Hatay Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi (HATSU), yaklaşık dört sene önce kurulmasına rağmen kısa zamanda önemli projelere imza attı. Bunlardan birisi olan ve faaliyete geçtiğinde dünyanın 5., Türkiye’nin ise en büyük MBR teknolojili atıksu arıtma tesisi olacak Küçükdalyan-Narlıca Atıksu Arıtma Tesisi ile birlikte diğer projeleri hakkında da bilgi aldığımız HATSU Genel Müdürü Mehmet Çaparali, “Önceliğimiz insan sağlığı” diyor...

SU VE ÇEVRE: HATSU hakkında bilgi alabilir miyiz? Ne zaman kuruldu, temel sorumlulukları neler, kaç kişilik bir nüfusa hizmet veriyor, kaç tesis işletiyor?

MEHMET ÇAPARALİ: HATSU Genel Müdürlüğü, 2560 sayılı kanuna tabi olarak 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı yasa çerçevesinde 1 Nisan 2014 tarihinde kurularak faaliyete geçmiş bir kuruluş. Temel sorumluluklarımızın başında çevre ile insan sağlığını ön planda tutarak, insana yönelik içme ve kullanma suyunu temin etme ve atıksuyu bertaraf etmek geliyor. 1 milyon 575 bin 226 resmi nüfus ve yaklaşık 400 bin göçmen nüfus olmak üzere 2 milyona yakın nüfusa hizmet veriyoruz. 493 adet içme suyu deposu, 3 içme suyu arıtma tesisi ve 13 adet atıksu arıtma tesisinin işletmesini gerçekleştiriyoruz. 

SU VE ÇEVRE: Hatay’ın genel anlamda içme suyu ve atıksuyla ilgili sorunları nelerdir?

MEHMET ÇAPARALİ: İçme suyu sorununu aslında Hatay bazlı değil de dünya genelinde düşünmek gerekiyor. Bu kapsamda “Kuraklık” su iletimini ciddi şekilde etkiliyor. Hatay’da içme suyu ihtiyacı sondaj kuyuları ve kaynaklardan karşılanıyor. Kuyular ve kaynaklar da yağış durumuna göre değişkenlik gösteriyor. Son yıllarda ciddi şekilde kuraklık yaşandığı için içme suyu kuyuları ve kaynaklardaki su seviyelerinde ciddi düşüş yaşanıyor. Bu da bizim su iletimimizi doğal olarak etkiliyor. Bununla beraber içmesuyu hatlarının eski olmasından dolayı toprak altında içme suyu kayıpları ciddi şekilde yaşanıyor. Bu kayıpları önlemek için yapılan hizmetlerin etkisini örneklendirecek olursak, 2014 yılında yüzde 47.6 düzeyinde olan su kaybını 2017’de yüzde 36 seviyesine indirdik. Bu kayıpların önüne geçmek için Hatay genelinde ciddi projelere imza attık. Ayrıca su kullanımındaki haksızlığı ve abone olan vatandaşların su faturasındaki maliyetlerinin artmasını önlemek için kaçak ve usulsüz su kullanımına yönelik mücadele yürütüyoruz. İçmesuyu aboneliği yaptırmadan ve sayaç taktırmadan ev ile iş yerlerinde kaçak su kullananların tespitini sağlamak adına ekiplerimiz yoğun çalışmalar yürütüyor.

Temiz su iletimini sağlama ve su kaybının önüne geçmek için Hatay genelinde toplamda 1890 kilometre içmesuyu hattı döşedik. 31 yeni içmesuyu deposu inşa ettik. Yeni su kaynakları yaratmak için de 192 adet içmesuyu sondaj kuyusu açtık.

Doğamızı gelecek nesile temiz ve sağlıklı şekilde aktarmak için çevreye kaçak olarak bırakılan atıksuları tespit etmek amacıyla çalışmalarımız sürüyor. Ayrıca kanalizasyon şebekesi olmayıp, atıksuların foseptik çukurlarına bırakıldığı noktalar da incelenerek, kanalizasyon şebeke projeleriyle çözümleme çalışmalarımız devam ediyor.

Doğamıza akan atıksuları bertaraf etmek amacıyla 950 kilometre yeni kanalizasyon şebekesi yapımı gerçekleştirdik. Ayrıca 2014’ten önce Hatay genelinde aktif olan atıksu arıtma tesisi sayısı 5 iken HATSU’nun kurulmasından itibaren dört yıllık süreç içerisinde 8 yeni atıksu arıtma tesisi yapımı ile birlikte bu sayı 13’e çıkarıldı. 

SU VE ÇEVRE: HATSU’nun içme suyu ve atıksu arıtma tesisleri hakkında kısa bilgiler alabilir miyiz?

MEHMET ÇAPARALİ: 15 ilçemizde su iletme görevi gören 493 adet içmesuyu terfi noktamız bulunuyor. Bu depoların kapasiteleri bölgedeki su ihtiyacına göre dizayn edilip değişiklik gösteriyor.

Genel Müdürlüğümüze devredilen Yayladağı İçme Suyu Arıtma Tesisi (3.880 m3/gün) ile Sebenoba (432 m3/gün) ve Mızraklı (864 m3/gün) mahallelerinde bulunan paket içme suyu arıtma tesisleri tarafımızdan işletilerek temiz içme suyu temini sağlanıyor. Ayrıca İskenderun İçme Suyu Arıtma Tesisi (130.000 m3/gün) tarafımıza devir edilmiş olup, devreye alınması için çalışmalar devam ediyor. Bununla birlikte Devlet Su İşleri tarafından inşaatı devam eden Hatay İçme Suyu Arıtma Tesisi (123.000 m3/gün), Karaçay Barajı’ndan gelen suyu Antakya, Defne ve Samandağ ilçe merkezleriyle bağlı mahallelere (eski beldeler) aktararak bu bölgelerdeki içme suyu sorununa büyük oranda çözüm getirecek.

Çevremize ve doğamıza akan atıksuları sağlıklı şekilde toplayıp arıtarak temiz şekilde doğamıza bırakmak için Hatay’a 8 yeni atıksu arıtma tesisi kazandırdık. Yeni yaptığımız atıksu arıtma tesislerinden Erzin Atıksu Arıtma Tesisi 5 bin 842 m3/gün, Dörtyol Atıksu Arıtma Tesisi 12 bin 780 m3/gün, Kırıkhan Atıksu Arıtma Tesisi 12 bin 250 m3/gün, Samandağ Atıksu Arıtma Tesisi 8 bin 50 m3/gün, Reyhanlı Atıksu Arıtma Tesisi 8 bin 786 m3/gün, Serinyol Atıksu Arıtma Tesisi 3 bin 860 m3/gün ve İskenderun Denizciler Atıksu Arıtma Tesisi 4 bin 355 m3/gün kapasite ile çalışıyor.

Ayrıca fiziki inşaatı tamamlanan dünyanın 5., Avrupa’nın 2., Türkiye’nin ise en büyük membran kapasiteli ve Küçükdalyan-Narlıca MBR (Membran Biyoreaktör) teknolojili Atıksu Arıtma Tesisi’nde peyzaj ve deneme çalışmalarımız devam ediyor. Bu dev tesisimizin birinci kademesi 21 bin 300 m3/gün, ikinci kademesi ise 32 bin 300 m3/gün kapasitede hizmet verecek. 

Büyükşehirden önce var olup işletmesi HATSU’ya devrolan tesislerden İskenderun İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi 86 Bin 400 m3/gün, Antakya Atıksu Arıtma Tesisi 28 bin 800 m3/gün, Payas Tütenbaca Atıksu Arıtma Tesisi 5 bin 300 m3/gün, Payas Topsahası Atıksu Arıtma Tesisi 1800 m3/gün ve Karayılan Atıksu Arıtma Tesisi 529 m3/gün kapasiteyle atıksu arıtma görevlerini görüyorlar.

SU VE ÇEVRE: Devam eden projeleriniz hakkında bilgi alabilir miyiz?

MEHMET ÇAPARALİ: Hayata geçirip tamamladığımız, hayata geçireceğimiz ve projesi hazırlanan her çalışmamızdaki önceliğimiz insan sağlığı ve çevre temizliği. Çevremizi temiz ve sağlıklı şekilde geleceğimize aktarmak amacıyla gerçekleştirmiş olduğumuz projelerden bazılarını şöyle özetleyebilirim... Antakya ve Defne ilçemizdeki paslı boruları bertaraf etme ve içme suyundaki kayıpları minimum seviyeye düşürmek için Antakya-Defne İçme Suyu Hattı projemizi hayata geçirdik. Çalışmalarımız halen devam ediyor. Antakya’nın muhtelif mahallelerinde (Güzelburç, Odabaşı ve Narlıca) derelere veya çevreye akan atıksuları sağlıklı şekilde toplayarak çevre kirliliğini önlemek amacıyla Antakya 2. Grup Odabaşı- Güzelburç-Narlıca (Karaali, Ekinci, Büyükdalyan, Kuzeytepe) kanalizasyon şebekesi inşaatında çalışmalarımız devam ediyor. Akdeniz’e dökülen Asi Nehri’nin temizliğine katkı sağlamak ve Antakya’nın atıksularını arıtarak temiz şekilde doğamıza deşarj etmek için Küçükdalyan-Narlıca Membran Biyoreaktör Teknolojili Atıksu Arıtma Tesisi’nde deneme ve peyzaj çalışmalarımız sürüyor. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA)’ndan alınan kredi ile yapılacak olan Arsuz 1. Grup Kanalizasyon Şebekesi Projesi’nin muhtelif çaplarda 167 kilometre olarak ihalesi yapılmış olup, sözleşmenin imzalanmasının ardından yapıma başlanacak. 200 kilometrelik Samandağ merkez içme suyu şebeke yenilemesi ve 240 km’lik Arsuz kanalizasyon şebeke yapımı için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ile kredi sözleşmesi imzalanıp, iki işin de danışmanlık ve yapım ihalesine çıkıldı. Çalışmalar devam ediyor.

“Sağlıklı bir Gelecek için” projesi tamamlanıp finans bekleyen işlerimizi ise şu şekilde özetleyebilirim; Üçgüllük Atıksu Arıtma Tesisi, Dörtyol İlave Kanalizasyon Şebeke İnşaatı, Kumlu Atıksu Arıtma Tesisi, Reyhanlı 30 kilometre Yağmur Suyu Şebeke İnşaatı, Altınözü, Hassa, Samandağ, Defne’nin muhtelif mahallelerine 470 kilometrelik kanalizasyon şebeke hattı inşaatı.

Altınözü Atıksu Arıtma Tesisi, Yayladağı Atıksu Arıtma Tesisi ve Yayladağı kanalizasyon şebeke inşaatı için Avrupa Birliği Suriye Krizi Bölgesel Güven Fonu (MADAD) programı kapsamında finans çalışmaları devam ediyor. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) hibe programı kapsamında Hassa Atıksu Arıtma Tesisi yapımına ilişkin ihale çalışmaları sürüyor. Çalışmaların tamamlanmasının ardından yapım ihalesine çıkılacak.

SU VE ÇEVRE: Arıtma teknolojilerinde sizce ne tür bir yönelim söz konusu?

MEHMET ÇAPARALİ: Şu an dünyadaki genel yönelim, arıtılan suyun tekrar kullanılması ve son ürün olarak çıkan arıtma çamurundan enerji eldesi. Biz de HATSU Genel Müdürlüğü olarak bunun için gerekli çalışmaları kuruluşumuzun ilk gününden beri yakından takip edip, bazı projeleri de hayata geçiriyoruz. Şu anda Narlıca’da hayata geçirdiğimiz dünyanın 5., Avrupa’nın 2., Türkiye’nin en büyük kapasiteli MBR teknolojili arıtma tesisinin çıkış suyu yüzde 99.99 arıtımı sağlanmış, sulama ve kullanma suyu olarak kullanılabilecek düzeyde.

SU VE ÇEVRE: Tesislerinizde enerji verimliliği adına ne tür çalışmalar yapıyorsunuz?

MEHMET ÇAPARALİ: Özellikle arıtma tesisleri yapılırken projelendirme aşamasında terfili sistemlerden kaçarak mümkün mertebe cazibeli sistem olacak şekilde tasarımları hayata geçirmeye çalışıyoruz. Böylelikle elektrik sarfiyatını engellemiş oluyoruz. Daha önce yapılmış tesislerde ise mevcut ekipmanın sürekli olarak bakımları yapılarak oluşabilecek fazla elektrik tüketiminin önüne geçmiş oluyoruz. Tesislerde bulunan otomasyon sistemleriyle pompa ve ekipman eş yaşlandırma ile çalıştırılarak ekipmanın ömrü uzatılıyor ve oluşabilecek yüksek elektrik sarfiyatlarının da önüne geçiliyor. Ayrıca atıksu arıtma tesisleri için sistemden çıkan arıtma çamuru dünyadaki benzer tesislerde de hem bertaraf olarak ciddi bir sorun hem de önemli bir enerji kaynağı. Bunun için ilk kurulduğumuz günden beri araştırmalar yapıyoruz. Arıtma çamurundan enerji üretimi konusunda fizibilite çalışmalarımızı tamamladık. En kısa zamanda arıtma çamurundan enerji üreterek kendi tesislerimizin bir kısım elektrik sarfiyatını karşılayarak, işletme aşamasındaki çamur bertaraf giderlerimizi de azaltmayı hedefliyoruz.

SU VE ÇEVRE: HATSU’da diğer benzer işletmelerde pek rastlanmayan herhangi bir uygulamanız var mı?

MEHMET ÇAPARALİ: Halihazırda Küçükdalyan-Narlıca Atıksu Arıtma Tesisi işi kapsamında katı madde ayırıcılı tamamen kapalı sistem terfi merkezleri kullanılıyor. Bu sistemde atıksu tamamen kapalı ortamda toplanacak ve pompalar vasıtasıyla hatta basılacağından kötü koku oluşumu engellenecek ve görüntü kirliliği oluşmayacak.