27 AÄŸustos 2015 | YORUM 85. Sayı (AÄŸustos 2015)

26-29 Mayıs 2015 tarihleri arasında İzmir’de 6.’sı gerçekleştirilen Türk-Alman Katı Atık Günleri (TAKAG) toplantısında çağrılı konuşmacı olan Stuttgart Üniversitesi öğretim üyelerinde Prof. Dr. Oktay Tabasaran’ın “AB Üyesi Ülkelerde ve Türkiye’de Yaşam Standardının Belediye Atıkları Yönetimine Etkisi” konulu Almanca tebliğinin, kendisi tarafından Türkçe’ye çevrilerek Su ve Çevre Dergisi’nin bu sayısında yayınlanmasını sağladım.
Bu tebliğde AB üyesi ülkelerde ve Türkiye’de katı atık yönetimi hakkında geniş ve önemli bilgiler verilmiş ve karşılaştırma yapılmıştır. Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin, ülkemizin gelişmesine ve çevre sorunlarının çözümüne büyük katkısı olacağına inanıyorum.

Bu yazımda, Türkiye’nin AB üyeliği üzerinde durarak ülkemizin çevre konularını AB ile ilişkisi açısından değerlendireceğim. Ayrıca, 1983 yılında çıkarılan Çevre Kanunu’na ve Çevre Faslı Açılış Kriterleri’ne bağlı olarak çıkarılan, çıkarılacak ve yürürlükten kaldırılan yönetmelikler hakkında sizleri bilgilendireceğim.

Türkiye’nin AB üyeliği süreci, 1963 yılında ülkemizin Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık anlaşması imzalamasıyla başlamış ve 1987 yılında tam üyeliğe başvurmasıyla ivme kazanmıştır. 1999 yılında Avrupa Birliği üyeleri tarafından aday olarak kabul edilen Türkiye ile 2005 yılında tam üyelik müzakereleri başlamıştır.

Çevre Faslı Tanıtıcı Tarama Toplantısı 03-11 Nisan 2006 ve Çevre Faslı Ayrıntılı Tarama Toplantısı 29 Mayıs - 03 Haziran 2006 tarihleri arasında Ankara’da düzenlenmiştir. Bu çalışmalar dikkate alınarak Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan ve Avrupa Birliği Konseyi’nin görüş ve onayına sunulan Çevre Faslı Tarama Sonu Raporu Taslağı ve Rapor Taslağının son bölümünde yer verilen Açılış Kriterleri Avrupa Birliği üye ülkelerinin görüşüne sunulduktan sonra 03 Ekim 2007 tarihli AB resmi mektubu ile Açılış Kriterlerinin onaylandığı ülkemize bildirilmiştir.

Burada belirtilen Açılış Kriterleri ile ilgili çalışmalar daha önceden Çevre Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve Avrupa Birliği’ne gereği için bildirilmiştir. Birinci Açılış Kriterinin karşılanmasına yönelik olarak; 69 Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı için kurumsal yapı, uyum ve uygulama ve mali analiz konularına ilişkin detay içeren ve ulusal mevzuatın ne şekilde Avrupa Birliği Çevre Mevzuatına uyumlu hale getirileceğini, uygulanacağını ve uygulama için nasıl bir kurumsal yapılanma oluşturulacağını belirleyen, yaklaşık 400 sayfalık hacimli “Strateji Belgesi” hazırlanmış olup, “Strateji Belgesi” 2009 yılı Eylül ayı sonunda Avrupa Komisyonu’na iletilmiştir. İkinci Açılış Kriterinin karşılanması için AT-Türkiye Ortaklık Konseyi’nin kararlarına uygun olarak, Gümrük Birliği kapsamında kalan beş (5) Avrupa Birliği Çevre Mevzuatından:

•     67/548/EEC sayılı Tehlikeli Kimyasallar Direktifi
•     86/609/EEC sayılı Deney Hayvanları Direktifi
•     94/62/EC sayılı Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi
•     98/70/EC sayılı Petrol ve Motorin Kalitesine İlişkin Direktif
•     99/32/EEC sayılı Bazı Sıvı Yakıtların Kükürt İçeriğine İlişkin Direktif

için “Uygulama Notu” hazırlanmış ve Avrupa Komisyonu’nun görüş ve değerlendirmesine sunulmuştur.
Avrupa Komisyonu tarafından ise “Strateji Belgesi” ve “Uygulama Notu” temel alınarak “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu” hazırlanmış ve Avrupa Birliği Konseyi’ne iletilmiştir. Avrupa Birliği Konseyi’nde yer alan üye ülkeler tarafından “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu” onaylanmıştır.

21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen Hükümetlerarası Katılım Konferansı’nın 8. Toplantısında Çevre Faslı açılmıştır. 35 fasıldan bugüne kadar 14’ü görüşülmeye başlanmıştır. Çevre Faslı, açılan 10’uncu fasıldır.

Katı ve tehlikeli atıklar konusunda 1983-2005, 2005-2015 yılları arasında çıkarılan ve yürürlükten kaldırılan yönetmelik ve tebliğler ile 2015 yılından sonra çıkarılacak yönetmeliklerin neler olduğu aşağıda verilmiştir.

1983- 2005 yılları arasında yayınlanan yönetmelikler:
1991 - Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
1993 - Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
1995 - Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
2004 - Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
2004 - Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
2004 - Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
2004 - Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
2005 - Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Revize)
2005 - Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Revize)
 2005 - Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
 2005 - Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliğ.

1983-2005 yılları arasında yürürlükten kaldırılan yönetmelikler:
1993 yılında yayınlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
1995 yılında yayınlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği.

2005-2015 yılları arasında yayınlanan yönetmelikler:
2006 - Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
2007 - Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkındaki Yönetmelik
2007 - Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
2008 - Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
2008 - Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (Revize)
2008 - Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik
2009 - Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
2009 - Tanker Temizleme Tesisleri Tebliği
2010 - Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik
2010 - Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik
2010 - Tehlikesiz ve İnert Atıkların Geri Kazanımı Tebliği
2011 - Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (Revize)
2011 - Atık Ara Depolama Tesisleri Tebliği
2011 - Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği
2011 - Ömrünü Tamamlamış Araçların Depolaması, Arındırılması, Sökümü ve İşlenmesine İlişkin Tebliğ
2012 - Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği
2013 - Atıkların Karayolunda Taşınmasına İlişkin Tebliğ
2014 - Atıktan Türetilmiş Yakıt, Ek Yakıt ve Alternatif Hammadde Tebliği
2014 - Atık Getirme Merkezi Tebliğ
2015 - Atık Yönetimi Yönetmeliği
2015 - Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (Revize)
2015 - Maden Atıkları Kontrolü Yönetmeliği
2015 - Kompost Tebliği
2015 - Atıkların Karayolunda Taşınmasına İlişkin Tebliğ

2005-2015 yılları arasında yürürlükten kaldırılan yönetmelikler:
2004 yılında yayınlanan Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği.
2004 yılında yayınlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği.
2008 yılında yayınlanan Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik.
2010 yılında yayınlanan Tehlikesiz ve İnert Atıkların Geri Kazanımı Tebliği
2013 yılında yayınlanan Atıkların Karayolunda Taşınmasına İlişkin Tebliğ
2015 yılında Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği.
 
2015 yılından itibaren yayınlanacak yönetmelikler:
2016 yılında tehlikeli ve tehlikesiz atıkların yönetimine ilişkin yeni bir yönetmeliğin yayınlanması öngörülmektedir.

2015 yılından başlayarak güncel uygulamalara göre mevzuatın revize edilmesi öngörülmektedir.
Bugüne kadar yapılan yatırımların ve uygulamaların, doğal kaynakların ve enerji kaynaklarının korunması adına yeterli olmadığı bilinciyle, geri kazanılabilir malzemelerin ülke genelinde yaygın bir şekilde kaynakta ayrı toplanması ve geri kazanımının sağlanmasının önündeki engelleri aşmak adına gerekli çabanın gösterilmesi büyük önem arz etmektedir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalar çerçevesinde, 60 bin kişiye istihdam ve ekonomiye yaklaşık 2,5 milyar TL ekonomik katkı sağlanmaktadır. 2023 yılında 100 bin istihdam ve ekonomiye yaklaşık 6 milyar TL ekonomik katkı sağlanması hedeflenmektedir. Bu çalışmalar ile bir yandan çevreyi sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde korurken, diğer yandan ekonomik gelişme ve istihdamı da artırma dikkate alınmaktadır.

Katı atık düzenli depolama sahaları oluşturma çalışmaları önemli bir seviyeye ulaşmıştır. 2003 yılında belediye birlikleri eliyle yürütülen katı atık düzenli depolama tesisi sadece 15 iken, bugün bu sayı 80’e ulaşmıştır. Bu tesisler ile 1078 belediyede 48,5 milyon vatandaşa hizmet verilmektedir.

Türkiye’de 1983 yılında İzmir’de ve Mersin’de kompost tesisleri bulunmaktadır. Bu tesisler teknik yetersizliklerden dolayı kullanılmamakta olup, biyobozunur atıkların ön işleme tabi tutulduğu kompost tesisleri İstanbul, Antalya, Denizli, İzmir, Kuşadası (pilot tesis), Çanakkale (pilot tesis), Kütahya (pilot tesis), Amasya (pilot tesis) belediyelerince kurulmuştur. Biyometanizasyon tesisleri ise Ankara, Adana, Sakarya-Pamukova, Kocaeli belediye tesislerinde bulunmaktadır. 

Tehlikeli atıkların yönetimi geri kazanım/bertarafı lisans almış olan tesislerce gerçekleştirilmektedir. Bugün itibariyle 313 tehlikeli atık geri kazanım tesisi, 38 atık yakma ve beraber yakma tesisi ve 7 adet I. sınıf düzenli depolama tesisi bulunmaktadır.

Kaynaklar

• http://www.msgenerji.com/tci/184/Prof-Dr-Muh-Oktay-Tabasaran-Stuttgart-Universitesi-
• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Eylem Planı (2008-2012), Mayıs-2008, Ankara
• Öztürk. İ., (2010) AB ile Uyumlu Entegre Atık Yönetimi, İTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü
• Varır. A (2015), Türkiye’de Sürdürülebilir Atık Yönetimi, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara
• http://tr.germanwaterpartnership.de/fileadmin/pdfs/tuerkei/turkish_gwp_day_2012/10_morali_ipa_tr.pdfE. Kaan Morali.

 

---

R E K L A M