PERSPEKTÄ°F 6. Sayı (Ocak Åžubat 2006)

Bu sayıda iyon değiştirici reçine sistemlerinde karşılaşılan bazı temel kirlenmelere ve bunların nasıl bertaraf edilebileceğine dair bazı bilgiler aktarmaya çalışacağım.
Katyon değiştirici reçinelerde demir ve mangan kirliliğine karşı temizlik:

Demir oldukça kompleks bir yapıya sahip olup inorganik birikimler (oksit ve hidroksitler gibi), katyonik parçacıklar veya organometal kompleksler halinde mevcut olabilir. Su şartlandırma uygulamalarında demir, reçine yatağında daha ziyade daha düşük çözünürlükte olan Fe (III) formuna çevrilir. Ayrıca inorganik birikintiler halinde mangan da mevcut olabilir. Tavsiye edilen 3 temel temizlik şekli vardır:

Havalandırma:

Bu daha ziyade kondens dönüşüm hatlarında veya besi suyu gibi diğer demineralizasyon sistemlerinde çözünmemiş ve partikül boyutundaki demiri gidermede kullanılır.

1) Reçineyi tamamen doygun hale getirin

2) Havalandırın ve 30 dakika geri yıkayın

3) Normal rejenerasyon yapın

Eğer partiküller büyük ise geri yıkama bunları bertaraf etmek için yeterli gelmeyebilir.

Bu durumda katı parçacıklar yatağın dibine taşınıp aşağıda izah edildiği gibi elek/giderden atılabilir.

1) Reçineyi 30 saniye süresince beher litre reçine için ve her dakika için 4 hacim hava ile havalandırın ve 30 saniye boyunca yukarıdan su ilave ederek giderden atınız.

2) 10-15 defa bu işlemi tekrar ediniz.

3) Reçineyi normal bir şekilde rejenere ediniz.

Eğer çözünmüş demir de var ise havalandırma bir asit uygulaması ile takip edilmelidir.

HCl şartlandırması:

Bu metod ham ve çözünmüş kirlilikleri gidermek için kullanılmaktadır.

Eğer mümkün ise 2. aşamadaki asit enjeksiyonu ve 4. aşamadaki durulama reçine yatağını hareket ettirmek ve kontağı arttırmak amacı ile akış ile ters yönde yapılmalıdır. Eğer sadece akış yönünde bir enjeksiyon mümkün ise asit enjeksiyonu başlamadan önce yatağı gevşetmek için normal bir geri yıkama yapılmalıdır.

1) Reçineyi doygun hale getirin ve geri yıkayın.

2) 30 dakikada 2 yatak hacmi kadar % 10'luk HCl çözeltisi geçiriniz.

3) 2-4 saat bekletin.

4) 2 veya 3 yatak hacmi su ile yer değiştirin.

5) 3-5 yatak hacmi demineralize su ile hızlı durulama yapınız (akış yönünde).

Not: HCl son derece korozif olup, temas halinde ciddi yanıklara sebep olabilir. Çıkan dumanı solumayınız ve de asit ile çalışırken uygun havalandırmayı sağlayınız. Üreticinin güvenlik talimatlarına uyunuz. Asit, kullanılan ekipmana da zarar verebilir bu sebeple kullandığınız, temas halinde olabilecek tüm ekipmanların asit ile uyumlu olduğunu kontrol ediniz.

İndirgeyici ara madde kullanımı:

Bu uygulamada Fe (III)'ü daha çözünür olan Fe (II)'ye çevirmek için bir indirgeyici (sodyumditionit, Na2S2O4 gibi) kullanılır. Bu arıtma ve diğer uygulamalarda malzemelerin asitten zarar görebileceği durumlarda kullanılır. Mümkün ise 2, 4 ve 6. aşamalar temas süresini arttırmak için akış yönünün tersine doğru yapılmalıdır. Eğer sadece akış yönünde bir enjeksiyon mümkün ise asit enjeksiyonu başlamadan önce yatağı gevşetmek için normal bir geri yıkama yapılmalıdır.

Reçine yatağını hareketlendirmek için havalandırma yapmayınız çünkü bu kullanılacak olan maddenin etkisini azaltır.

1) Reçineyi doygun hale getirin ve ters yıkama yapın.

2) 30 dakikada 1 yatak hacmi kadar % 5'lik Na2S2O4 çözeltisi geçirin.

3) 2 saat bekletin.

4) 30 dakikada 1 yatak hacmi kadar % 5'lik Na2S2O4 çözeltisi geçirin.

5) Mümkün ise 24 saat bekletin.

6) 2-3 yatak hacmi su ile yer değiştiriniz.

7) 3-5 yatak hacmi deiyonize su ile hızlı durulama yapınız.

8) Reçineyi iki kez rejenere ediniz (aynı konsantrasyonda NaCl ile iki kez).

Anyon değiştirici reçinelerde silis ve organik madde kirliliğine karşı temizlik:

Eğer ham suda silis ve organik madde seviyeleri yüksek ise, bu şartlandırma ile de fazla kirlenmiş reçineler tamamen temizlenemeyeceği için, önleyici bakım faaliyeti olarak periyodik olarak sıcak kostik ile şartlandırma yapılmalıdır. Bir diğer alternatif de demineralize hattına bir organik madde filtresi yerleştirmek olabilir.

1) Reçineyi doygun hale getirin.

2) Reçine yatağını sıcak su sirküle ederek ısıtmaya çalışın (mümkünse 50 oC ile).

3) Akışın ters yününde 3-5 m/saat hız ile % 10'luk NaCl + % 1'lik NaOH çözeltisi geçiriniz.

4) 4-16 saat bekletin.

5) Akışın ters yönünde 1 yatak hacmi su geçiriniz ve 4 saat bekletiniz.

6) Akışın ters yönünde 2-3 yatak hacmi su geçiriniz.

7) 3-5 yatak hacmi deiyonize su ile (akış yönünde) hızlı durulama yapınız.

8) Reçineyi iki kez rejenere ediniz (aynı NaOH konsantrasonu ile iki kere).

İlk serviste iletkenliğin biraz erken yükselmeye başlaması normaldir.

Not: Solüsyonun hazırlama veya durulama suyunda, katyon atığı veya yumuşak su kullanılmalıdır. Sıcak solüsyonlar temizlik ve rejenerasyonun etkinliğini arttırırlar.

Solüsyonun verilen temas süresi içindeki sirkülasyonu da temizliğin etkinliğini arttırır. Sadece silis kirliliğinde ılık (35 oC) veya sıcak (50 oC) kostik etkilidir.

İyon değiştirici reçinelerde biyolojik üremeye karşı temizlik:

Sürekli devrede olan iyon değiştiricilerde rejenerasyon esnasında ciddi pH değişiklikleri meydana gelir. Bunun sonucu olarak da biyolojik üreme demineralizasyon sistemlerinde çok sık meydana gelmez. Biyolojik üreme genellikle kullanılmayan ve uzun süreli bekletilen sistemlerde veya reçinelerde oluşur. Bu oluşumu engellemek amacı ile devrede olmayan sistemlerin %15-25 NaCl çözeltisi gibi biostatik solüsyonlarda bekletilmesi önerilir.

Üreme oluştuğu taktirde ise önce yoğun bir havalandırma ve ardından da çift rejenerasyon sorunu giderebilir. Ama eğer bu kafi gelmez ise uygulanabilecek 2 metod daha vardır. Her iki uygulamada da okside edici sonuçlar oluşabilir. Bu sebeple kimyasalın ısısını, konsantrasyonunu ve de temas süresini kontrol etmek gerekir.

Perasetik asit ve hidrojenperoksit uygulaması:

Perasetik asit (CH3COOOH) mikroorganizmalara karşı etkin bir aralıkta çalışır ve hem katyon hem de anyon değiştiricilerde kullanılır. H2O2 ise daha az etkili olup daha yüksek konsantrasyon gerektirir.

1) Reçineyi doygun hale getiriniz.

2) % 0,2'lik perasetik asit veya % 2'lik H2O2 çözeltisi hazırlayınız.

3) Anyon değiştirici reçinelerde 30-60 dakika temas süresinde 2g/litre perasetik asidi bir yatak hacmi solüsyon halinde geçiriniz. Atık sudaki kalıcı perasetik asit veya H2O2 değerini ölçünüz ve giriş konsantrasyonun % 10'u değere ulaştığı zaman durdurunuz.

4) Katyon değiştirici reçinelerde 30-60 dakika temas süresinde bir veya iki yatak hacmi % 0,2'lik konsantrasyonu 2-4 gr/litre olacak şekilde geçiriniz.

5) Atıkta hiç perasetik asit kalmayıncaya dek 1 saat gibi 4 yatak hacmi deiyonize su ile durulayınız.

6) Çift rejenerasyon yapınız.

Klor uygulaması:

Katyon değiştirici reçinelerde sodyum hipoklorit uygulaması sterilizasyon ve organik madde temizliği için bilinen ve sıkça kullanılan bir metoddur. Sodyumhipokloridin patlayıcı özelliğine dikkat edilmelidir.

Tavsiye edilen prosedür aşağıdaki gibidir:

1) Reçineyi rejenere ediniz (H formu). Eğer demir veya diğer metal birikimleri var ise önce % 10'luk HCl çözeltisini iki yatak hacmi su ile uygulayınız.

2) Katyon değiştiriciler için tuz ile anyon değiştiriciler için kostik uygulayarak reçinenin iyice doygun hale geldiğine emin olunuz. Çünkü reçinedeki her kalıcı H+ serbest Cl2 üretimine sebep olacaktır. Reçinenin şişmesine izin veriniz.

3) % 0,1'lik sodyumhipoklorit solüsyonu (1000 ppm) kullanınız.

4) 30-45 dakika temas süresinde yataktan iki yatak hacmi NaOCl geçirerek 5 gr/litre Cl2 uygulayınız. Reçinenin bu solüsyon içinde 1-2 saat beklemesine izin veriniz.

5) Bir veya iki yatak hacmi deiyonize su ile durulayınız.

6) Daha etkili bir şartlandırma için bir miktar daha solüsyon uygulayınız, 4. maddeyi tekrarlayınız. Atık suda hiç kalıcı Cl2 kalmayıncaya kadar 3-4 yatak hacmi deiyonize su ile son bir durulama yapınız.

Anyon değiştirici reçineler için tavsiye edilen uygulama:

1) Reçineyi doygun hale (Cl-) getiriniz. Eğer demir veya diğer metal birikimleri var ise önce % 10'luk HCl çözeltisini iki yatak hacmi su ile uygulayınız.

2) % 0,05'lik sodyumhipoklorit solüsyonu (500 ppm) kullanınız.

3) 30-45 dakika temas süresinde yataktan iki yatak hacmi NaOCl geçirerek 2 gr/litre Cl2 uygulayınız. Atığı kontrol ediniz ve serbest Cl2 miktarı giriştekini % 10'u kadar artınca durdurunuz.

4) Atıkta hiç Cl2 kalmayıncaya kadar 3-4 yatak hacmi demineralize su ile durulayınız. n

GÜHER ABACI
guher@abacikimya.com
 

---

R E K L A M