Gri su, siyah su  (tuvalet suyu) haricindeki bir evden boÅŸaltılan atık suların genel adıdır, yani duÅŸtan, küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır makinesinden gelen sulardır. Gri su sabun, ÅŸampuan, diÅŸ macunu, yiyecek parçaları, piÅŸirme yağı, deterjan ve saç gibi maddeleri içerir. Gri su evsel atık sular içinde en büyük orana sahiptir.  Genellikle evsel atık suyun yüzde 50-80'i gri sudur.

Gri Suyun İçeriği, Özellikleri ve Bileşenleri

Gri su evsel aktivitelerin bir yansımasıdır ve nitelikleri yaşam standardına, sosyal ve kültürel alışkanlıklara, evde yaşayan insan sayısına ve evde kullanılan kimyasallara bağlıdır. Banyodaki lavabo, duş ve küvetten gelen gri su en az kirlenmiş gri su kaynağıdır. Ortalama bir gri suyun toplam organik yüke (BOİ) yüzde40-50 gibi bir katkısı vardır. Ayrıca gri su evsel atık suda bulunan toplam askıda katı maddelerin (AKM) dörtte biri ve toplam fosforun üçte ikisinden fazlasını içerir. Bulaşık ve çamaşır deterjanları gri sudaki fosforun ana kaynağıdır. Mutfak lavabosundan gelen, yiyecek parçaları içeren su ile çamaşır yıkamadan gelen su duştan ve lavabodan gelen gri suya göre çok daha kirlidir. Bu yüzden dolayı bütün gri sular tam olarak gri su statüsünde değildir ve gri suyun özelliğine göre farklı temizleme metodu kullanmak gerekmektedir.

Tablo 1. Su analiz değerleri karşılaştırması[Disinfection of greywater, 2007]

Tablo. 1?deki analiz değerleri bölgesel şebeke suyunun kalitesine bağlı olarakta değişiklik gösterebilir.

Gri Suyun Uygulama Aralığı ve Kullanım Suyu için Kalite Gereksinimleri

Gri suyun yeniden kullanım suyu olarak kullanılmasını sağlayan sistemler ucuz fakat emek yoğun bir yapıdan pahalı ve kompleks fakat kullanımı rahat ve kullanışlı bir yapıya doğru sıralanabilir. Arıtılmış gri suyun evlerde tuvalet rezervuarları ve çamaşır yıkamada tekrar kullanılabilmesi için mutlaka Membrane Biyoreaktör gibi gelişmiş arıtma teknolojileriyle arıtılması gerekmektedir. Aksi halde hijyenik olmayan koşulların oluşmasına sebep olunur.

Su kullanılan mekânların kendilerine özgü kalite gereksinimleri bulunmaktadır. Bu yüzden dolayı gri su geri kazanım sisteminden elde edilen suyun kullanılacağı yerin standartlarına uygun olması gerekmektedir. Genel olarak işlemden geçmiş gri sudan elde edilmiş kullanım suyu, hijyenik ve mikrobiyolojik olarak güvenilir, renksiz ve bütünüyle katı atıklardan arındırılmış olmalıdır. Arıtılan gri su saklanmaya başladıktan birkaç gün sonra dahi koku oluşturmayacak kalitede olması lazımdır. Mevcut bilimsel araştırmalara göre, bu suların tuvalet rezervuarları, çamaşır yıkama, bahçe sulama, süs havuzlarında kullanımı ve yüzey sularına doğrudan deşarj etmenin uygun olduğu kanıtlanmıştır.

Tuvalet Rezervuarları

Tuvalet rezervuarlarında kullanılacak suyun kalitesiyle alakalı ülkemizde bir çalışma bulunmamaktadır. Fakat Almanya?da tuvalet rezervuarlarında kullanılacak suyun kalitesini belirleyen bazı ÅŸartlar bulunmaktadır. ÖrneÄŸin Tablo 4 deki deÄŸerler Berlin Senato Ofisi tarafından açıklanmıştır tuvalet rezervuarları kullanım suyu kalite ÅŸartlarını göstermektedir. Tablodaki toplam koliform ve e-koli için istenen hijyen ÅŸartları AB standartlarındaki yıkanma suyu deÄŸerleri (76/160/EEC) doÄŸrultusunda belirlenmiÅŸtir.  Sınır deÄŸerleri sabit olduÄŸunda insanların bu suyla temasları ve hatta yuttukları varsayılsa bile bu kiÅŸiler herhangi bir saÄŸlık riski ile karşı karşıya kalmazlar. Bu katı ÅŸartlar saÄŸlığı ilgilendiren Pseudomonas aeruginosa içinde geçerlidir. Pseudomonas aeruginosa, bağışıklık yetersizliÄŸi olan hastalarda solunum ve idrar yollarının, yanıkların ve açık yaraların fırsatçı patojenidir aynı zamanda kanda da enfeksiyonlar yapabilir. BOÄ°₇ ve oksijen doygunluÄŸu da temizlenmiÅŸ suyun raf ömrü için kalite kriterleridir.

Tablo 2: Tuvalet rezervuarı için gerekli kalite şartları [SenStadt, 2003].

^A) AB 76/160/EEC yönetmeliÄŸine uygun

 ^B) Alman içme suyu standartlarına uygun

Çamaşır Yıkama

Çamaşır yıkamak için tavsiye edilen kullanım suyu kalite şartları Tablo 2 deki verilerle aynıdır. Tablo 2 deki değerlere sahip arıtılmış gri su ve şebeke suyu ile yıkanan çamaşırlar üzerinde yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda şebeke suyu ve arıtılmış gri su ile yıkanan çamaşırlar arasında kurutma işleminden sonra bile hijyenik açıdan hiçbir fark olamadığı ispatlanmıştır. Sonuç olarak çamaşır makinelerinde kullanım suyu olarak arıtılmış gri suyun kullanılmasında hiç bir sakınca yoktur.

Bahçe Sulama

Sulama suyu için gerekli olan su değerleri DIN 19650 standartları tarafından düzenlenmiştir. Bu kalite şartları tarım, bahçecilik, kırlık alanların yanı sıra parklar ve spor tesislerinde kullanılan suların hijyenik ve mikrobiyolojik yönleriyle ilgilidir.

Tablo 3: Sulama sularının ve uygulamalarının hijyenik/mikrobiyolojik niteliklerinin sınıflandırılması [DIN 19650, 1999]

U.D.: Uygulanabilir deÄŸildir.

DIN19650 esas alınarak belirlenmiş gereksinimlere göre birçok uygulama ve sulama amaçlı kullanılan suyun kalite gereksinimleri tuvalet için kullanılan sudan daha yüksektir. Gri suyun işlenebilmesi için uygun teknoloji gerekir. DIN 19650 e göre bu gereksinimler UV veya kimyasal eklenerek yapılan dezenfektasyonlarla elde edilemez.

Tesisat Bağlantısı

Duş ve lavabolardan gelen gri su tesisat boruları, pis su tesisat (kanalizasyon) borularından ayrı bir şekilde çekilerek sisteme bağlanmalıdır. Ayrıca şebeke ve kullanım suyu hatlarının hiç bir şekilde bir birine bağlantısı olmamalıdır. Hatta kullanım suyunun geçtiği boru hattı farklı bir renkte olmalıdır ki şebeke suyu hattı ile arasındaki fark kolayca anlaşılabilsin. Bahçe sulama ve temizlik işleri için bırakılan arıtılmış gri su muslukları içilmez işareti ile etiketlenmelidir.

Mehmet Kıncır
Aktif Çevre ve Yenilenebilir Enerji Teknolojileri Ltd. Åžti.