Prof.Dr. Ahmet Samsunlu

GÄ°RÄ°Åž 

Dünya AraÅŸtırma Enstitüsü, 2030 yılında dünya nüfusunun yarısının su sıkıntısı yaÅŸayacağını; sellerin etkisinin 3 kat artacağını, 54 milyon insanın etkileneceÄŸini vurgulamaktadır. Fiziki çevreyi kontrolde tutan en önemli faktör dere sistemleri ve havzalarıdır (1).  Tüm dünyada olduÄŸu gibi taÅŸkınlara; küresel iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi sebebiyle yağış rejimindeki düzensizlik ve aşırı yağışlar sebep olmaktadır. Bilhassa son günlerde Ä°stanbul ve Bursa’da etkili olan ve hayatı olumsuz yönde etkileyen yağışların, "Süper hücre" denilen bulutlardan kaynaklandığı açıklanmıştır (2). 

Ülkemizde 50, 100, 500 yıllık ÅŸiddetli saÄŸanak yağışlar bilhassa büyükÅŸehirlerdeki derelerde taÅŸkın oluÅŸturmakta ve meydana gelen seller hayatı olumsuz etkilemektedir. Bunun ana nedeni plansız ve çarpık kentleÅŸme sonucunda ÅŸehirlerde bulunan dere yataklarında yerleÅŸim yerleri içinden geçen dere yataklarında yapılaÅŸma, dere kesitinin daraltılması, dere yatağına fen ve sanat kaidelerine aykırı ve izinsiz menfez veya köprü inÅŸa edilmesi, tekniÄŸine aykırı bent ve dolgu yapımı, moloz, sanayi ve evsel atıkların atılması, kanalizasyon ÅŸebekesi döÅŸenmesi gibi nedenler sebep olmakta ve ayrıca dere yataklarının veya hemen kenarlarının yol olarak kullanılması ile üzerlerinin kapatılması nedeniyle derelerin doÄŸal kesitlerinin bozulmasıdır (3).

Åžehir taÅŸkınları; ÅŸehir içindeki her türlü düz-yayvan dere güzergâhlarında meydana gelebilir. Özellikle binalar, yollar, otoparklar uygun olmayan güzergâhlara inÅŸa edilmesi ve bitki örtüsünün de yok edilmesi ile bu alanlarda yağışın topraÄŸa sızması önlenmiÅŸtir. Bu sebeple ani taÅŸkınlar sık sık meydana gelebilir. ÅžehirleÅŸme, yüzeysel akışı doÄŸal zeminlere göre 2-6 kat daha artırır. Caddeler nehirlere dönüÅŸebilir ve binaların bodrum katları da sel suları ile dolabilir (4). 

Halbuki bir kentin dere ve vadileri, o kentin doÄŸal ve kültürel mirasıdır. DoÄŸaya öncelik vermeyen arazi kullanım kararları ve uygulamalar, Åžekil 1a’da görüldüÄŸü gibi derelerin doÄŸal yapısını deÄŸiÅŸtirerek kaybolmasına, yaÅŸam kalitesinin düÅŸmesine neden olmakta; kent saÄŸlığını tehdit etmektedir (5).

Yazının devamını e-dergiden okumak için tıklayınız...