Buhar jeneratörlerinin, sıcak su kazanlarının ve kapalı sistemlerin eksiksiz şekilde korunması için geliştirilen Kurita’nın yenilikçi ve patentli Cetamine® Teknolojisi hakkında Kurita Europe GmbH Kazan ve Kapalı Sistemler Ürün Müdürü Andre de Bache açıklamalarda bulundu. Bache, Kurita’nın yenilikçi teknolojisi olan Cetamine®’nin önemli avantajlar sağladığını söylüyor.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® Teknolojisini hemen hemen tüm endüstriyel sektörlerde uzun süredir başarıyla uyguluyorsunuz. Enerji sektörünün karşı karşıya olduğu yeni piyasa durumu için neler söyleyebilirsiniz?

ANDRE de BACHE: Portföyümüzde çok çeşitli Cetamine® ürünleri bulunuyor. Bu ürünler genellikle tüm sistemin şartlandırılması için uygulanan hepsi bir arada çözümler. Enerji endüstrisi için, bir Cetamine® Film Yapıcı Amin (CFA) ürünü olan ve herhangi başka bir bileşen içermeyen Cetamine® G851'i geliştirdik. Bu ürüne dair bazı temel özellikler şu şekilde: Tek bileşenli CFA ürünü, ön karıştırma gerektirmeyen homojen bir ürün, nötralize edici amin veya emülgatör içermez. 18 ay raf ömrü bulunuyor ve viskozite sıcaklıkla değişmiyor. Ayrıca tüm santralin korunması için sıvı ve buhar fazında ideal dağılım oranına sahip uçucu bir ürün, basit bir analitik yöntemle tespit edilebilir.

Ekipman test, denetim ve kontrolü sırasında sistem yüzeylerinde koruyucu film bulunduğu tespit edilebilen patentli bir şartlandırma ürünüdür. Online sensörler ve kondensat hazırlama üniteleriyle (condesate polishing units) uyumlu ve ürün formülasyonu patentli.

SU VE ÇEVRE: Tek bileşenli film yapıcı korozyon inhibitörünü uygulamanın sunduğu avantajlar nedir?

ANDRE de BACHE: Özellikle enerji endüstrisinin karşı karşıya olduğu değişen piyasa koşullarında santrallerin, ihtiyaç duyulduğunda çalışmak, ihtiyaç duyulmadığında da durdurmak için gerekli esnekliğe tam olarak sahip olması gerekiyor. Santralin birkaç saat boyunca devre dışı kalmasından, aylarca kapalı kalmasına kadar çeşitli sürelerde çalıştırılmaması, istisnadan ziyade standart bir uygulama haline geliyor. Bu durum, santrale özgü koşullara bağlı olarak kapanma süresi için doz ayarlarının yapılmasını gerektiriyor. Tek bileşenli bir ürün olan Cetamine® G851, pH değeri gibi diğer parametreleri etkilemez. Santralde pH değeri, Cetamine® G851 uygulamasından önce yapıldığı gibi, amonyak enjeksiyonu ve/veya diğer pH ayarlayıcılar ile ayrıca ayarlanıyor. Cetamine® G851 içerisindeki aktif moleküller, dozlama durduktan sonra bile, yüzeylerde hem ıslak hem de kuru koşullarda bozulmadan kalan kalıcı bir koruyucu film oluşturuyor.

Bu özellik önemli faydalar sunuyor. Santral, bu teknoloji sayesinde sürekli veya periyodik dur kalklı çalışma esnasında ve ayrıca kapalı olduğu dönem boyunca korunmasında tam
bir esnekliğe sahip oluyor ve sistem dolu veya boş muhafaza edilebiliyor.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 ürünün kullanımı, uluslararası kılavuzlarda yer alıyor mu?

ANDRE de BACHE: Evet, film yapıcı aminlerin teknolojisi (FFA) artık uluslararası kabul görmüş kılavuzlarda yer alıyor. Uluslararası Su ve Buhar Özellikleri Birliği (IAPWS), film yapıcı aminlerin elektrik santrallerinde kullanılmasına ilişkin bir Teknik Kılavuz Dokümanı (TGD8-16) yayınladı. Bu kılavuzda, yoğun araştırma konusu olan ve ciddi düzeyde uygulama tecrübesinin mevcut olduğu üç ana FFA molekülüne atıf yapılıyor. Cetamine® G851'de kullandığımız aktif korozyon inhibitörü, bu moleküllerden birisi. Bu teknolojiyi uygulayarak elde edilebilecek faydalar, söz konusu IAPWS TGD dokümanında belirtiliyor. Ayrıca elektrik santrallerin film yapıcı aminlerle korunması, VGB standardı VGB-S 116-00'da da yer alıyor.

SU VE ÇEVRE: Bu önemli bir husus. Bahsettiğiniz faydalar nedir?

ANDRE de BACHE: Birçok faydalar mevcut, ancak en önemli olanları şöyle sıralayabiliriz: Tüm su/buhar çevriminde metal pasivasyonu, santralin devre dışı kaldığı ve çalıştırılmadan
beklediği süre boyunca mükemmel koruma, korozyon ve demir taşınmasında belirgin azalma, akışla hızlandırılmış korozyonun (Flow Accelareted Corrosion; FAC) azaltılması, özellikle santral ilk çalıştırıldığında ve kapalı kaldığı dönemlerden sonra daha az miktarda korozyon ürünleri, santral kapalı kaldıktan sonra yeniden başlatıldığında daha kısa sürede devreye alma. Genellikle, faydalar vaka bazında tanımlanmalı. Her elektrik santrali, hatta her ünite kendi işletme geçmişinden ve su kimyasından dolayı sıkıntılar yaşıyor. Dolayısıyla, santrale özgü ana sorunları tespit etmek ve mevcut şartlandırma konseptine kıyasla Cetamine® G851'i uygulayarak geliştirilmesi gereken temel performans göstergelerini belirlemek önemli. Bununla birlikte, geleneksel şartlandırma yöntemi ile çalışan tesisler devreye alındığı zaman, buharda tespit edilen kayda değer miktardaki toplam demir miktarı, günümüzde enerji santrallerinin devreye alma işletimi ile ilgili en büyük sorun. Bu yüksek demir miktarı genellikle istenen buhar kalitesine ulaşılıncaya kadar uzun bir sürenin geçmesine yol açar ve çoğu durumda operatörler buhar kalitesi şartı yerine gelene kadar türbini devreye almaz. Cetamine® G851'in uygulanması, buhar kalitesi şartlarına daha kısa sürede ulaşılmasına ve türbinin devreye alınma süresinin düşmesine yardımcı olup ciddi düzeyde tasarrufa yol açabilir.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 uygulanarak tüm su/buhar sisteminin korunabileceğini ifade ettiniz. Bu, film yapıcı korozyon inhibitörünün uçucu olduğu anlamına mı geliyor?

ANDRE de BACHE: Evet, Cetamine® G851 uçucu bir ürün. Sistem tasarımına bağlı olarak, ürünü genellikle besleme suyu hattının düşük basınçlı kısmına sürekli olarak dozlarız. Rutin santral incelemeleri esnasında, evaporatör ve tekrar kızdırıcı yüzeylerinde ve ayrıca türbin kanatlarında CFA moleküllerini tespit edebildik. Bu, aktif bileşenin buharda uçucu olduğunu gösteren açık bir kanıtı. Dolayısıyla bu ürün buhar ve yoğuşma (kondensat) sistemi de dahil olmak üzere tüm sistemi koruyor.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 uygulandığında takip edilmesi gereken ana parametreler nelerdir ve aktif bileşenini nasıl analiz ediyorsunuz?

ANDRE de BACHE: Temel olarak, geleneksel şartlandırma programı kapsamında santraldeki ölçüm parametlerini Cetamine şartlandırmasına geçildiğinde de aynı şekilde takip etmek gerekiyor. Santraller yıl boyunca çok defa kapatılıp tekrar çalıştırıldığı ve bu durum özellikle santralin devreye alındığı dönemlerde korozyonlu ürünün taşınmasında spesifik problemlere yol açtığı için, toplam demir ve eğer varsa ayrıca bakırın izlenmesi yerinde olacak. Cetamine® G851'in aktif bileşeni, Kurita’nın Cetamine® Fotometrik Metodu kullanılarak anlık numunelerle analiz edilebilir. Bu yöntemi uygulamak basit ve ürünün aşırı dozda kullanılmasını önlemek için de uygun bir seçenek.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851'in anlık numunelerle analiz edilebileceğini açıkladınız. Bunun önemli olduğu görülüyor, ancak koruyucu Cetamine® filminin sistem yüzeylerinde bulunduğunu nasıl gösterebilirsiniz?

ANDRE de BACHE: Bunu göstermek için Kurita, rutin santral incelemeleri esnasında erişilebilir sistem yüzeylerine uygulanan patentli Cetamine® Wipe Testi’ni geliştirdi. Bu test,
CFA moleküllerini tanımlanmış bir sistem yüzeyinden sıvı bir çözeltiye aktarmak için kullanılan nitel bir yöntem. Moleküller transfer edildikten sonra Cetamine® Fotometrik Metot kullanılarak yukarıda tarif edildiği gibi analiz edilebilir. Bu araç, Cetamine® Fotometrik Metodun tespit limitinin, anlık numunelerindeki aktif molekül tespiti için yeterince hassas olmadığı durumlarda da kullanılıyor. Bu durumda, paslanmaz çelik kuponlar belli bir süre için numune alma noktalarının su çıkışına yerleştirilir.  CFA molekülleri, bu kupon yüzeylerine tutunur ve Cetamine® Wipe Test ile moleküllerin varlığını gösterebiliriz.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851'in karma metalürji sistemlerinde de uygulanabileceğinden bahsettiniz. Bu, CFA moleküllerinin, bakır ve pirinç tesisatların yüzeyine tutunduğu ve koruma sağladığı anlamına mı geliyor?

ANDRE de BACHE: Evet Cetamine® G851 bakır ve pirinç yüzeylere de tutunur ve onları da korur. Cetamine kullanılan su/buhar çevrimlerinde bakır seviyelerinin azalması sıklıkla görülüyor. Kurita, aktif bileşenin karbon çelik, paslanmaz çelik, bakır ve alüminyum üzerindeki tutunma davranışı üzerine çalışmalar yaptı. Bu çalışmalara ve saha araştırmalarımıza göre, Cetamine® G851 yukarıda belirtilen yüzeylerin hepsine tutunuyor ve onları koruyor.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 hem çıplak metale hem de genellikle su/buhar çevriminin ana bölümünde bulunan oksit tabakasına tutunuyor mu?

ANDRE de BACHE: Aktif bileşenlerin her ikisine de tutunduğunu açık ve net olarak söyleyebiliriz. Bunu kanıtlamak için, Cetamine® Wipe Test'i bir dizi elektrik santralinde yapılan incelemeler esnasında uyguladık. Koruyucu filmin varlığını, yüksek basınçlı buharlaştırıcı ve oksit tabaka içeren tekrar kızdırıcı yüzeylerin yanı sıra, yüksek basınçlı ve düşük basınçlı türbinde gösterme imkânımız oldu. Bu çalışma aynı zamanda molekülün süper kızdırıcı/tekrar kızdırıcının içinden geçerken termal olarak kararlı olduğunu ve daha sonra ısıtıcı yüzeyinde ve türbinde yeniden tespit edilebildiğini de gösteriyor.

SU VE ÇEVRE: Termal kararlılık konusu hakkında konuşalım. CFA molekülünün termal gerilimin en kritik bölümü olan süper kızdırıcı ve tekrar kızdırıcıdan geçtikten sonra da hala tespit edilebildiğine ilişkin açıklamanızı anladık. Ancak hiç Cetamine® G851'in uygulandığı yüksek basınçlı sistemlerdeki parçalanma ürünlerini incelediniz mi? Katyon buhar iletkenliği üzerindeki etkisi nedir?

ANDRE DE BACHE: Yüksek, orta ve düşük basınçlı ısı geri kazanımı buhar üreticisindeki (HRSG) ayrışma ürünleri hakkında incelemeler yaptık. Düşük basınçlı, orta ve yüksek basınçlı buhar örnekleri incelendi ve ayrıca gazı alınmış katyon iletkenliği ölçüldü. Bu araştırma, düşük ppb aralığında karbondioksit ve ayrıca asetat ve format izlerinin oluştuğunu
gösteriyor. Parçalanma ürünlerinin bu izleri kritik değildir ve sistemin güvenli çalışmasını etkilemez. Önerdiğimiz dozajlarda uygulanması halinde, Cetamine® G851'in katyon iletkenliği üzerinde önemli bir etkisi olmayacak. Gazdan arındırılmış katyonik iletkenlik değeri, uluslararası kuralların şartlarını karşılar ve genellikle 0,2 μS/ cm'nin altında olur.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 ürünü, film yapıcı moleküle ilave başka bir bileşen içeriyor mu?

ANDRE de BACHE: Hayır, ürünyalnızca demineralize suda formüle edilmiş film yapıcı bileşeni içeriyor. Dolayısıyla pH'ı istenen değere ayarlamak için su/buhar çevrimine ek olarak amonyak eklenmesi gerekiyor.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 ürünü çevrimiçi sensörlerle uyumlu mu?

ANDRE de BACHE: Evet, CFA ürünü pH, iletkenlik, sodyum ve oksijen probları gibi çevrimiçi sensörlerle uyumlu. Bu durum, üçüncü bir tarafça araştırıldı ve doğrulandı. Tüm Cetamine® Teknolojisi uygulamalarımızda, bu sensörler üzerinde hiçbir olumsuz etki görmedik. Aksine, sistemdeki toplam demirin azalması nedeniyle bakım çalışması bazı durumlarda belirgin şekilde azalmdı.

SU VE ÇEVRE: Cetamine® G851 ürünü, kondensat hazırlama üniteleriyle (condensate polishing units, CPU) olan santrallerde uygulanabilir mi?

ANDRE de BACHE: Evet, Cetamine ® G851 önerdiğimiz dozaj oranlarında uygulanırsa CPU ile uyumlu. Cetamine® Teknolojisinin bu tür sistemlerde herhangi bir olumsuz etkiye yol açmadan on yıldan daha uzun süredir uygulandığı örnekler var. Ayrıca pratik deneyimlere ek olarak aynı sonuca ulaşan bilimsel araştırmalar da mevcut.