TESİS 6. Sayı (Ocak Şubat 2006)

Fatih Sultan Mehmet Han Arıtma Tesisi ve II. Bayezid Han Arıtma Tesisi
İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla 1996 yılında projelendirilen 1998 yılında ise faaliyete başlayan İkitelli İçme Suyu Arıtma Tesisleri; ham su kaynağını, Terkos Gölü ve Sazlıdere Barajı'ndan alıyor. İkitelli Olimpiyat Köyü içinde 540 hektar arazi üzerine konumlanan İkitelli İçme Suyu Arıtma Tesisleri; Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Bayrampaşa, Esenler, Eyüp, Fatih, Gaziosmanpaşa, Güngören ve Zeytinburnu ilçelerine içme suyu standartlarına uygun sağlıklı ve bol su sunuyor. TSE 266 (Türk İçme Suyu Standartları ), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), USEPA (ABD Çevre Koruma Ajansı) ve EC (Avrupa Birliği) standartlarına uygun olarak çalışmalarını sürdüren İkitelli İçme Suyu Arıtma Tesisleri, proje aşamasında olan üçüncü tesisin yanı sıra Fatih Sultan Mehmet Han Arıtma Tesisi ve II. Bayezid Han Arıtma Tesisi'nden oluşuyor.

Fatih Sultan Mehmet Han Arıtma Tesisi

1996 yılında temeli atılan ve 1998 yılında hizmete alınan tesis, 420 bin m3/gün kapasite ile 2 milyon 600 bin kişinin su ihtiyacını karşılıyor.

II. Bayezid Han Arıtma Tesisi

2000 yılında projelendirilen ve 2003 yılında hizmete alınan tesis de 420 bin m3/gün kapasite ile 2 milyon 600 bin kişinin su ihtiyacını karşılıyor.

Arıtma Tesisi Üniteleri ve Çalışma Prensipleri

Giriş ve Dağıtım Yapısı

Terkos Osmangazi Terfi Merkezi ile Sazlıdere Terfi Merkezi'nden başlayan isale hatları ile tesise ulaştırılan ham su, giriş yapısına alınıyor. İki ayrı hattaki su, giriş yapısı çıkışında birleşerek Fatih Sultan Mehmet Han Arıtma Tesisi'nin havalandırma havuzuna dolduruluyor. Tesise giren suyu kontrol etmek amacıyla giriş yapısı ile havalandırma havuzu arasındaki hat üzerinde akış kontrol vanası ve debimetre bulunduruluyor.

Havalandırma Havuzu

Kaskat (kademeli) tipi, toplam 1.8 metre düşüm yüksekliğine sahip olan ve kare şeklinde inşa edilen havalandırma havuzu; suyun çözünmüş oksijen konsantrasyonunu maksimum 7 mg/lt miktarında artırarak, suda koku yapan organik maddeler ile demir mangan gibi maddelerin oksitlenerek sudan uzaklaşmasını sağlıyor.

Ozonlama

İçme suyu arıtımında, oksidasyon ve dezenfeksiyon amacıyla ozon kullanılıyor. Oksidasyon ile kirleticilerin giderilecek forma dönüştürülmesi, dezenfeksiyon ile de mikroorganizmaların yok edilerek arıtma tesisindeki biyolojik hayatın kontrol altına alınması sağlanıyor. Ozon sisteminde suyun işlenişi şu şekilde gerçekleştiriliyor: Kompresörlerle sisteme pompalanan hava, kurutulduktan sonra ozon reaktörlerine veriliyor. Ozon reaktörlerinde uygulanan yüksek voltaj ile O2 moleküllerinin bir kısmı serbest oksijen atomlarına dönüşürken, bu oksijen atomlarının diğer O2 molekülleri ile birleşmesi sonucunda ozon (O3) gazı oluşuyor.

Tanklarda temas, ortalama debide 6.5 dakika sürüyor. Ozonun oksidasyon gücünün yüksek olması sebebi ile arıtılmış suda yüksek tat ve koku kalitesi elde ediliyor ve ön klor yerine ozon uygulanarak, ortaya çıkan yan ürünlerin düşük miktarda olması sağlanıyor.

Ozon sistemi şu ünitelerden oluşuyor:

Hava Hazırlama Ünitesi (Hava kompresörleri, hava toplama tankları ve kurutucular)
Ozon Reaktörleri
Temas Tankları
Artık Ozon Giderme Ünitesi



Ekipman: Ozon Jeneratörü,
FSMH Tesisi 2 + Bayezid Han Tesisi 2, toplam 4 adet
Kapasite: 12,5 kg/sa.

Hızlı ve Yavaş Karıştırma Havuzları

Hızlı Karıştırma Havuzu

Hızlı karıştırma havuzunda koagülant madde olarak kullanılan alimünyum sülfatın suya homojen karışımı sağlanıyor. Alimünyum sülfat ilavesi ile; sudaki çok küçük boyuttaki kirletici maddelerin (< 1ğ) arasındaki itme kuvvetinin yenilerek bir araya gelmeleri ve çökebilir yumaklar (floklar) oluşturmaları sağlanıyor. Karıştırma işlemi, suyun dikey perde üzerinden savaklanması sonucunda oluşan hidrolik sıçrama ile gerçekleşiyor (serbest düşüm yüksekliği 0.60 m). Ortalama debide bekleme süresi 18 saniye, hız gradyanı 650 sn-1’dir. Hızlı karıştırma havuzunda, suda tat ve koku problemleri ile alg patlamalarının olduğu dönemlerde toz aktif karbon uygulanıyor.

Yavaş Karıştırma Havuzu

Yavaş karıştırma havuzlarında, Dikey perdelerden suyun geçişiyle flokların birbirine çarparak büyümesi gerçekleştiriliyor. İlave edilen polielektrolitin yüksek molekül ağırlığı ve zincir yapısı sayesinde kolay çökebilen, ağır flokların oluşumu sağlanıyor. Ortalama debide bekleme süresi 18 saniye, hız gradyanı ise 45 sn-1 olarak kaydediliyor.

Gerek hızlı karıştırma işleminin gerekse yavaş karıştırma işleminin herhangi bir ekipmana gerek kalmadan hidrolik olarak gerçekleşmesi tesisin avantajlı taraflarından biridir.

Kimya Ünitesi

Hızlı karıştırma havuzuna dozlanan alüminyumsülfat ile yavaş karıştırma havuzuna dozlanan polielektrolit çözeltileri, gerekli yoğunluk ve miktarda kimya ünitesinde hazırlanıyor. Ekonomik olması sebebi ile tesise büyük parçalar halinde getirilen alüminyumsülfat , çözelti tanklarında su ilave edilip bekletilerek eriyik haline getirildikten sonra dozlanmak üzere transfer pompalarıyla servis tanklarına taşınıyor. Tesiste uygulanan alimünyumsülfatın dozajı 20-40 mg/lt, toz halinde temin edilen polielektrolitin dozajı ise 0.10-1.15 mg/lt’dir.

Ekipman: Polielektrolit dozaj pompaları, 5 + 5 adet,
Kapasite: 870 lt/sa.
Alüminyumsülfat dozaj pompaları,
5 + 5 adet,
Kapasite: 1500 lt/sa.

Durultucu (Çöktürme) Havuzları

İkitelli İçme Suyu Arıtma Tesisleri’nde, yumakların ve diğer kirletici maddelerin giderimi yukarı akışlı çamur yataklı durultucular ile sağlanıyor. Düz tabanlı olan durultucu havuzlarının; tabandan 2.5-3 metre yüksekliğe kadar çamur yatağı, onun üzerinde 2.0-1.5 metre yüksekliğinde duru su fazı bulunuyor. Havuza giren yumakların oluşturduğu bir tabaka olan çamur yatağı; flokülasyona tabi olmuş su, tabandan yukarı yükselirken yumakların çamur yatağı içinde tutulmasını sağlıyor. Duru su ise üst seviyeden savaklanarak temiz su kanallarına toplanıyor. İkitelli İçme Suyu Tesisleri’nde 6 adet durultucu havuz mevcut olup; yüzey alanı 40,5 x 18 metredir. Fazla çamur konilerde toplanır ve belli bir ağırlık değerinden sonra çamur konileri otomatik olarak deşarj olur. Durultucu havuzlarda, suyun bekleme süresi 1.1 saattir. Yüzey yükleri ise 2.2-4.0 m3/ m2/ saat olarak uygulanıyor.

Ekipman: Çamur deşarj pompaları, 6 + 6 adet,
Kapasite: 90 m3/sa.
Çamur yoğunlaştırma ünitesi pompaları,
Kapasite: 90 m3/sa.

Hızlı Kum Filtreleri

Durultucu havuzlarında tutulamayan ve çökelme ile sudan uzaklaştırılamayan küçük dane çaplı organik ve inorganik kirleticiler kum filtrelerinde tutularak sudan uzaklaştırılıyor. Filtre taban plakalarında bulunan nozullardan süzülen su, kirletici maddelerden arındırılmış olarak filtre haznesine toplanıyor ve savaklanarak klor temas tankına veriliyor. Filtrelerin yıkama işlemi otomatik olarak yapılıyor, yük kaybı belli bir değerin üzerine çıkan filtre, sistem tarafından otomatik olarak yıkamaya alınıyor. Filtre geri yıkama suları, geri yıkama suyu tutma tankına alınıyor ve buradan tesis girişindeki ızgaralara geri döndürülüyor. Herbiri 128 m2 yüzey alanına sahip 28 adet filtre mevcuttur. Filtre süzme hızı ortalama debide 4.6 m3/m2 saat dir.

Ekipman: Geri yıkama pompaları, 3 + 3 adet,
Kapasite: 1664 m3/sa.

Geri kazanım pompaları, 3 + 3 adet,
Kapasite: 320 m3/sa.

Klor Temas Tankı/ Temiz Su Deposu

Sudaki mikroorganizmaların yok edilmesi amacıyla ilave edilen klorun suya karışımı klor temas tankında gerçekleştiriliyor. Son klorlamanın yapıldığı klor temas tankı 90x17x7.5 m ebatlarındadır. Klor temas tankında temas süresi ortalama debide 1 saattir. Arıtılmış sular şebekeye verilmeden önce 30 bin m3 hacminde 90x60x6.2 metre ebatlarındaki temiz su deposunda toplanıyor.

Temiz su deposunda toplanan su, manevra odası ve kollektör aracılığıyla terfi merkezine iletiliyor.

Klor Ünitesi

Klor temas tankındaki klorun depo edilmesi ve dozlamaya hazır hale getirilmesi, klor ünitesinde sağlanıyor. Klor binasında basınçlı tanklarda sıvı olarak saklanan klor, ısıtıcılarda buhar haline getirildikten sonra suyla karıştırılıyor. Hamsuyun ihtiva ettiği patojenik mikroorganizmaların dezenfeksiyonu için kullanılan klor, tesisse sıvı halde özel tanklarla getiriliyor. Gerektiğinde havalandırma çıkışında ve klor temas tankında olmak üzere iki ayrı yerde dozlanıyor.

Ekipman: Ön klarnatör,
Kapasite: 200 kg/sa.
Son klarnatör,
Kapasite: 40 kg/sa.

Terfi Merkezi

Temiz su deposunda toplanan su, manevra odası ve kollektör aracılığı ile terfi merkezine iletiliyor.

Ekipman: Mahmutbey Hattı, 3 asıl + 1 yedek, toplam 4 adet, Kapasite: 4572 m3/sa.
Başakşehir Hattı, 2 asıl + 1 yedek,
toplam 3 adet,
Kapasite: 2700 m3/sa.

Çamur Arıtma Ünitesi

Durultuculardan deşarj edilen fazla çamur, çamur yoğunlaştırma havuzlarına gönderiliyor ve burada herhangi bir kimyasal madde ilavesi olmaksızın katı maddenin tabanda birikmesi sağlanıyor. Tabanda biriken çamurlar belli aralıklarla 35 m3/sa. kapasiteli 2 adet santrifüj tip çamur susuzlaştırma dekantörüne alınıyor. Burada % 0,5 katı madde muhtevasındaki sulu çamur, polimer ilavesiyle yaklaşık % 16-18 katı madde muhtevasına getirilerek taşınabilir formda çamur keki oluşturuluyor ve kamyonlarla nihai olarak katı atık depolama alanlarına naklediliyor.

Laboratuvar ve Hizmet Binaları

Tesisin verimli çalışması ve çıkış sularının, TS 266 ve WHO'nun öngördüğü standartlara uygun olabilmesi için ham sudan itibaren arıtma tesisinin her kademesinden gelen su numunelerinde pH, iletkenlik, sıcaklık, bulanıklık, toplam sertlik, Ca sertliği ve organik madde gibi analizler yapılıyor.