YÜK. MÜH. ENÄ°S BURKUT
enis@burkut.com.tr

Su arıtımı sistemlerinde “Basınçlı Tanklar” da kullanılır. Basınçlı tankların içine konulan dolgu malzemesi bu tankın görevini belirler. Basınçlı tanklar farklı farklı malzemelerden imal edilir. Hangi tür tankın hangi arıtım iÅŸleminde kullanılacağına, su arıtım sistemine ihtiyacı olan iÅŸletmenin bütçesi ve satın alma tecrübesi karar verir.

Basınçlı Tank, piyasada “Basınçlı Kap” adıyla da tanınır. Åžirketimizin kuruluÅŸ yılı olan 1984 yılından bu yana, tasarladığımız ve kurduÄŸumuz su arıtım sistemlerinde çok sayıda ve çok farklı ÅŸekilde basınçlı tank kullandık. Basınçlı tank, tankın içine konulan dolgu malzemesine göre görev yapar ve su arıtımında farklı isimler alır:

Kum Filtresi: En çok bilinen filtredir. Tank içine deÄŸiÅŸik irilikte kuvars kumu katmanları konulur ve suyun filtrelenmesinde kullanılır. “DoÄŸru tasarlanan” kum filtresi, kumların küçük katıları kendine baÄŸlaması sonucu suyu berraklaÅŸtırır. 

Çok Katmanlı Filtre: Tank içine kuvars kumu ile beraber antrasit, garnet gibi baÅŸka mineral katmanları da konulur ve suyun filtrelenmesinde kullanılır. “DoÄŸru tasarlanan” çok katmanlı filtreler 10 mikron seviyesinde suyu filtreleyebilir.

Demir-Mangan Filtresi: Suda iyon halinde bulunan Demir ve Mangan’ın oksitlenerek katı kristal haline dönüÅŸmesini saÄŸlayan, “katalizör” görevi yapan maddeler tank içine konulur. Böylece, su kimyasalı kullanmadan sudaki Demir ve Mangan katı hale dönüÅŸür ve filtre katmanları tarafından tutulur.

Aktif Karbon Filtresi: Tank içine granül aktif karbon konulur, “klor” adı ile tanınan “sodyum hipoklorit” maddesinin aktivitesini gidermekte çok kullanılan bir yöntemdir. Aktif karbon filtresi, sudaki bazı kokuları ve istenmeyen bazı kimyasal maddelerin gideriminde de görev alır.

Arsenik Filtresi: Tank içine konulan bazı özel maddeler veya suni reçineler ile sudaki Arsenik maddesinin azaltılmasında kullanılır. 

Nitrat Filtresi: Tank içine konulan bazı özel suni reçineler sayesinde sudaki Nitrat maddesinin gideriminde kullanılır.

Su YumuÅŸatıcı: Tank içine tuz ile rejenere edilen yumuÅŸatıcı reçine konulur ve suyun sertliÄŸinin gideriminde kullanılır. Kum filtresinden sonra, basınçlı tankların en çok kullanıldığı cihaz su yumuÅŸatıcıdır.

Karşımıza, aÅŸağıdaki gibi birçok soru da çıkıyor.
1. Basınçlı tankların malzemesi ne olursa su arıtımı daha baÅŸarılı olur?
2. Tank dolgusu nasıl olursa su arıtımı daha baÅŸarılı olur?
3. Tank üstü ve tank altı su dağıtımı nasıl olursa su arıtımı doÄŸru olur?
4. Tank içindeki su hızı ne olursa su arıtımı daha iyi olur?
5. Hangi tür tank korozyon ve bakım sorunu çıkarmaz? 

Bizim için en önemli iki soru 3. ve 4. sorulardır.

Çünkü suyun doÄŸru arıtımı, yani doÄŸru ÅŸartlandırılması için tank tasarımında ÅŸu ÅŸartların saÄŸlanması lazımdır:
• Suyun tank dolgusu içinden geçme hızının düÅŸük olması
• Bu düÅŸük hızın saÄŸlanması için, tankın kesitini tayin eden (Resim 1) tank çapının bu su debisine uygun olması
• Suyun basınçlı tank içinde çok iyi dağılmasını saÄŸlayan tank üstü ve tank altı su dağıtımının çok iyi yapılması.

Resim 1, tank altı su dağıtımının doÄŸru olduÄŸu bir örneÄŸin resmidir. Resimdeki difüzörler sentetiktir, paslanmaz çelik difüzörleri tercih ettiÄŸimiz uygulamalar da vardır.

DiÄŸer soruların cevapları aÅŸağıdaki paragraflardadır.

BASINÇLI TANKLARIN MALZEMESI NE OLURSA SU ARITIMI DAHA BAÅžARILI OLUR?
Ä°ÅŸletme basıncına dayanıklı ve içinde pas olmayan herhangi bir tank dahi su arıtımında baÅŸarılı olabilir. Tankın malzemesinin kalitesi su arıtımını pek etkilemez; ancak tankın bakım-onarım sıklığı ve tankın ömrü basınçlı tankın malzemesine göre deÄŸiÅŸir. Görsel sebeplerle de tank seçimi yapılabilir, örneÄŸin bir süt iÅŸletmesine yalnızca kaliteli paslanmaz çelik tank yakışır.

Bugüne kadar kullanmış olduÄŸumuz basınçlı tank türleri:

CTP-Cam Elyaf Takviyeli Polyester Tanklar: Bugünkü piyasa ÅŸartlarında en uygun fiyata satın alınan basınçlı tanklar, genelde 6 bar iÅŸletme basıncı için tasarlanmış olan CTP tanklardır. Her malzemede olduÄŸu gibi CTP tanklarda da marka ve modele göre cidar kalınlığı ince ve kalın olan (Resim 2) tanklar piyasada bulunur. Bu malzeme farklılıklarına göre CTP tank fiyatları deÄŸiÅŸir. CTP tanklar suyun deÄŸiÅŸik pH derecelerine dayanıklıdır, su yumuÅŸatıcı gibi, tuzlu suyun bulunduÄŸu durumlarda korozyon sorunu yaÅŸamaz. Metal tanklara kıyasla çok hafif oldukları için nakliye ve montajda kolaylık saÄŸlarlar. CTP tanklar dış hava ÅŸartlarından da etkilenmezler. Ancak, 40 °C sıcaklık üzerindeki sularda kullanılmaları önerilmez.

Sıcak Daldırma Galvanizli Karbon Çelik Tanklar: Piyasamıza CTP tanklar gelmeden önce yumuÅŸatıcılar için çok uygun bir çözümdü. Çünkü sıcak daldırma galvanizli tanklar, içinden geçen tuzlu suya dayanıklıdır ve tankın bulunduÄŸu ortamda (Resim 3) “Cl” iyonu bulunan yerlerde tankın dışı korozyona uÄŸramaz. Daldırma galvanizli tank pH=7,0 altındaki sulara uygun deÄŸildir, düÅŸük pH derecesinde tankı koruyan galvaniz çözünür ve “çıplak” kalan karbon çelik kısa zamanda korozyon sorunu yaÅŸar.

Epoksi Kaplı Karbon Çelik Tanklar: “Teorik olarak” bu tanklar birçok pH ortamında ve tuzlu su ortamında korozyon sorunu yaÅŸamazlar (Resim 4), çünkü metal tamamen sentetik bir maddeyle kaplıdır ve su metale deÄŸmez.

Son yıllarda piyasada uygulanan “Ucuzcu” satın alma anlayışı sebebiyle standardına uygun epoksi kaplamalı tankı bulmak zorlaÅŸtı. Epoksi kaplı tankın imalatı aÅŸağıdaki gibi yapılırsa çok baÅŸarılı ve uzun ömürlü bir tank elde edilir. Böyle bir tank paslanmaz çelikten daha iyidir; çünkü paslanmaz çelik, su içinde yüksek miktarda bulunan “Cl” iyonu ile korozyona uÄŸrar, tankın bulunduÄŸu ortamdaki “Cl” iyonu ile de okside olur ve kararır, kaliteli epoksi kaplamalı tank ise her tür “Cl” korozyonuna karşı içten ve dıştan korunur. Kaliteli epoksi veya sentetik kaplama kaplı tankın imalat yöntemi ÅŸöyledir: 

- Tankın tüm kaynak ve taÅŸlama iÅŸlemleri tam olarak sona erer.
- Metal kaplama öncesi tank profesyonelce çok iyi kumlanır. Kumlama iÅŸlemi rutubet oranı düÅŸük bir ortamda yapılır (Kumlamanın detayına burada deÄŸinmeyeceÄŸiz).
- Kumlama iÅŸlemi tamamlandığı anda tankın metal yüzeyi çok hızlı bir ÅŸekilde kaliteli astar boya ile kaplanır ve böylece metal yüzeyin okside olması önlenir.
- Astar sonrası epoksi veya epoksiden daha baÅŸarılı sentetik metal kaplama ile tüm metal yüzeyler kaplanır.

Paslanmaz Çelik Tanklar: 304 ve 316 kalite paslanmaz çelik tanklar, su arıtımında kullanılan en yüksek ücretli basınçlı tanklardır (Resim 5). Paslanmaz çelik birçok kimyasal maddeden, pH derecesinden etkilenmez ve paslanmaz; ancak gerek su içinde ve gerekse monte edildiÄŸi yerin ortam havası içindeki “Cl” iyonundan etkilenir ve korozyona uÄŸrar. ÖrneÄŸin su içinde 130 mg/L “Cl” iyonu varsa ve su sıcaklığı 30 °C üzerinde ise 304 kalite paslanmaz çelik tank delinir. Bu tankın bulunduÄŸu yerde tuz (NaCl), HCl asidi veya sodyum hipoklorit (NaOCl) varsa, bu üç maddeden havaya karışan “Cl” iyonları paslanmaz çeliÄŸi paslandırır.

BU KADAR ÇEÅžITLI TANK VARSA, HANGI TANKI HANGI IÅžLEM IÇIN KULLANMALIYIZ?
Su arıtım sistemine ihtiyacı olan iÅŸletmenin aÅŸağıdaki soruları kendilerine sormaları sonucunda tank ve dolgu türü seçimi oluÅŸur:
A. Satın alacağımız su arıtım sistemi için iÅŸletmenin ayırdığı bütçe nedir?
B. Bu iÅŸ için ayrılan bütçe “DoÄŸru” sistemi satın almak için yeterli olmazsa bütçeyi artırabilir miyiz?
C. Satın alınacak su arıtım sistemi ne sıklıkta kendini rejenere etmeli, ne sıklıkta kendini temizlemeli?
D. Satın alınacak sistem kendi kendini temizlerken ne kadar suyu telef etmesine izin vermeliyiz?
E. Bu sistem kaç sene iÅŸletmemize hizmet vermeli? Ne sıklıkta bakım-onarıma müsaade etmeliyiz?
F. Bu sistemi su arıtımında çok tecrübeli bir ÅŸirketten mi satın almalı, yoksa en ucuz fiyatı verenden mi?

Ä°ÅŸte bu tür soruların cevapları, “Hangi tank”, “Ne çapta bir tank”, “Ne tür ve ne marka bir dolgu”, “Ne tür otomasyon vanaları” gibi soruların da cevaplarını ortaya çıkarır.

Dolayısıyla hangi tür tankın hangi arıtım iÅŸleminde kullanılacağına, su arıtım sistemine ihtiyacı olan iÅŸletmenin bütçesi ve satın alma tecrübesi karar verir.