TEKNİK MAKALE 14. Sayı (Mayıs Haziran 2007)

İçilmesinde, kullanılmasında veya çevreye bırakılmasında sakınca bulunan suların, kirletici parametrelerinden arındırılmasına "Su Arıtma" denir.
Her kuruluş kendi yapısı, ihtiyaçları, faaliyet gösterdiği sektöre göre mutlaka bir arıtım ünitesine ihtiyaç duyar. 20. yüzyılın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşan sanayileşme ve yasam biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman içinde logaritmik bir artış göstermiş ve bu atıklardan kaynaklı yaşanan çevre sorunları, küresel bir boyut kazanmıştır. Toplam 3215 belediyemizde sadece 112 adet atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır. Bu arıtma tesisleri ile hizmet edilen nüfusun toplam nüfusa oranı ise yüzde 17 civarındadır. Atıksu oluşumunda yüzde 55 paya sahip endüstriyel nitelikteki atık suların ancak yüzde 9'u arıtılmaktadır. 45 organize sanayi bölgesinden sadece 10'unda (yüzde 22) endüstriyel atıksu arıtma tesisi mevcuttur. Ülkemizde her yıl ortalama 5.5 milyon ton tehlikeli atık oluşmakta ve bunların yüzde 1’lik kısmı bertaraf edilmektedir. Sanayi ve de evsel atık sularının arıtılması bu sebeplerden kaçınılmazdır. AB mevzuatları ve uluslararası sözleşmeler gereği altına imza attığımız birtakım yaptırımlar nedeniyle artık arıtma çözümleri bizim için lüks olmaktan çıkmış ve zorunlu hale gelmiş durumdadır.

Arıtılmış Su Sağlıklı mıdır?

Doğru tasarlanmış arıtma sistemlerinden geçirilmiş olan sular elbette sağlıklıdır. Ancak, dikkat edilmeden hatalı seçilmiş olan arıtma tesislerinden temin edilen sular zararlı olabilir ve hatta hastalık saçabilir. Burada sorumluluk tamamıyla tasarım mühendisine aittir. Birincil problemler, yanlış tasarımdan kaynaklanmaktadır ki yanlış bir elektrik sistemi de tesisi verimsiz ve kalitesiz kılar. Tesis sürekliliğinin sağlanması yatırım aşamasındaki kaliteyle doğru orantılıdır.

Arıtma Sistemi Seçerken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Sadece yatırım maliyetine bakılarak yapılan değerlendirmeler çoğu zaman yanlış sonuçlar verebilmektedir. Ama bu, en pahalı sistem en iyisi anlamına da gelmemektedir. Sistem ve teklif değerlendirmesinde istenen sonuç için uygun nitelikte şartları sağlayan projeler seçilmelidir.

İçme Suyu Arıtma Tesisindeki Prosesler

Ön Arıtma:Demir Mangan Giderimi

Koagülesyon ve Flokülasyon

Filtrasyon:Klasik Sistem

Membranlı Sistem

Yumuşatma:Kireç-Soda Metodu

İyon değiştirici

Nanofiltrasyon

Demineralizasyon:İyon Değiştirici

Reverse Osmosis

Ultra Saf Su Üretimi:Karma İyon

Değiştiriciler

Elektro

Deiyonizasyon

Atıksu Arıtma Tesisindeki Prosesler

Fiziksel Arıtma: Izgaralar / Statik Elekler / Yağ Tutucular / Çözünmüş Hava Flatasyon Üniteleri / Çökeltim Havuzları

Kimyasal Arıtma: Asit Çözeltisi ile Karışım Üniteleri / Nötralizasyon Üniteleri / Koagülasyon Üniteleri / Flokülasyon Üniteleri / Kimyasal Durultma Üniteleri

Biyolojik Arıtma: Aerobik Arıtma Üniteleri / Anaerobik Arıtma Üniteleri / Membran Biyoreaktör

Katı Atık Bertaraf Prosesleri

Katı Atık Yakma ve Depolama Tesisleri

Çamur Tasfiyesi: Çamur Yoğunlaştırma / Filtre Pres / Belt Pres

Verimli bir su kullanımı için tesislerde kurulacak elektrik sisteminin de (OG/AG/Otomasyon) kaliteli olması gereklidir.

Arıtma Tesislerindeki Otomasyon Sistemi

Bir arıtma tesisi otomasyon sistemiyle işletilip, günümüz teknolojisine uygun, güvenilir ve kullanışlı bir "İzleme, Kontrol ve Veri Toplama-SCADA" sistemiyle donatılırsa, o tesisin kumandası, kontrolü ve izlenmesi bilgisayar üzerinden rahatlıkla yapılabilmektedir. SCADA Yazılımı’nın yedekli olması, tesis sürekliliğini sağlayan en önemli faktördür. Sistemde kullanılan tüm donanım, takım ve saha cihazları, işletim sistemi ve uygulama yazılımları herkes tarafından kabul edilen, dayanıklı, güvenilir ve kullanıcı dostu olmalı, sistemin işletilmesini ve bakımını kolaylaştırmalıdır. Arıtma tesisini oluşturan her birim ayrı CPU’larla donatılmalı, PLC’ler arası Ethernet TCP/IP haberleşmesi kurulmalıdır. PLC’lerin, MTBF süresi (İki arıza arasındaki teorik süre) 15-20 yıldan uzun olmalıdır.

SCADA Sistemi ana hatlarıyla dört kısımdan oluşmaktadır:

1. SCADA Bilgisayarı,

2. PLC ve Kumanda Piyano Panosu,

3. MCC Motor Kontrol ve Güç Panoları,

4. Saha Cihazları (Enstrümantasyon)

SCADA üzerinden iki farklı operasyon yapılabilir; "SCADA’dan Tam Otomatik Çalışma", "SCADA’dan Manuel Çalışma"

Komple Bir Otomasyon Sisteminin Avantajları

SCADA sistemi sahadan gelen tüm bilgileri operatöre sunarak, sahanın kontrolüne olanak sağlamaktadır. SCADA Yazılımı aşağıdaki görevleri başarı ile yapabilmektedir.

Veri toplama,

Uzaktan ve bir merkezden izleme,

Uzaktan ve bir merkezden kumanda,

Hızlı arıza lokalizasyonu(operatör destekli)

Arıza analizi,

Raporlama,

Arşivleme

Prosesle ilgili her türlü çalışma arızaları SCADA tarafından anlık olarak gösterilir ve kaydedilir. Sistemdeki tüm ekipmanların arıza durumları, anında otomasyon sisteminden izlenebildiğinden arızaya zaman kaybetmeden müdahale söz konusudur. Son kullanıcının istekleri de göz önünde bulundurularak oluşturulmuş senaryoya göre çalışan otomasyon sistemi, saha ekipmanlarına hatasız kumanda edeceğinden dolayı insan inisiyatifinde çalışan sistemlere oranla çok daha güvenli ve tehlikesiz olacaktır. Otomasyon sistemleri, insan hatalarını ortadan kaldırdığı gibi çok az sayıda bir personelle de kontrol altında tutulabilir. Sistemin çalışması modernize edildiği için sistemdeki ekipmanların ömrünü uzatır. Sisteme ait parametrelerin anlık değerlerinin izlenebilmesinin yanında geçmişe dönük değerlere de ulaşmak mümkündür. Bunları rapor halinde alabilme imkánı da mevcuttur. Böylece tüm tesisin performansı hakkında bilgi sahibi olunur ve gerekli tedbirlerin zamanında alınmasına imkán verir. Son teknoloji ile kurulan otomasyon sistemleri, yazılım ve donanım olarak son derece açık sistemlerdir. Sonradan genişleyebilme ve değiştirilebilme özelliklerine sahiptir. Değişik enerji kaynaklarına yönelimin sürekli olduğu süreçte, tasarruf ciddi bir öneme sahiptir. Dolayısıyla üretimin ve özellikle tüketimin çok dikkatli yapılması ve insanların bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Elektronik sayaçlarda elektriği daha dikkatli kullanmak anlamında önemli bir unsurdur.

Arıtma yatırımı yapmak için ülkemizde karşımıza çıkan iki seçenek var. Birincisi, çalışmayan ama görünüşü kurtaran tesisler kurmak, ikincisi ise ihtiyaçlara cevap veren, uzun ömürlü, gelişmeye ve genişlemeye uygun tesisler kurmak.

Gelişmekte olan ülkemizde, denetimlerin yetersizliği ile çoğu zaman birinci yolun seçiliyor olması, geleceğimizi her gün karartmaya devam ediyor. Unutmamalıyız ki seçilen geçici çözümlerle daha büyük maliyetlere ve daha pahalı teknik desteklere muhtaç tesisler inşa etmekten öteye geçemeyiz.

Sözün özü: Kalıcı çözümler için sürekli gelişmelere uygun ürünlerle donatılmış tesisler kurmalıyız. n

Özer Alkan

Schneider Elektrik Su Sektörü Müşteri Müdürü

Ozer_alkan@tr.schneider-electric.com