Yük. Müh. Enis Burkut

Klor ile su dezenfeksiyonu dünyada yaygın bir ÅŸekilde kullanılmasına raÄŸmen sanıldığı kadar basit bir iÅŸlem deÄŸildir. Klor ile dezenfeksiyonda baÅŸarılı olabilmek için doÄŸru uygulama yöntemlerini bilmeliyiz.

Yazarın Notu: Yazımıza “Klor” ile ilgili kelimelerin anlamları ile baÅŸlamakta yarar görüyoruz. Çünkü kimya ilminde kullanılan kelimeler ile piyasa dilinde kullanılan kelimelerin anlamları farklıdır. 

Kimya Ä°lminde Klor: Tabii sularda, deniz suyunda ve sofra tuzu (NaCl) içinde bulunan (Cl) elementine kimyada “Klor” adı verilir. Bu tabii elementin
dezenfeksiyon özelliÄŸi yoktur.

Kimya Ä°lminde Klorür: (Cl) elementinin “iyon” halinde olanına (Cl¯ ) “Klorür iyonu” denir. (Cl¯ ) iyonunun dezenfeksiyon özelliÄŸi yoktur.

Oksijen Ä°çeren Klor BileÅŸikleri - Klor: (Cl) ve (O) oksijen elementleri içeren ve dezenfeksiyon amacı için kullanılan maddeler kimya ilmi ile insanın ürettiÄŸi kimyasallardır ve bunlar normal ÅŸartlarda tabiatta bulunmaz. Klorlu dezenfektan malzemelerinin halk dilindeki adı “Klor” olduÄŸu için bu yazımızdaki “Klor” kelimesi dezenfektan görevi yapan “Klor BileÅŸiÄŸi” olarak algılanmalıdır.

DÄ°KKAT: Oksijen içeren klorlu maddelerdeki “Oksijen, Oksidasyon yolu ile dezenfeksiyon yapan maddedir.”

Serbest Klor: Su içinde çözünmüÅŸ olan üç klorlu maddenin toplamıdır: ÇözünmüÅŸ (Cl2) gazı; Hipokloröz asidi (HOCl) ve Hipoklorit iyonu (OCl-). Serbest klor ölçümü sonucu elde edilen rakam, bu üç maddenin toplamını gösterir.

Aktif Klor: (HOCl¯) Hipokloröz asit

BaÄŸlı Klor: (ClO¯) iyonunun baÅŸka maddeler ile birleÅŸmesi sonucu ortaya çıkan maddelerdir

Klor uzun yıllardır dünya üzerinde, deÄŸiÅŸik kimyasal bileÅŸikleri ÅŸeklinde su dezenfeksiyonu için kullanılıyor. 2000’li yılların başında ABD’de yapılan araÅŸtırmalarda, Klor’un içme sularında bulunan tabii azotlu maddeler ile (NO3 gibi) birleÅŸmesi sonucu ortaya çıkan ve “Halometan- Trihalometan” olarak adlandırılan maddelerin kanserojen olduÄŸu kanıtlandı. Bunun üzerine ABD’de, ÅŸehir suyu yönetmeliklerinde bu kanserojen maddelerin azami deÄŸerleri yeniden belirlendi ve en çok 0,1 mg/L olarak yönetmeliklere girdi. Ülkemizde uygulanan “Ä°nsani Tüketim Amaçlı Sular YönetmeliÄŸi”nde de bu deÄŸer aynıdır (0,1 mg/L).

Klor, insana ve gıda ürününe zararlı birçok mikrobu öldürdüÄŸü için ve piyasada ucuz fiyata temin edildiÄŸi için halen ülkelerin birçoÄŸunda kullanılmaktadır. Klor’un öldüremediÄŸi ve insan için zararlı birçok mikroorganizma da bulunmaktadır. Fakat Klor’un öldürdükleri öldüremediklerinden daha çok olduÄŸu için Klor, hala baÅŸarılı bir dezenfektan olarak kabul ediliyor. Ülkemizde, iÅŸletmelerde kullanılan üç tür klorlu madde ÅŸunlardır: Sıvı Klor (Kimya adı ile Sodyum Hipoklorit NaClO), Gaz Klor (Saf Klor Clâ‚‚) ve Toz Klor ( Kalsiyum Hipoklorit).

NOT: Ülkemizde ender kullanılan klor dioksit metodundan bu yazımızda söz etmeyeceÄŸiz.

Bu üç tür klorlu maddeden biri, dezenfeksiyon maksadı ile suya verildiÄŸinde, su içinde “Hipokloröz Asit” (HOCl) oluÅŸur ve bu asit içindeki “OCl¯” iyonu bir OKSÄ°TLEYÄ°CÄ° olarak dezenfeksiyo görevini yapar. Yani, mikrobu öldüren madde “Cl¯” iyonu deÄŸil, “Cl¯” iyonuna baÄŸlı olan aktif oksijenin oluÅŸturduÄŸu “Oksitleme”dir. Hipokloröz Asit” (HOCl)’in nasıl oluÅŸtuÄŸunu görelim. Sıvı Klor (Sodyum Hipoklorit) suya girdiÄŸinde aÅŸağıdaki kimyasal reaksiyon oluÅŸur:(Sıvı Klor) NaClO + H2O = HOCl + (Kostik) NaOH.

GörüldüÄŸü gibi, “Hipokloröz Asit” ile beraber kostik (NaOH) de oluÅŸur, bu nedenle suya sıvı Klor verildiÄŸinde suyun pH derecesi yükselir. Suyun pH derecesine göre Klor’un dezenfeksiyon gücü deÄŸiÅŸir, düÅŸük pH’lı sularda KLOR’un dezenfeksiyon gücü daha yüksektir.

Yazının devamı için tıklayın