Yük. Müh. Enis Burkut

Klor ile su dezenfeksiyonu dünyada yaygın bir şekilde kullanılmasına rağmen sanıldığı kadar basit bir işlem değildir. Klor ile dezenfeksiyonda başarılı olabilmek için doğru uygulama yöntemlerini bilmeliyiz.

Yazarın Notu: Yazımıza “Klor” ile ilgili kelimelerin anlamları ile başlamakta yarar görüyoruz. Çünkü kimya ilminde kullanılan kelimeler ile piyasa dilinde kullanılan kelimelerin anlamları farklıdır. 

Kimya İlminde Klor: Tabii sularda, deniz suyunda ve sofra tuzu (NaCl) içinde bulunan (Cl) elementine kimyada “Klor” adı verilir. Bu tabii elementin
dezenfeksiyon özelliği yoktur.

Kimya İlminde Klorür: (Cl) elementinin “iyon” halinde olanına (Cl¯ ) “Klorür iyonu” denir. (Cl¯ ) iyonunun dezenfeksiyon özelliği yoktur.

Oksijen İçeren Klor Bileşikleri - Klor: (Cl) ve (O) oksijen elementleri içeren ve dezenfeksiyon amacı için kullanılan maddeler kimya ilmi ile insanın ürettiği kimyasallardır ve bunlar normal şartlarda tabiatta bulunmaz. Klorlu dezenfektan malzemelerinin halk dilindeki adı “Klor” olduğu için bu yazımızdaki “Klor” kelimesi dezenfektan görevi yapan “Klor Bileşiği” olarak algılanmalıdır.

DİKKAT: Oksijen içeren klorlu maddelerdeki “Oksijen, Oksidasyon yolu ile dezenfeksiyon yapan maddedir.”

Serbest Klor: Su içinde çözünmüş olan üç klorlu maddenin toplamıdır: Çözünmüş (Cl2) gazı; Hipokloröz asidi (HOCl) ve Hipoklorit iyonu (OCl-). Serbest klor ölçümü sonucu elde edilen rakam, bu üç maddenin toplamını gösterir.

Aktif Klor: (HOCl¯) Hipokloröz asit

Bağlı Klor: (ClO¯) iyonunun başka maddeler ile birleşmesi sonucu ortaya çıkan maddelerdir

Klor uzun yıllardır dünya üzerinde, değişik kimyasal bileşikleri şeklinde su dezenfeksiyonu için kullanılıyor. 2000’li yılların başında ABD’de yapılan araştırmalarda, Klor’un içme sularında bulunan tabii azotlu maddeler ile (NO3 gibi) birleşmesi sonucu ortaya çıkan ve “Halometan- Trihalometan” olarak adlandırılan maddelerin kanserojen olduğu kanıtlandı. Bunun üzerine ABD’de, şehir suyu yönetmeliklerinde bu kanserojen maddelerin azami değerleri yeniden belirlendi ve en çok 0,1 mg/L olarak yönetmeliklere girdi. Ülkemizde uygulanan “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Yönetmeliği”nde de bu değer aynıdır (0,1 mg/L).

Klor, insana ve gıda ürününe zararlı birçok mikrobu öldürdüğü için ve piyasada ucuz fiyata temin edildiği için halen ülkelerin birçoğunda kullanılmaktadır. Klor’un öldüremediği ve insan için zararlı birçok mikroorganizma da bulunmaktadır. Fakat Klor’un öldürdükleri öldüremediklerinden daha çok olduğu için Klor, hala başarılı bir dezenfektan olarak kabul ediliyor. Ülkemizde, işletmelerde kullanılan üç tür klorlu madde şunlardır: Sıvı Klor (Kimya adı ile Sodyum Hipoklorit NaClO), Gaz Klor (Saf Klor Clâ‚‚) ve Toz Klor ( Kalsiyum Hipoklorit).

NOT: Ülkemizde ender kullanılan klor dioksit metodundan bu yazımızda söz etmeyeceğiz.

Bu üç tür klorlu maddeden biri, dezenfeksiyon maksadı ile suya verildiğinde, su içinde “Hipokloröz Asit” (HOCl) oluşur ve bu asit içindeki “OCl¯” iyonu bir OKSİTLEYİCİ olarak dezenfeksiyo görevini yapar. Yani, mikrobu öldüren madde “Cl¯” iyonu değil, “Cl¯” iyonuna bağlı olan aktif oksijenin oluşturduğu “Oksitleme”dir. Hipokloröz Asit” (HOCl)’in nasıl oluştuğunu görelim. Sıvı Klor (Sodyum Hipoklorit) suya girdiğinde aşağıdaki kimyasal reaksiyon oluşur:(Sıvı Klor) NaClO + H2O = HOCl + (Kostik) NaOH.

Görüldüğü gibi, “Hipokloröz Asit” ile beraber kostik (NaOH) de oluşur, bu nedenle suya sıvı Klor verildiğinde suyun pH derecesi yükselir. Suyun pH derecesine göre Klor’un dezenfeksiyon gücü değişir, düşük pH’lı sularda KLOR’un dezenfeksiyon gücü daha yüksektir.

Yazının devamı için tıklayın