27 Åžubat 2015 | YORUM 79. Sayı (Åžubat 2015)

Prof. Dr. Ahmet Samsunlu İTÜ İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi (E) İmar ve İskan Eski Bakanı
Geçen ayki yazımda, bugüne kadar hazırlamış olduğum tez çalışma konularının içeriğini sizlerin değerlendirmenize sunacağımı belirtmiştim.


İlk yaptığım tez çalışması, Hannover Teknik Üniversitesi (Technische Hochschule) İnşaat Fakültesi mezuniyet ödevim olan diploma tezi (diplomarbeit) idi. O yıllarda okulumuzda, beş yıllık eğitim sonucunda başarılı olunduğunda, eskiden İstanbul Teknik Üniversitesi’nde olduğu gibi yüksek mühendis unvanı veriliyordu. Şu anda Almanya’da bu unvan verilen eğitim sürdürüldüğü gibi İTÜ’de olduğu gibi lisans (B.S.) ve yüksek lisans (M.S.) şeklinde kademeli bir eğitim de başlatıldı.


Tezimin konusu Finkenwerder’deki (Hamburg) Elbe Nehri bentlerinde dalga tırmanma model deney çalışmaları (“Modellversuche Über Den Wellenauflaufan den Elbdeichen bei Finkenwerder” Veröfflichung Des Franzıus Instituts,Heft 21,Technische Hochschule Hannover, 1962) idi.


16/17 Şubat 1962 tarihinde Almanya’nın Kuzey Denizi kıyılarında büyük bir kasırga meydana gelmiş, Elbe Nehri kenarında inşa edilmiş olan Hamburg şehri büyük zarar görmüş ve 315 kişi hayatını kayıp etmişti. Bu büyük kaybın nedeni, 107 yıldan beri büyük bir fırtına ile karşılaşılmadığı için şehir idaresinin bentlerle fazla ilgilenmemesi, bakımlarına önem vermemesi ve mevcut olanların yeterli görülmesiydi. Fazla bir yatırım da yapılmamıştı ve bentler 1825 yılından beri emniyet yüksekliği NN +5.20 yüksekliğine sahipti.


Kasırgada oluşan dalgalar saatte 150 kilometre hızla bir huni konumunda olan Elbe Nehri’nin ağzına doğru yükleniyordu. Yan sayfadaki grafikte görüldüğü gibi normalde maksimum dalga yüksekliği NN +1.70 iken o gece maksimum dalga yüksekliği NN +5.70’e ulaşmıştı. Dalgalar bir kırbaç darbeleri gibi bentleri dövüyordu. Gece 0.15’ten itibaren gelen dalgalar bentlerin tepesinden taştı ve yan sayfadaki fotoğrafta görüldüğü gibi bentler Wilhelmsburg, Finkenwerder, Neuenfelde. Francop, Moorburg, Waltershof, Altenwerder bölgelerinde delinmeye ve yıkılmaya başladı. Bu felaket sonucunda 60 noktada 1.6 km uzunluğunda bent yıkılmış ve Hamburg şehrinin toplam alanının altıda biri olan 12.500 hektar alan sular altında kalmıştı. Bu dalgalarla tezimin konusu olan Finkenwerder’de 14 bent yıkılmıştı.





Hamburg eyaleti, Hannover Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Su İnşaatı Kıyı Mühendisliği Franzius Enstitüsü (Franzius-Institut für Wasserbau, Ästuar- und Küsteningenieurwesen)’nden meydana gelen bu felaketin nedenlerini incelenmesi, yeni yapılacak bent yüksekliklerinin ve kesit şekillerinin belirlenmesini istemişti. Enstitü Başkanı Prof.Dr.-Ing Walter Hensen’in sorumluğunda yürütülen bu projede ben de görev aldım ve yukarıda başlığını verdiğim diploma tezimi hazırladım. Bu çalışmama daha sonra Braunschweig Üniversitesi Leichweiß-Enstitüsü Hidromekanik ve Kıyı Yapıları ordinaryüs profesörlüğüne getirilen Dr.-Ing Alfred Führböter asistanlık yaptı. Kendilerinden büyük feyiz aldığım, kaybettiğim bu hocalarımı burada minnet ve saygıyla anıyorum.


Elbe Nehri adalarından birisi üzerinde yer alan Finkenwerder semti Hamburg’un merkezinde bulunmakta olup, arazisinin yüksekliği 8 m + NN olduğundan, bentlerin yıkılması ile büyük hasar görmüştü. Diploma tezimin deneysel çalışmalarını aşağıda fotoğrafı görülen Franzius Enstitüsü’nün Dalga Kanalı’nda yaptım.  
        
110 m uzunluğunda,  2,2 m genişliğinde ve 2,0 m derinliğinde olan bu kanalda özel donanımla oluşturulan maksimum 0,5 m yüksekliğindeki dalgalarla aşağıda şekilde görüldüğü gibi dalga tırmanmalarını (wellenauf,-wawe-run up) ölçerek, gerekli yükseklik ve en uygun kesit belirlendi. Ayrıca Dr. Führböter tarafından geliştirilen elektronik aletlerle tüm akıntı süreçleri ve dalganın bentlerde farklı kesitler üzerinde yarattığı basınç kuvvetleri ölçüldü. Bentlerin yüksekliği kompleks matematik yöntemler ve simülasyon modelleri ile belirlendi. En uygun bent yüksekliği NN+7,50 m olarak ve uygun bent kesitleri ise mevcut yapılanmada dikkate alınarak belirlendi.                     
                              
Tezimle incelenen Finkenwerder yerleşiminde inşa edilen bir bent aşağıdaki fotoğrafta görülmektedir. Bu bent yalnız dalga tırmanmasına karşı emniyeti sağlamıyor, aynı zamanda halkın Hamburg limanını seyrederek yürümesine de imkân veriyor.


Deniz seviyelerinin giderek yükselmesi nedeniyle kıyıların korunması ve kıyı yapıları giderek önem kazanacaktır. Bilhassa iklim değişikliği sonucu bunun daha da artacağı tahmin edilmektedir. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC-Intergovernmental Panel on Climate Change) tarafından yapılan bir tahmine göre 2100 yılına kadar deniz seviyelerinin 18-59 cm kadar yükseleceği belirtilmektedir. Bazı araştırmalar göre bu değer, 5-140 cm olacaktır. Bu durumda 2100 yılına kadar deniz kıyılarında bulunan şehirlerde kıyı korunması ve kıyı yapılarının yeniden boyutlandırılması gerekecektir.  


Bugün Hollanda’nın neredeyse tüm şehirlerinin etrafında bentlerin olması, şehrin sular altında kalmasını engellemektedir. Amsterdam 12. yüzyılda Amstel Irmağı’nın kıyısında bir balıkçı köyü olarak kuruldu. Kentin adı, ilk kurulduğu zamanlarda Amstel Irmağı’nın kıyısında kurulan su bendi (dam)  olan Amstelredamme’ın zamanla Amsterdam olmasından gelmektedir. 2100 yılına kadar birçok ülkenin, Hollanda gibi bentler inşa etmek zorunda kalacağını düşünüyorum. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi yerleşimlerin etrafı bentlerle korunacaktır.     


Kaynaklar
- Hensen.W., (1962), Lehren für Wissenschaft und Praxis aus der Nordsee-Sturmflut am 16./17. Februar , Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
- Führböter. A., (1966), Der Druckschlag durch Brecher auf Deichböschungen. In: Mitteilungen d. Franzius-Instituts f. Grund- u. Wasserbau d. Technischen Hochschule Hannover. Heft 28, Hannover. 
- Sturmflutschutz in Hamburg( 2012), gestern-heute-morgen, Berichte des Landesbetriebes Straßen, Brücken und Gewässer Nr. 10.
- file:///C:/Documents%20and%20Settings/Administrator/Belgelerim/Downloads/07_Wasserbau_Hannover-201205%20(1).pdf l

 

---

R E K L A M