Koku giderim ve gaz arıtım sistemleri üzerine faaliyetler yürüten DORA Çevre’nin Genel Müdürü Yunus Emre Sayar, sektördeki çalışmalarına yönelik dergimize açıklamalarda bulundu. Ä°leri biyolojik sistemlerin, konvensiyonel sistemlere göre birçok avantajı olduÄŸunu dile getiren Sayar, kamu ihale ÅŸartnamelerinde kullanılacak arıtım tekniklerinin belirlenmesiyle yeni sistemlerin yaygınlaÅŸabileceÄŸini söyledi.

FÄ°RMANIZDAN BAHSEDEBÄ°LÄ°R MÄ°SÄ°NÄ°Z?

DORA Çevre’nin kökeni ve firma kültürü 1999 yılına dayanmakta olup, 2008 yılında koku giderim ve gaz arıtım sorunlarına tesis bazında bilimsel, kaliteli, güvenilir ve uygun maliyetli çözüm
sunmak amacıyla kurulmuÅŸtur.10. yılımızda ilk kurulduÄŸumuz gün olduÄŸu gibi ana faaliyet alanımız koku giderim sistemleridir. Ürün gamımızda baÅŸta biyolojik, kimyasal, kuru tip, plazma ve ileri biyolojik koku giderim sistemleri olmak üzere, birçok farklı teknikte sistem bulunmaktadır. Endüstriyel tesislerdeki emisyonlar için de gaz arıtım sistemleri sunuyoruz, örneÄŸin CS2 gibi zehirli, zararlı kirleticileri biyolojik olarak giderebilmekteyiz. Kanalizasyon hattındaki bir menholden baÅŸlayarak terfi ve atıksu arıtma tesisleri için koku sorununa çözüm olarak kapama, borulama ve koku giderim sistemi gibi tüm bileÅŸenlerini ayrı ayrı veya tamamını anahtar teslim yapabilmekteyiz.

ATIKSU ARITMA TESÄ°SLERÄ° VE TERFÄ°LERE YÖNELÄ°K NE GÄ°BÄ° HÄ°ZMETLERÄ°NÄ°Z BULUNUYOR?

Koku sorunu olan tesislerde koku giderim ihtiyaçları için isteyen her kuruma eÄŸitim, sunum, fizibilite, “Net bugünkü deÄŸer analizi” gibi çalışmalar yapmaktayız. Burada bizi diÄŸerlerinden ayıran temel özellik, kullanılabilecek farklı koku giderim sistemlerinin imalat ve iÅŸletmesine dair deneyimimiz ve tüm olası sistemlerin hem ilk yatırım hem de sarf, elektrik, bakım vb. iÅŸletme maliyetlerine hakim olmamızdır. Bizim yaklaşımımız, ilk aÅŸamada tesisin kendi karakteristiÄŸini anlamak ve buna göre teknik olasılıklar arasında gerekli arıtım hedefini saÄŸlayacak sistemleri ve bu sistemlerin avantaj ve dezavantajlarını belirlemektir. Ä°kinci aÅŸamada ise, ilk yatırım maliyeti ve iÅŸletme maliyetinin yıllık faiz ve tüm olası harcamalar göz önünde tutularak hesaplandığı “Net bugünkü deÄŸer” (NPV) analizi taslağı sunmaktayız. Bu analizi karar verici kendi ÅŸartlarına göre revize ederek, kendi tesisine dair teknik ve ticari olasılıkları net bir biçimde görebilmektedir.

BAHSETTİĞİNÄ°Z “NET BUGÜNKÜ DEÄžER ANALIZI”NIN FAYDASI NEDÄ°R?

BilindiÄŸi gibi bu analiz aslında tüm yatırımlarda yapılabilmektedir. Bizim konumuz açısından deÄŸerlendirirsek, ülkemizde bir gün içinde toplamda arıtılması gereken gaz ve kirlilik yükü bulunuyor. Bir arıtma tesisi veya terfi merkezinde koku giderimi için harcanan kimyasal sarfı, parça deÄŸiÅŸimi, iÅŸçilik veya elektriÄŸin toplam maliyeti, arıtma tesisindeki diÄŸer giderlere kıyasla önemli olmayabilir, ancak bütün ülke bazında düÅŸündüÄŸünüzde, her gün ciddi bir kimyasal sarf, emek ve elektrik tüketimi söz konusudur. Özellikle ithalatı azaltmamız gereken bu günlerde, bir kısmı Türkiye’de üretilse de hammaddesi petrol bazlı olduÄŸu için ithal sayılan ve her gün tonlarca kullanılan kimyasalların veya benzer ithal sarf malzemelerinin kullanımını büyük oranda ortadan kaldırabilmekteyiz. Elektrik tüketimini sistem bazında yarıdan fazla oranda azaltabilmekteyiz. Genelde elektrik tüketimi en az incelenen kalem olmasına raÄŸmen, birçok durumda iki sistem arasındaki fark önemli seviyelerde olabiliyor. Örnek verecek olursak, 10 yıllık elektrik tüketimleri arasındaki fark ile diÄŸer sistemin ilk yatırım maliyeti karşılanabiliyor. Sonuçta bu analizler sayesinde idareler, 10 veya 20 yıllık perspektiften her yıla tekabül eden ve kamu kaynakları ile yapılacak gerçek harcamaları görebilmektedirler. Ä°lgili kurum kendi ihtiyaçlarına göre, olası seçimleri ve seçimin sonuçlarını baÅŸtan görebilmektedir.

KAHRAMANMARAÅž ATIKSU ARITMA TESISI’NDE HAYATA GEÇIRMIÅž OLDUÄžUNUZUZ PROJENIN DETAYLARINDAN BAHSEDEBILIR MISINIZ?

Atıksu arıtma tesisi KahramanmaraÅŸ ÅŸehrine baÄŸlı tüm atıksuyun arıtılacağı 111.000 m3/gün kapasiteli modern bir tesis. Burada tüm giriÅŸ yapıları; terfi, ince ve kaba ızgara, ayrıca çamur yoÄŸunlaÅŸtırma ve dengeleme tankları, çamur kurutma ve diÄŸer çamur kaynaklı kokular, borular aracılığıyla toplanarak ileri biyolojik gaz arıtma sistemi ile giderilmektedir. Koku giderim sistemine dair CTP borulama, ilgili yapıların üstlerinin CTP ile kapatılması ve koku giderim sistemi tamamen kendi altyapımız ve ekibimiz tarafından anahtar teslim olarak yapılmıştır. 

TERFÄ° Ä°STASYONLARI Ä°ÇÄ°N UYGULANAN Ä°LERÄ° BÄ°YOLOJÄ°K KOKU GÄ°DERÄ°M SÄ°STEMÄ°NÄ°ZÄ°N, SEKTÖRDE YER ALAN DÄ°ÄžER SÄ°STEMLERE GÖRE AVANTAJLARI NELERDÄ°R?

Terfilerde genellikle temel sorun, koku sistemi kurulumu için terfide kullanılabilecek yerin kısıtlı olması ve iÅŸletecek elemanların sürekli tesiste bulunamaması, bazı ÅŸartlarda da etkinlik,
kimyasal, karbon deÄŸiÅŸim maliyetleri olmaktadır. Arıtmalarda ise konu daha çok iÅŸletme maliyetleri, iÅŸletme için eleman, zaman, bakım ihtiyacı ve etkinlik üzerinden deÄŸerlendirilebilir. Konvansiyonel tip biyolojik sistemler kapladığı alan nedeniyle genellikle terfilere uygun olmuyor, arıtma tesisinde de ciddi bir alan kaplayabiliyor. Kimyasal yıkayıcı sistemler ise; kimyasalların deÄŸiÅŸimi, iÅŸ güvenliÄŸi, sirkülasyon pompaları, dozaj pompaları vb. aşınan ekipman çokluÄŸu ve bakımı gibi nedenlerle, daha sık iÅŸletme özeni gerektirmektedir. Kuru tip veya karbon sistemlerde ise, kirleticiler belirli bir seviyenin üstündeyse, birkaç yıllık karbon veya medya deÄŸiÅŸim maliyeti, kimyasal sistemlerde olduÄŸu gibi neredeyse sistemin kendi maliyetine ulaÅŸabilmektedir. Ä°leri biyolojik sistemler kullanıldığında birçok arıtma ve terfi için bu dezavantajların tümü giderilebilmektedir. Son olarak hem arıtma hem de terfilerde kullanılacak her tür biyolojik koku giderim sistem seçiminde, medya ve prosesin üreticiden üreticiye deÄŸiÅŸtiÄŸini, ufak farklılıkların bile kullanımda, performans, bakteri sürekliliÄŸi ve uzun vadede tıkanma açısından ciddi farklılıklar oluÅŸturabildiÄŸini çok net söyleyebilirim.

BU BAHSETTÄ°INÄ°Z BÄ°YOLOJÄ°K METOTLARDA DORA ÇEVRE OLARAK SÄ°ZÄ°N FARKLILIÄžINIZ NEDÄ°R?

Son yıllardaki geliÅŸmeler ile konvansiyonel tip biyolojik sistemlerdeki ön yıkama, kimyasal dozajı, alan ihtiyacı ve biyomedya deÄŸiÅŸimi gibi gereklilikleri ortadan kaldırdığımızı veya asgariye indirdiÄŸimizi söyleyebiliriz. ÖrneÄŸin 200 metrekareden, 10 metrekare alana düÅŸürebildiÄŸimiz kurulumlar mevcuttur. 100 ppm H2S giriÅŸlerinde bile % 99 üzerinde verime sahibiz ve tek kademede % 95 üzerinde toplam koku giderimi saÄŸlayabiliyoruz. Birçok durumda kimyasal sistemler kadar küçük bir alana kurulum yapabiliyoruz, kullanıcıların iÅŸletme kolaylığı açısından varlığını bile unuttuÄŸu sistemler kurabiliyoruz ve elektrik tüketimleri diÄŸer tüm sistemlerden çok daha az oluyor. Özetle bizim 10 yıllık deneyimimize istinaden en önemli farkımız, garanti ettiÄŸimiz süreden uzun, hali hazırda sorunsuz çalışır referanslarımızın olmasıdır. Biyolojik sürekliliÄŸin, medyada tıkanma ve bozulmaların nasıl olabileceÄŸini bilmek, buna uygun tasarım
yapmak iÅŸin görünmeyen ve müÅŸteri tarafından uzun vadede deÄŸeri anlaşılan yüzüdür. Özellikle ileri biyolojik sistem konusunda bir Türk firması olarak dünya çapında ilk 3 firma arasında olduÄŸumuzu rahatlıkla söyleyebilirim.

EKONOMÄ°K KONJONKTÜRÜN FÄ°RMANIZA YANSIMALARI NE ÅžEKÄ°LDE OLDU? BU KONUYLA Ä°LGÄ°LÄ° ÖNGÖRÜLERÄ°NÄ°Z NELERDÄ°R?

Koku giderim iÅŸleri halen dar bir pazar, buna ek olarak son iki yılda birçok büyük yüklenici ne yazık ki iflas etti ve bunların etkilerini biz de hissettik. Bu yıl da, kur dalgalanmalarının etkilerini ağır ÅŸekilde yaÅŸadık, ancak müÅŸterilerimize ve tedarikçilerimize verdiÄŸimiz sözleri tutarak 2018 yılını kapattık. Resmi kurumların, özellikle KOBÄ° diyebileceÄŸimiz ölçekteki yerli üreticilere karşı koruyucu olması gerektiÄŸini düÅŸünüyorum. Biz hangi kalitede ürün yaparsak yapalım, Almanya’daki bir idare kendi üreticisini korumak adına Türk malı ürünleri kabul etmiyorsa, bence benzer yaklaşımlar bizim kurumlarımızda da olmalı. Yerli firmaları ayakta tutmalarının uzun vadede, rekabetin sürekliliÄŸi açısından ülke ve kendi menfaatlerine olacağını düÅŸünüyorum. Kendi konumuz özelinde ise, son dönemlerde ileri biyolojik sistem medyasında jenerik ürün sorunu yaÅŸamaktayız ve bu sorun Çin’den ziyade Almanya, Hollanda merkezli firmalardan kaynaklanmaktadır. Bu üreticiler bizim de takdir ettiÄŸimiz baÅŸka proseslerde sahip oldukları yüksek teknoloji ve marka deÄŸerlerini kullanarak ileri biyolojik sistemlere dair ciddi riskler içeren medya ve ürünleri piyasaya sürmektedir. Biz bu durumun benzerini 2008 yılında Almanya’dan çıkan “köpük küpler” olayında yaÅŸadık. Bu ürünlerde kirliliÄŸe göre belirli bir süre istenen verim yakalanabiliyordu, ancak sonrasında kurulumların çoÄŸunda medyalar kullanılamaz hale geldi. Ä°lgili sistemlerin iÅŸletmesinde kritik olan husus saÄŸlamlık ve güvenilirliktir. Bu duruma dair sorunlar kısa vadede bakteri sürekliliÄŸi, uzun vadede ise medya ömrü ve tıkanma gibi sorunlar olarak tezahür eder. Nacizane tavsiyemiz, 10 yıl gibi süreyle yüksek ve dönemsel H2S giriÅŸi olan tesislerde, bu medyaların kullanıldığı referansların olup olmadığının mutlaka kontrol edilmesi yönündedir.

TÜRKIYE DIÅžINDA DA FAALIYETLERINIZ YA DA YATIRIM PLANLARINIZ BULUNUYOR MU?

Bizim ürünlerimiz özellikle Arap ülkeleri için çok ideal, ancak bu ülkelerden bize gelen taleplerin çoÄŸuna ait ÅŸartnamelerde menÅŸei olarak batı Avrupa veya Amerika ürünleri kullanılacağı yazar ve bu nedenle istediÄŸimiz noktanın çok uzağında kalmaktayız. Bu anlamda da her türlü iÅŸbirliÄŸine açığız.

FÄ°RMANIZIN REFERANS PROJELERÄ° HAKKINDA BÄ°LGÄ° ALABÄ°LÄ°R MÄ°YÄ°Z?

Firma olarak birçok ilke imza atmış olmanın gururunu müÅŸterilerimizle paylaşıyoruz, her sistemimizi kendi çocuÄŸumuz gibi görüyoruz. Biyolojik sistemleri düÅŸündüÄŸümüzde aslında bu bakış açısı da yanlış sayılmaz. En küçük ölçekte menhol bacaları için olan aparat ve filtreleri bildiÄŸim kadarıyla Türkiye’de ilk defa 2008 yılında DORA Çevre olarak müÅŸterilerimize biz sunduk. En büyük ölçekte Adana YüreÄŸir Atıksu Arıtma Tesisi’nin koku giderim sistemini örnek verebiliriz. Bu sistemi bölgedeki en yüksek kapasiteli (gaz debisi 75.000-100.000 m3/sa) ileri biyolojik koku giderim sistemidir. Sistemde hiç kimyasal kullanılmamakta olup, hatta yıkamada atıksu arıtma tesisinin çıkış suyu kullanılmaktadır. Bu koku giderim sistemi 8 yıldır medya deÄŸiÅŸtirilmeden, ikinci kez bakteri ekilmeden, her ay EN13725 standardında koku ölçümleri yapılarak kullanılmaktadır. Hatta daha sonra 2014 yılında atıksu arıtma tesisinde yeni bölümler kapatılmış ve ek borulama ile mevcut sisteme daha yüksek debi verilmiÅŸtir. Ancak ek yapılan boru ve kapama iÅŸleri sonunda oluÅŸan fazladan hava yükü 2010 yılında DORA Çevre tarafından yapılan mevcut koku giderim sisteminde hiçbir deÄŸiÅŸiklik veya ek yapılmadan arıtılmıştır. Sistem kurulduÄŸundan bu yana her ay yapılan koku ölçümlerinde, bakanlığın izin verdiÄŸi deÄŸerin çok daha altında baÅŸarılı sonuçlar alınmaktadır. Özellikle resmi kurumlar, ilgili idareden resmi koku ölçümlerini isteyebilirler. Ä°nsanların görüÅŸleri veya amaçları farklı olabilir, sayılar ve teknik veriler her ÅŸeyi özetlemektedir.

SON OLARAK EKLEMEK Ä°STEDÄ°KLERÄ°NÄ°Z?

Biz DORA Çevre olarak, henüz koku yönetmeliÄŸi dahi mevcut deÄŸilken birçok sunum, eÄŸitim ve fizibilite aktivitesini ücretsiz olarak yıllarca gerçekleÅŸtirdik. Bu anlamda isteyen her
kurum ve idareye ücretsiz sunum, fizibilite, net bugünkü deÄŸer analizi gibi konularda hizmet vermeye ve bilgi paylaÅŸmaya hazırız. 10 yıllık deneyimimiz sonucu gördüÄŸümüz kadarıyla,
birçok tesis için ileri biyolojik sistemlerin, diÄŸer sistemlere kıyasla kurumlara yıllık reel maliyeti daha düÅŸük olmaktadır. Ancak bu nispeten yeni teknolojilerin yaygınlaÅŸması, idarelerdeki ve kurumlardaki karar vericilerin seçimi ile mümkündür. Bugün özellikle kamu ihalelerinde/ alımlarında ÅŸartnameye hangi arıtım tekniÄŸinin kullanılacağı yazılırsa, firmalar bu tekniÄŸi vermekle yükümlü olacaktır. Yüklenici seçimine kalan durumlarda da birçok yüklenici ticari açıdan haklı olarak ilk yatırım maliyeti düÅŸük çözümlere yönelmektedir. Karar vericiler kendi tesislerine çok uygun olması durumunda bile, bu sistemler yerine eski sistemleri tercih ederlerse, bu yeni sistemler daha uzunca bir süre yaygınlaÅŸamayacak. Sonuçta biz devletin büyüklüÄŸü yanında çok küçük bir aktörüz ve ne yaparsak yapalım mevcut kimyasal bağımlı döngüyü ve statükoyu kırabilecek kiÅŸiler de sadece karar vericilerin kendileridir.