PROF. DR. H. Ä°LYAS ÇAÄžLAR Jeofizik Yüksek Mühendisi Ä°stanbul Teknik Üniversitesi (E)

Toprak kayması, kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluÅŸan bir yamacın yer çekimi, eÄŸim, su ve benzeri diÄŸer kuvvetlerin etkisiyle aÅŸağı hareketi olarak tarif edilir. Aşınmada önemli rol oynarlar. Heyelan bir diÄŸer adıyla toprak kayması, hem canlıların hayatında hem de topoÄŸrafyada derin izler bırakıyor. Toprak kayması Türkiye'de özellikle Karadeniz Bölgesi’nde görülüyordu. Ancak son onlarca yıl boyunca ise yurdumuzun çeÅŸitli yörelerinde gerçekleÅŸtirilen çeÅŸitli madencilik faaliyetlerinin sürdürüldüÄŸü arazilerde meydana geliyor. Açık iÅŸletmeler aracılığı ile yapılan kömür madenciliÄŸinde özellikle yeraltı suyu varlığının rol oynadığı toprak kaymaları çeÅŸitli bölgelerde ortaya çıktı. Kömür madeninin çıkarılması aÅŸamalarında açık iÅŸletmelerde ortaya konulan çoÄŸunlukla killi atık malzemeler çevresel tehlikeler yaratıyor. Bu atıkların yeraltı ve yerüstü suları ile birlikte etkileÅŸimi sonunda bölge insanının da yaÅŸamını tehdit edici boyutlara ulaÅŸabilen çoÄŸunlukla heyelan yani toprak kaymaları oluÅŸuyor. Bu vakalarda ciddi miktarda insan, araç ve makine kayıpları yaÅŸanıyor. 

Yine insanlar tarafından kanallar ve yollar açılması ile toprak kaymalarına ortam hazırlanır. Maden kazılarından çıkan toprakları, molozları eÄŸimli yamaçlar üzerine denetimsiz geliÅŸigüzel atarak toprak kayması oluÅŸum koÅŸullarını da yaratmak iÅŸten deÄŸil. EÄŸimlerin fazla olduÄŸu sahalarda heyelan riski artar. BaÅŸlıca toprak kaymalarının oluÅŸumunda su, hazırlayıcı bir rol oynuyor. Heyelan kütlesinin kendisi kuru halde iken bile zemin üzerinde kayar.

Kömür madenciliÄŸinin yoÄŸun olarak yapıldığı Ä°ngiltere’de dikkatsizlik, özensizlik ve çevreye duyarlı olunmaması bir felaketi meydana getirdi. Kömür madenciliÄŸinin baÅŸlıca geçim ve yaÅŸam kaynağı olduÄŸu Aberfan Kasabasında meydana gelen talihsiz olay bu yazımızda esaslı olarak konu edildi. Bu olayda; toprak kayması, jeoloji, zemin koÅŸulları, çevresel atıklar, topoÄŸrafya gibi bileÅŸenlerin iÅŸlevleri ders alınabilecek anlamda ortaya konuldu.

Yazının devamı için tıklayın