2 Ocak 2014 | YORUM 65. Sayı (Aralık 2013)

Prof. Dr. Ahmet Samsunlu İTÜ İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Emekli Öğretim Üyesi, İmar ve İskan Eski Bakanı
Yüksek tahsilimi yaptığım dönemde Almanya, Batı ve Doğu olarak ikiye ayrılmıştı. Doğu Almanya hudutları içinde kalan Berlin’in özel bir durumu (statüsü) vardı. O yıllarda birkaç defa Batı Berlin’e gitmeme rağmen Doğu Berlin’e bir defa geçmiştim. Şehrin bölünmüş olması ve tüm geçişlerin silahların gölgesinde oluşu nedeniyle Berlin’i rahat bir şekilde gezememiştim. Diğer taraftan Almanya’nın önemli tarihi kentlerinden olan Dresden ve Leibzig gibi kentlerin ziyaretleri de Doğu Almanya Hükümeti tarafından, biz yabancı öğrencilere müsaade edilmediği için görememiştim.


Bu sene 6-18 Kasım tarihleri arasında Berlin, Dresden ve Leipzig’e eşimle birlikte turistik bir gezi yaptık. Bu gezinin Dresden kısmında, değerli Su ve Çevre Dergisi okurlarını ilgilendirebilecek enteresan bir müze ziyaretimiz oldu. Bugüne kadar 50’ye yakın ülkeyi gezmeme rağmen bu isimde bir müze olduğunu duymamıştım. Müzenin adı DEUTSCHES HYGIENE-MUSEUM (Alman Hijyen Müzesi) idi. Yoğun programımıza rağmen adında hijyen kelimesi bulunan bu müzeyi, Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi olarak muhakkak gezmeyi istedim.





Hijyen, insan sağlığını korumak, geliştirmek, devamlılığını sağlamak için gereken önlemler ile koruyucu sağlık konularını kapsayan bir bilim dalı olup, daha çok hastalıkların sebepleri ve bunların ortadan kaldırılması alanını kapsamaktadır. Çevre mühendisliği bölümlerinde doğrudan hijjen isimli bir ders okutulmamasına rağmen derslerin büyük bir çoğunluğunda hijyen konuları önemli bir yer tutar. Sağlıklı su temini, atıksuyun uzaklaştırılması, atıkların bertarafı, hava kirliliğinin önlenmesi, gürültü ile mücadele gibi konularda çevre mühendisleri, koruyucu sağlık alanlarında da önemli katkılar sağlamaktadır. Ben de, belirttiğim dersler dışında hijyen konusu ile ilgili olarak ayrıca Halk Sağlığı ve İş Yeri Güvenliği dersini de vermiştim.





Müzede sergilenen nesneler insan anatomisini en ince noktalarına kadar gösteriyor ve açıklıyordu. Müzenin tanıtımında kullanılan ve en önemli nesnelerinden olan Cam Kadın heykeli ve diğerleri üç boyutlu olarak transparent (saydam) bir plastik olan Cellon maddesinden yapılmış olup, deri ve kasların yanında iç organlar da görülmektedir. Başka bir bölümde gözün yapısı detaylı olarak sergilenmiştir. Müzeyi ilgiyle gezdim ve insan yapısı hakkında bilgim arttı.



Tanrıça’nın Roma dönemi 1. yüzyıla ait heykeli 
ve Gustav Klimt’e ait Medicine (Tıp) isimli 
1901 tarihli Hygieia tablosu


Bana göre müze, isminden farklı olan konuları kapsıyordu. Hijyen konusuyla ilgili değildi. Müzeyi gezmeyi başladığımda yer alan objelerin (nesne) tamamen Tıp Bilimleri ve Sağlık Müzelerinde yer alanlara benzediğini gördüm. Esasen müzede bulunan devamlı serginin ana teması, ilgili broşürde, insan vücudu ve insan sağlığı olarak açıklanmıştı. Dresden Hijyen Müzesi Müdürlüğü’ne bu konudaki görüşlerimi ileteceğim ve mümkünse müzenin adını değiştirmelerini isteyeceğim. 
1911 yılında Uluslararası Hijyen Fuarı’nı takiben 1912 yılında Dresden Hijyen Müzesi açılmış, 1930 yılında yapılan yeni binası 1945 yılında bombalanmış ve daha sonra Doğu Almanya Hükümeti tarafından yeniden inşa edilmiş. İki Almanya’nın 1990 yılında tekrar birleşmesi ile müzenin yeni konsepti “insan” olmuş ve bu konsept İnsan Müzesi (Museum vom Menschen) olarak tanımlanmış. Müze 2001 yılından 2005 yılına kadar yeniden elden geçirilmiş ve şekillendirilmiş. Geçen yıl müzeyi 280 bin kişi gezmiş. 



Hygieia’yı tasvir eden heykel, su ile bütünlük taşımaktadır. 
Hamburg’da 1800’lü yıllarda yaşanan kolera salgınlarına 
ilişkin Hamburg tarihi belediye binası avlusuna yerleştirilmiş


Yazıma son vermeden önce hijyen tanımlanmasında yanılıp yanılmadığımı belirlemek için bilgisayar ortamında yaptığım inceleme sonuçlarını kısaca sizlerle paylaşmayı istiyorum:
Hygieia, Yunan ve Roma mitolojisinde Hygieia veya Hygeia olarak geçmektedir ve Tıp Tanrısı Asklepios’un kızıdır. Sağlık ve temizlik tanrıçasıdır. Asklepios ise Apollon’un oğludur. Babasının iyileştirme temalı mitolojik görevini Hygieia koruma temalı olarak gerçekleştirmektedir. Hijyen kelimesinin etimolojik kökeni de içerdiği anlam bakımından aynı zamanda tanrıçanın ismi ile özdeştir.


Hijyen kelimesi, Yunancada sağlık anlamındaki hygies kelimesinden türemiştir. Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü hijyen olarak tanımlanmaktadır. Sözlük anlamı ise, ferdin veya toplum olarak insanların sağlığının korunması ve geliştirilmesini amaçlayan beslenme, sağlık ve çevre konularındaki bilgileri bir sentez halinde uygulayan bilim dalıdır.


Kaynaklar
1. http://en.wikipedia.org/wiki/German_Hygiene_Museum
2. https://www.google.com.tr/#q=Google+Dresden+Deutsches+Hygiene+Museum+photos
3. http://tr.wikipedia.org/wiki/Hygieia
4. https://www.google.com.tr/#q=Hiyjen+ne+demek