Prof.Dr. Ahmet Samsunlu

GİRİŞ 

Dünya Araştırma Enstitüsü, 2030 yılında dünya nüfusunun yarısının su sıkıntısı yaşayacağını; sellerin etkisinin 3 kat artacağını, 54 milyon insanın etkileneceğini vurgulamaktadır. Fiziki çevreyi kontrolde tutan en önemli faktör dere sistemleri ve havzalarıdır (1).  Tüm dünyada olduğu gibi taşkınlara; küresel iklim değişikliği sebebiyle yağış rejimindeki düzensizlik ve aşırı yağışlar sebep olmaktadır. Bilhassa son günlerde İstanbul ve Bursa’da etkili olan ve hayatı olumsuz yönde etkileyen yağışların, "Süper hücre" denilen bulutlardan kaynaklandığı açıklanmıştır (2). 

Ülkemizde 50, 100, 500 yıllık şiddetli sağanak yağışlar bilhassa büyükşehirlerdeki derelerde taşkın oluşturmakta ve meydana gelen seller hayatı olumsuz etkilemektedir. Bunun ana nedeni plansız ve çarpık kentleşme sonucunda şehirlerde bulunan dere yataklarında yerleşim yerleri içinden geçen dere yataklarında yapılaşma, dere kesitinin daraltılması, dere yatağına fen ve sanat kaidelerine aykırı ve izinsiz menfez veya köprü inşa edilmesi, tekniğine aykırı bent ve dolgu yapımı, moloz, sanayi ve evsel atıkların atılması, kanalizasyon şebekesi döşenmesi gibi nedenler sebep olmakta ve ayrıca dere yataklarının veya hemen kenarlarının yol olarak kullanılması ile üzerlerinin kapatılması nedeniyle derelerin doğal kesitlerinin bozulmasıdır (3).

Şehir taşkınları; şehir içindeki her türlü düz-yayvan dere güzergâhlarında meydana gelebilir. Özellikle binalar, yollar, otoparklar uygun olmayan güzergâhlara inşa edilmesi ve bitki örtüsünün de yok edilmesi ile bu alanlarda yağışın toprağa sızması önlenmiştir. Bu sebeple ani taşkınlar sık sık meydana gelebilir. Şehirleşme, yüzeysel akışı doğal zeminlere göre 2-6 kat daha artırır. Caddeler nehirlere dönüşebilir ve binaların bodrum katları da sel suları ile dolabilir (4). 

Halbuki bir kentin dere ve vadileri, o kentin doğal ve kültürel mirasıdır. Doğaya öncelik vermeyen arazi kullanım kararları ve uygulamalar, Şekil 1a’da görüldüğü gibi derelerin doğal yapısını değiştirerek kaybolmasına, yaşam kalitesinin düşmesine neden olmakta; kent sağlığını tehdit etmektedir (5).

Yazının devamını e-dergiden okumak için tıklayınız...