Çevre ve Orman Bakanlığınca ülke genelinde gerçekleştirilen "En Çevreci OSB" yarışmasında Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi (EOSB), 23 bölge arasından sıyrılarak Türkiye'nin en temiz sanayi bölgesi seçildi.

Çevre ve Orman Bakanlığının belirlediği jüri heyeti tarafından yerinde yapılan incelemeler sonrasında ödül almaya hak kazanan Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi, 41. yaşını kutlarken anlamlı bir ödülünde sahibi oldu. 32 milyon metrekareye ulaşmış büyüklüğü ve çağın gereklerine uygun her türlü alt yapı imkanına sahip Eskişehir OSB'nin ödülü kazanmasındki en önemli unsurların başında uyguladığı Çevre Yönetim Sistemi geliyor.

EOSB Çevre Yönetim Sistemi

Çevre politikamız, çevresel tüm faaliyet ve hizmetleri kapsamaktadır. Çevre sorunlarının bilincinde olan bir kurum olarak, çevresel performansımızı sürekli geliştirmek amacıyla, çevresel amaç ve hedeflerimizin periyodik olarak belirlenmesi, gerçekleştirilmesi ve gözden geçirilmesi ile sürekli iyileşme, gelişen teknoloji ve şartlara uygun gelişim sağlamak, çevre ile ilgili bağlı olduğumuz tüm yasal yükümlülükleri yerine getirmek ve hizmetlerimizde çevre kirliliğini önlemektir.

Çevre Yönetim Sistemi, Bölge yönetimi tarafından onaylanarak üst yönetime sunulmuş, politika üst yönetim tarafından 16.05.2007 tarihinde onaylanmıştır.

Atıksu Yönetimi

EOSB Organize Sanayi Bölgesi'nin ihtiyacı olan kullanma suyunun tamamı Bölge içindeki kuyulardan temin edilmektedir. Kuyulardan temin edilen su pompalar ile iki adet 5000 m³ kapasiteli depolara terfi edilmektedir. Buradan da cazibe ile tesislere dağıtılmaktadır. Su elde etme kapasitesi 15 000 m³/gün dür. Su dağıtım şebekelerin tamamı inşa edilmiştir. 69.500 m muhtelif çap ve cinste kullanma suyu şebekesi döşenmiştir. Ayrıca Bölge'nin büyümesi göz önünde tutularak rezerv kuyuların sondaj işlemleri ve kapasiteleri belirlenmiştir.                                    

Atıksuların iletildiği modern kanalizasyon şebekesinin tamamı bitirilmiş olup, 55 km. muhtelif çap ve cinste kanalizasyon borusu döşenmiştir. Tüm atıksular kolektör hattıyla merkezi arıtma tesisine iletilmektedir. Yağmur suyu için ayrı bir şebeke tesis edilmiş olup, 63.5 km. muhtelif çapta yağmur suyu hattı döşenmiştir.

EOSB'de yatırım yapan katılımcıların faaliyetlerinden kaynaklanan atıksuların denetimi EOSB'nin sorumluluğundadır.

Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

Bölgemizde faaliyet gösteren 345 işletmenin evsel ve endüstriyel tüm atıksularını toplayan tesis 70.000 m² alan üzerinde, ileriki yıllar ihtiyacı da düşünülerek yapımı iki kademede planlanmış, proje süreç içerisinde değişen ihtiyaç ve mevzuata göre sürdürülebilir niteliktedir.

Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi

Proje: Günberk Demirkaya - İtal progetti SPA

Yapım Yüklenicisi: Alkataş A.Ş.- Ilgaz Koll. Şti. İş Ortaklığı

Sözleşme Tarihi: 01.08.2007

İhale Bedeli: 6.538.933 TL

Bölgece Yapılan Harcama: 3.500.000 TL (yolar, çevre tanzimi, ekipman vb)

Toplam Bedel: 10.000.000 TL

İşin Başlama Tarihi: 10.08.2007

İşin Bitim Tarihi: 30.05.2008

Geçici Kabul Tarihi: 24.11.2008

Deşarj İzin Belgesi: 31.12.2008

Proses Üniteleri: Fiziksel (ön) Arıtma / Pompa İstasyonları / Kaba-ince ızgaralar / Kum yağ tutucu / Dengeleme havuzu / Kimyasal (ilk) Arıtma / Hızlı-yavaş karıştırma / Ön Çökeltim Havuzu / Biyolojik (ikinci) Arıtma / Havalandırma havuzları-denitrifikasyon / 2. çökeltim havuzları / Çamur giderimi / Çamur yoğunlaştırma-şartlandırma / Çamur susuzlaştırma - filtrepres / Kimyasal dozlama tankları / Trafo- blowerler / Kontrol laboratuvarı- Hizmet binaları 

Genel Tasarım: E.O.S.B. atıksu miktarı I. kademede 18.000 m³ /gün, 2. kademede 6.000 m³ /gün ilavesiyle toplam nihai olarak 24.000 m³/gün olarak öngörülmüş olup sistem bu kapasiteye göre dizayn edilmiştir. Genel planda bazı kısımlar boş bırakılarak muhtemel kapasite artırımı da ön görülmüştür.

Atıksu fabrikalardan 24 saat boyunca deşarj edilmektedir. Bununla beraber atıksuyun büyük kısmının iki ana vardiyada (06.00 - 22.00) edileceği göz önüne alınarak, genel deşarj zamanı 16 saat/ gün olarak düşünülmüştür.

-          Atıksu Debisi (Q1) = 18000 m³/gün

-          Deşarj Süresi (t) = 16 saat / gün

-          Ortalama Giriş Debisi (q1) = Q1/ t = 1125 m³/saat

-          Pik Faktör Katsayısı 2 (iki) olarak alınmıştır.

-          Maksimum Pik Debi (Q) = 2250 m³/saat

Yağmur suları ayrı olarak toplanacağı ve deşarj edileceğinden arıtma hesaplarında göz önüne alınmamıştır.

Prosesin Tanımı                                            

Ön Arıtma                                              

Kaba Filtrasyon: Atıksu yan yana iki kanala monte edilmiş çubuk aralıkları 3 cm olan iki ızgara ile filtre edilir. Izgaralar paralel çalışır ve tutulan maddeler mekanik bir tırmık ile bant konveyör ile katı madde kompaktörüne transfer edilir. Ünitelerin devre dışı kalması halinde kullanılmak üzere üçüncü bir kanal (bay pas) öngörülmüştür.

İlk Pompa ve İnce Filtrasyon: Ön filtreden geçen atıksu, cazibe ile içerisine bir grup dalgıç pompaların monte edildiği ana pompa istasyonuna girer. Pompalar seviye sensörü ile kontrol edilir, giren su miktarına göre bir veya birkaç pompa çalışır. Atıksu boru ile iki adet paralel çalışan kendinden temizlemeli ince ızgaralara gelir. Izgaralar döner 3mm tel aralıklı tamburlardır.

Kum, Yağ ve Gres Tutucu: Ön arıtma iki paralel havalandırmalı tanktan müteşekkil olup yüzen yağ üstten çöken kumda hava pompaları ile alınır ve yıkandıktan sonra depo yerine sevk edilir. Tanklar zincirli konveyor tipidir. Tank yüzeyinde toplanan yüzen maddeler dalgıç pompalar ile çamur toplama çukuruna sevk edilir ve tesisin diğer çamurlarına karışır.

İlk Arıtma                                                

Dengeleme ve Ön Havalandırma: Kum ve yağ tutucudan çıkan atıksu cazibe ile dengeleme tankına gelir. Katı maddelerin çökmesini önlemek için havuz bloverler ve tabana döşenen mambran tipi difüzörler ile teçhiz edilmiştir. Karıştırma için verilen havanın içindeki oksijen atıksu için bir ön havalandırma sağlar. Dengeleme tankı gelen suyun pik akımlarını (hidrolik denge) ve çeşitli kirlilik yüküne haiz atıksuları uniform hale getirir. (Homojenizasyon)

İkinci Pompalama: Atıksu dengeleme tankında dalgıç pompalarla diğer arıtma ünitelerine sabit akım olarak sevk edilir. Transfer edilen atıksu miktarı hat üzerindeki bir akım ölçer ile kontrol edilir.

Nötralizasyon ve Kimyasal Flokülasyon: 7'den az veya 9'dan fazla pH değerleri alkali veya bazik çözelti enjeksiyonu ile (kireç, sütü ve H2SO4) ile nötralize edilir. Nötralizasyon tankındaki bir pH ölçer dozajlama işlemini yapar ve dozlanan kimyasal miktarlarını ayarlar.Nötralizasyondan sonra flokülasyon tankına gelen atıksu Alum (koagulant) ve polielektrolit (flokülant) ile dozlanır. Bu dozlama ile koagülasyon ve AKM yumaklaşması sağlanarak, çökme kapasitesi artırılır ve atıksudan ayrılması kolaylaşır. Kimyasal flokülasyon arıtma işlemine büyük bir esneklik kazandırır. İleri etapta yapılacak olan biyolojik işlemin verimine bağlı olarak kimyasal dozlama miktarı azaltılabilir hatta durdurabilinir.

İlk Çökeltme: Floklaşmış atıksu cazibe ile birinci çökeltme tankına gelir ve burada çöken katı maddeler ilk çamur olarak tankın dibinde toplanır. Çökeltme ünitesi çamur sıyırıcı köprülü 1 adet dairesel havuzdur. (Dorr tipi) Çöken çamur hareketli köprü vasıtası ile sürekli sıyrılıp çamur işlemeye pompalanır.

İkinci Arıtma                                          

Biyolojik işlem aşağıdaki ana arıtma etaplarından müteşekkildir.

Denitrifikasyon (anoksik): Uzun havalandırma (aerobik proses) ve karışmış likörün devridaimi.

İkinci Çökeltme ve Aktif Çamurun Devridaim: Biyolojik arıtma paralel çalışan eşit kapasiteli üç hattan teşekkül edilerek gelen atıksuyun miktarı, değişimleri ve bakım işlemleri (mesela difüzör değişimi) esnasında bütün arıtma sisteminin durdurulmadan yapılmasına olanak vererek sisteme büyük bir esneklik sağlar.

Denitrifikasyon: İlk çökeltme havuzundaki supernatant cazibe denitrifikasyon tankına gelir ve burada müteakip biyolojik prosesten gelen çamur ile karışır. Nitratın (NO3) nitrojen (N2) gazına çevrilmesi oksijensiz ortamda yaşayan özel bakteriler vasıtası ile gerçekleştirilir. Bilahare zararsız N2 (Azot) gazı atmosfere karışır.

Uzun Havalandırma: Uzun havalandırma karbonik maddelerin (BOİ ve KOİ) elimine edildiği ve amonyum nitrojeninin nitrata dönüştüğü bir biyolojik işlemdir. Anoksik(oksijensiz) fazdan sonra atıksu biyolojik havuzlara gelir. Bu havuzlar biyolojik çamurun çökmemesi ve biyolojik aktivitenin temini için bir hava difüzör şebekesi ile teçhiz edilmiştir. Havalandırma tankındaki karışmış likör (aktif çamur) sürekli olarak dalgıç pompalar ile denitrifikasyon havuzuna devri daimi sağlanır. Devri daim manuel (el ile kumandalı) vanalar ile ayarlanır. Nitrifikasyon tankından denitrifikasyon tankına sürekli devri daim ile deşarj suyundaki nitrate-nitrojen standardı sağlanır.

İkinci Çökeltme: Karışmış aktif çamurlu atıksu cazibe ile havalandırma tankından ikinci çökeltme tanklarına transfer edilir. Paralel çalışan bu iki dairesel tank Dorr tipi çamur sıyırıcılarla teçhiz edilmiştir. Burada biyolojik çamur çöker ve temiz super natant üçüncü arıtmaya sevk edilir. Çöken çamur sürekli olarak de nitrifikasyon tanklarına pompalanır. Fazla biyolojik çamur periyodik olarak deşarj edilerek pompalar ile çamur işlemeye (genel çamur-toplama şaftına) sevk edilir.

Nihai Dezenfeksiyon

Emniyet sebebi ile sadece sodyum hipoklorit dezenfeksiyonu önerilir. Bu işlem özel şartlar durumunda kullanılır. Son dezenfeksiyondan sonra arıtılmış su içinde dalgıç pompalar olan tanklarda toplanır. Bu pompalar vasıtası ile su arıtma şebekesine transfer edilerek çözelti hazırlama makine yıkama ve sulamada kullanılır.

Çamur İşleme

Çamur Stabilizasyonu ve Yoğunlaştırma: Tesiste üretilen bütün çamurlar kimyasal stabilizasyon için kireç sütü ilave edilen bir ön şartlandırma havuzunda toplanır. Buradaki çamur bir düşey mikser vasıtası ile kireç sütü ile karıştırılır. Kireç sütü dozajı bir pH ölçer ile ayarlanır. Stabilize edilmiş çamur cazibe ile kuru madde miktarını % 5?e yükseltecek olan yoğunlaştırma tanklarına alınır. Çamur yoğunlaştırıcı bir mekanik çamur sıyırıcı köprü ile teçhiz edilmiş dairesel bir beton tanktır. Yoğunlaştırıcıdaki süpernatant bir boru ile bir beton şafta alınarak dalgıç pompalar vasıtası ile arıtma tesisine geri pompalanır. Yoğunlaştırılmış çamur tankın tabanından pompa ile şartlandırma tankına sevk edilir.

Çamurun Kimyasal Şartlandırması: Çamurun filtrelenebilirliğini artırmak ve mekanik susuzlaştırmanın performans ve verimliliğini artırmak için kimyasal şartlandırma gereklidir. Şartlandırma için çamura sırası ile demirtuzu, kireç sütü ve polielektrolit ilave edilir.

Mekanik Susuzlaştırma: Şartlandırılmış çamur sıkılmak ve susuzlaştırılmak üzere yüksek basınçlı helisel pompalarda değişken debiler ile hücreli plakalı filter preslere pompalanır. Her filtrasyon devrinden sonra, filtre hücreleri açılır ve kek boşaltılarak vidalı konveyörler ile uygun konteynerlere doldurulan bilahare nihai depoya taşınır.

Kekin kuru madde muhtevası % 35 ile % 40 arasında olup diğer sistemlere göre en yüksek miktarda kuru madde ihtiva eder. Plakalı filter preslerin en büyük avantajı çamur taşınması ve depolaması için ucuzluk sağlayan çamur hacminin az olmasıdır. Filtrasyon suyu bir şafta toplanarak arıtma tesisine geri döndürülür.

Arıtma Çamuru Bertarafı

Merkezi atıksu arıtma tesisi susuzlaştırma ünitesindeki filtre preslerden çıkan çamur % 35-40 kuruluk oranına sahip olup, Bölge sınırları içindeki terkedilmiş taş ocağında geçici depolanmaktadır. TAKY EK-6'ya göre tehlikeli olup olmadığının belirlenmesi için arıtma çamur örnekleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün denetiminde TUBİTAK-MAM'a gönderilmiş, sonuçlarına göre nihai bertaraf yöntemi belirlenecektir.

Bertaraf Yöntemi: Mevcut geçici depolama alanında düzenli depolama tesisi projelendirilecek, gerekli lisanslar alınacak. Diğer bir alternatif ise Çevre Başkanlığı'ndan lisans almış, Bölge'ye 35 km. mesafedeki ÇİMSA Çimento fabrikasında ek yakıt olarak kullanılmasıdır. ÇİMSA ile 2008 yılında görüşmeler yapılmış, Ocak 2009 da deneme yakması yapılmış, ETKHKKY hükümlerine uygunluğunun raporlanması aşamasındadır. Arıtma çamuru analiz sonuçlarına göre tehlikeli atık sınıfına giriyorsa, gerekiyorsa arıtma çamurunun bertarafını güçleştirecek ve tehlikeli atık sınıfına sokacak nitelikli atıksuyu mevcut olan ve arıtması bulunmayan işletmelerde ön arıtma tesislerini kurmaları temin edilecektir. Arıtma çamurunun kurutma ve/veya yakma konusunda çalışmalar yürütülmektedir.

Alıcı Ortama Deşarj Limitleri

Atıksu arıtma tesisinden deşarj edilen atıksular, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği eki Tablo 19 değerlerini ve AB standartlarını sağlamaktadır.

Ana kirlilik parametreleri	Proje Değerleri (Giriş)	Arıtma Değerleri (Çıkış) (AB Standardı)
AKM	800 mg/lt	35 mg/lt
Yağ-Gres	500 mg/lt	10 mg/lt
PH	6,5-10	6-9
KOİ	1200 mg/lt	125 mg/lt
Toplam N	130 mg/lt	N 10 mg/lt

Kimyasal Dozlama Üniteleri

Prosesin çeşitli aşamalarında kullanılacak kimyasalların hazırlanması ve dozlanması için 3 adet polielektrolit dozaj ünitesi alüm hazırlama, kireç, sülfürik asit vb. tankları ve dozaj pompaları bulunmaktadır.

Blower - Trafo Üniteleri - Atölye Binası  

Dengeleme ve havalandırma havuzlarının hava ihtiyacı 10 adet blower ile temin edilmektedir. Tesisin kurulu gücü 2000 KvA'dır. Ekipman arızalarının işletme şartlarında onarımı için atölye binası tesis edilmiştir.

Elektrik - Otomasyon

Tesisin kontrol sistemlerinde en son teknoloji ürünü PLC sistemleri kullanılmıştır. Bilgisayar destekli SCADA kontrolü ile kullanıcı hatalarına imkan vermeden otomatik kontrol sağlanmıştır. Sahadaki haberleşme fiber altyapı ile kurulmuş olup tesisteki tüm veriler tek noktadan anında gözlenip müdahale edilebilmektedir. Ekipmanlarda piyasadaki en iyi marka (Flygt - Aerzen vb.) ürünler kullanılmıştır.

Çevre Laboratuvarı

Tesisten çıkan arıtılmış su, Porsuk Çayı'na birleşen Sultandere Kanalı'na deşarj edilmektedir. Bölge'nin arıtılmış suyu, Çevre Mevzuatı'nın Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği'ne göre alıcı ortama deşarj standartlarını sağlamakta olup sulama amaçlı kullanma çalışmaları yapılmaktadır. Atıksuya ait tüm analizler Bölge Çevre Laboratuvarı'nda günlük olarak takip edilmektedir. Projede üçüncü arıtma ve koku giderimi de düşünülerek projelendirilmiş olup yapımı ileriki aşamada değerlendirilecektir.

Katı Atık

2002 yılında Bölge çevre mühendisi tarafından Organize Sanayi Bölgesi'nde yer alan 209 adet tesiste evsel ve endüstriyel atık türü ve miktarı yönünden araştırma yapılarak mevcut durum saptanmış, sektör bazında değerlendirmeler yapılarak tüm bölge için entegre katı atık yönetim stratejileri belirlenmesi hedeflenmiştir. Firmaların üretim konuları, personel sayıları, kullanılan hammaddelerin, evsel ve endüstriyel atıkların türü, miktarları, toplama-taşıma, bertaraf yöntemleri ve satılan atıklar bir envanter çalışmasıyla veriler toplanmış ve önemli bir veri bankası oluşmuştur. Bölge Çevre Yönetmeliği'nde katılımcıların uyması gereken esaslar belirlenmiştir.

Evsel Katı Atık Yönetimi: Bölgemizde faaliyet gösteren tesislerden kaynaklanan evsel nitelikli katı atıklar Odunpazarı Belediyesince toplanmakta ve Büyükşehir Belediyesine ait atık depolama alanına götürülmektedir.

Tehlikeli Katı Atık Yönetim ve Uygulaması: EOSB Çevre Yönetmeliği'ne göre, tehlikeli atık üreticisi katılımcıların Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini kontrol etmede yetkilidir.

İl Çevre Orman Müdürlüğü ile koordineli çalışılarak tesislerin tehlikeli atık beyan formlarını ilgili kuruma göndermeleri sağlanmaktadır. Bölge'deki tehlikeli atık üreticisi katılımcılar atıklarını lisanslı taşıma belgesine sahip araçlarla nihai bertaraf veya geri kazanım - dönüşüm tesislerine göndermektedir.

Ambalaj Atığı Yönetimi ve Uygulaması: Bölge dahilindeki tesislerin ambalaj atıkları 26/06/2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"ne göre Odunpazarı Belediyesi ambalaj atığı yönetim planı doğrultusunda, protokol imzaladığı iki adet firma aracılığı ile Belediye tarafından toplanarak taşınmaktadır.

Eskişehir OSB, Türkiye'nin en çevreci bölgesi seçildi

Çevre ve Orman Bakanlığınca ülke genelinde gerçekleştirilen "En Çevreci OSB" yarışmasında Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi (EOSB), 23 bölge arasından sıyrılarak Türkiye'nin en temiz sanayi bölgesi seçildi.

Çevre ve Orman Bakanlığının belirlediği jüri heyeti tarafından yerinde yapılan incelemeler sonrasında ödül almaya hak kazanan Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi, 41. yaşını kutlarken anlamlı bir ödülünde sahibi oldu. 32 milyon metrekareye ulaşmış büyüklüğü ve çağın gereklerine uygun her türlü alt yapı imkanına sahip olan Eskişehir OSB'nin ödülü kazanmasında en önemli unsurların başında uyguladığı Çevre Yönetim Sistemi geliyor.

Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ertuğrul Tezgören Tezgören "En Çevreci OSB" yarışmasında birinci olmanın gururunu yaşadıklarını söyledi. Eskişehir Sanayi Odası Organize Sanayi Bölgesi'nin doğalgazı Türkiye'de kullanan ilk Organize Sanayi Bölgesi olduğunu bildiren Tezgören, "doğalgazı bölgede kullanan ilk yer olmamızla birlikte birleşik doğalgaz elektrik üretim santralini devreye alan yine ilk bölgeyiz. Ayrıca, uyguladığımız ve sürekli geliştirdiğimiz Çevre Yönetim Sistemi ile de örnek bir sanayi bölgesi olmaya çalışıyoruz" dedi.

Çevre ve Ormana Bakanlığınca yapılan bu yarışmanın OSB'lerin kamuoyuna ve yatırımcılara tanıtmanın yanında bölgelerin kendi aralarında da tatlı ve yararlı bir rekabete girmelerini sağladığını dile getiren Tezgören, şöyle devam etti: "Organize Sanayi Bölgemizi ödüle layık gören Seçici Kurula, organizasyonda görev alan üst kurulumuz OSBÜK'e, çevreye duyarlı Eskişehir OSB sanayicilerine ve Bölge Müdürlüğü çalışanlarına teşekkür ediyoruz".

Alınan bu ödülün omuzlarına büyük sorumluluklar yüklediğinin altını çizen Ertuğrul Tezgören, bu bilinçle bundan sonra daha duyarlı davranacaklarını taahhüt ettiklerini de belirtti.