5 Nisan 2017 | TEKNÄ°K MAKALE 99. Sayı (Ekim 2016)

1. Tasarıma Esas Verileri Elde Etmek Üzere Gerekli Hazırlık Çalışmaları

Çalışma alanındaki atıksu debileri, meteorolojik veriler (yağışlı ve kurak günler), atıksu sıcaklığı ve arıtılan atıksuyla ilgili temel kirletici konsantrasyonları vb. mevcut verilerin öncelikle derlenmesi sağlanmalıdır. Bu tür veriler yardımıyla kanalizasyon sisteminden deşarj edilen atıksu debisi ve atıksu arıtma tesisine gelmesi beklenen kirlilik yükü hesaplanabilir. Ancak atıksu kanalizasyon şebekesi ve arıtma tesisinin gerektiği şekilde doğru işletilip işletilmediği, tahkik edilerek elde edilen verilerin gerçek durumu ne ölçüde temsil ettiği gösterilmelidir. Bu yüzden başlangıçtaki durumun doğru tanımlanması en önemli önceliktir.
Başlangıçtaki mevcut durumu or- taya koymak üzere başlıca aşağıdaki hususlar incelenmelidir:
-    Mevcut verilerin tutarlılık ve doğruluğunun kontrolü
-    Verilerin haftanın tamamını içine alan bir zaman serisi özelliği taşıyıp taşımadığı
-    Analizlerin güvenilir veya akredite laboratuarlarda yapılıp yapılmadığı
-    Numunelerin standart 2 veya 24 saatlik kompozit numune olup olmadığı
-    Numune alma yerlerinin uygun seçilip seçilmediği.
Yukarıda sıralanan hususlardan bir veya daha fazlasının sağlanmadığının belirlenmesi durumunda, eksik veriler ilave ölçümlerle tamamlanmalı ya da ampirik hesap yöntemleri ile tahmin yoluna gidilmelidir.
Ampirik yöntemlerle hesaplanan değerler, sınırlı sayıda bile olsa, ölçüm sonuçları ile kıyaslanıp düzeltilerek kullanılmalıdır. Atıksu debileri olabildiğince ölçüm verilerine dayalı olarak belirlenmelidir.
Kirletici konsantrasyonları değişimi atıksu akımındaki saatlik salınımları yansıtır. Ayrıca, yağmur suları ve/veya sızma suları ile seyrelme ve kanalda önceden çökelen maddelerin yeniden askıda hale gelmesi vb. sebepler dolayısıyla konsantrasyon değerlerinde önemli değişimler gözlenebilir. Dolayısıyla ortalama konsantrasyonlar, ilgili debilerin geçtiği zaman aralıklarında alınmış temsili kompozit numunelerde yapılmış ölçümlere dayanmalıdır.

1.1.1. Veri Toplama

a) Debi Ölçümü
Debi ölçümleri öncesi ölçüm cihazının son kalibrasyon tarihi kontrol edilmelidir. Gerektiğinde yeni kalibrasyon yapılmalıdır. Mevcut veri seti gerektiğinde uygun biçimde düzeltilerek, yeni verilerle uyumlu (homojen) hale getirilmelidir.
Günlük debi ile birlikte gün içi akım salınımları da otomatik debi ölçer kayıtları ile 5 dakika veya 1 saatlik ortalama ölçümler halinde elde edilmelidir. 1 ve 2 saatlik ortalama debiler arıtma tesislerine gelen atıksu akımının gün içindeki salınımlarının ortaya konması bakımından anlamlıdır.

b) Kirlilik Yüklerini Belirlemek için Numune Alma
Atıksu arıtma tesislerinin herhangi bir noktasında atıksuların tipik parametrelerinin sürekli ölçümü günümüz imkânları ile pek mümkün değildir.
Günlük kirlilik yükü, herhangi bir kirleticinin (örneğin CKOİ) 24 saatlik kompozit numunede ölçülmüş değeri ile aynı günün atıksu debisi Qd (m3/gün)’nin çarpımıdır. Günlük kirlilik yüklerinin hesabında tekil/anlık numunelerde ölçülmüş kirletici konsantrasyonları esas alınmamalıdır.
Gün içindeki saatlik debi değişimlerini de karakterize etmek üzere atıksu numuneleri hacim veya debi ile orantılı, zaman orantılı otomatik numune alma cihazları veya elle alınan eşit hacimli numunelerle oluşturulan 2 saatlik kompozit numuneler olarak hazırlanarak günlük ortalama değerler söz konusu 12 adet ölçümün ortalaması ile elde edilmelidir.
Tekil/anlık numuneler genelde çamur akımları için kullanılır. Gün içinde alınmış birkaç tekil numuneden elde edilecek ölçümlerin ortalaması alınarak çamur yoğunlaştırma/susuzlaştırma birimlerinden gelen geri dönüş akımlarının kirlilik yükleri karakterize edilebilir.
Atıksu arıtma tesisi ile ilgili ölçüm ve numune alma noktaları, tesisin akım şeması üzerinde açıkça işaretlenmelidir.

c) Tasarım için Gerekli Veriler

Debiler
Atıksu arıtma tesisi tasarımı için ortalama ve pik debilerin belirlenmesi gerekir. Ortalama debiler belli bir zaman aralığı esas alınarak (günlük kurak dönem debisi QDW,d (m3/gün) veya yıllık ortalama kurak dönem debisi QDW,aM (L/s) gibi) ifade edilir. Pik debiler ise 1 veya 2 saatlik maksimum akım değerleri olarak verilir.
Prensip olarak atıksu arıtma tesisi veya kanalizasyon şebekesinde aşağıdaki debilerin ölçülerek belirlenmesi gerekir:

-    Yıllık ortalama kurak dönem debisi, QDW,d,am (m3/gün) veya QDW,am (L/s)
-    Maksimum aylık ortalama infiltrasyon (sızma) debisi, Qinf,Mm,max (L/s) ve yıllık ortalama sızma debisi, Qinf,am (L/s)
-    Gece ölçümleri ile belirlenmiş ortalama sızma debisi, Qinf,am (L/s), mevcut ise yıllık ortalama atıksu debisi, QWW,am (L/s)
-    Maksimum 1 veya 2 saatlik debiler, Qh,max veya q2h,max (L/s)
-    Maksimum veya minimum ortalama saatlik kurak dönem debileri (1 veya 2 saatlik), QDW,h,max veya QDW,2h,max ve QDW,h,min veya QDW,2h,min (L/s).

Ayrık sistem kanalizasyon sistemleri sonundaki arıtma tesislerinin hidrolik tasarımında aşağıdaki debileri esas alınır:

-    Maksimum kurak dönem debisi: QDW,h,max (L/s)
-    1~3 yıllık bir dönemde ölçülmüş maksimum saatlik ayrık sistem debisi: Qsep,h,max (L/s)
-    Minimum kurak dönem debisi: QDW,2h,min (L/s)

Burada QWW, günlük kurak dönem akımları QDW,d (m3/gün) serisinden hesaplanan %85’lik akım değeridir.
Ön (ilk) çökeltim havuzlarının tasarımında aşağıdaki debiler dikkate alınır:

-    Maksimum 2 saatlik ortalama kurak dönem debisi: QDW,2h,max (m3/sa)
-    Maksimum yağışlı dönem debisi: Qcomb (m3/sa)
-    Maksimum ayrık sistem debisi: Qsep,h,max (m3/sa)

d) Konsantrasyon ve Kirlilik Yükünün Belirlenmesi
Kirlilik yükü ve kirletici konsantrasyonları çeşitli maksatlarda kullanılabilecek verileri oluşturmak üzere gerçekleştirilir.

Atıksu Arıtma Tesisi Tasarım Kapasitesini Belirlemek için
Atıksu arıtma tesisi tasarım kapasitesi, arıtma tesisi girişindeki kurak dönem BOİ5 (veya KOİ) konsantrasyonu değerleri serisindeki %85’lik değer ile kurak dönem debisinin çarpımı sonucu bulunacak kirlilik yükü ( Bd,BOİ in, kg/gün) ile ifade edilir.
Tasarım kapasitesi, arıtma tesisi içindeki bazı birimlerden tesis başına verilen geri dönüş akımlarının kirlilik yüklerini içermez.
İlk çökeltim havuzları çıkışında ölçülmüş BOİ5 (veya KOİ) değerleri ile çalışılması gerektiğinde, mevcut tesis içi geri dönüş akımlarının etkisi düşüldükten sonraki kurak dönem BOİ5 (veya KOİ) konsantrasyonları serisinin %85’lik değeri de ikinci kademe (biyolojik) arıtma birimlerinin tasarım kapasitesi hesabı için kullanılabilir. %85’lik değer, kurak dönemi temsilen derlenmiş asgari 30 BOİ5 (veya KOİ) ölçümünü içeren 24 saatlik kompozit numunelerden elde edilmiş veri serisinden hesaplanmalıdır.
İkinci kademe (biyolojik) arıtma birimi kapasitesinin ayrıca hesaplanmak istenmesi durumunda, aktif çamur sistemi için 2 veya 3 haftalık ortalama BOİ5 (veya KOİ), damlatmalı filtreler için ise 2 saatlik ortalama BOİ5 (veya KOİ) değerleri esas alınmalıdır.

Bileşik Sistem Taşkın Kontrol Yapılarının Tasarımı için
Bileşik sistem taşkın kontrol yapılarının tasarım kapasitesi, arıtma tesisi girişindeki kurak dönem KOİ konsantrasyon değeri (CKOİ ln,aM) ile ifade edilir.
Tasarım kapasitesi hesabı için, ortalamaları, 600 mg/L’nin altında kalan kurak dönem KOİ konsantrasyon değeri ölçümlerini içeren numunelerden elde edilmiş veri serisi kullanılmalıdır.

Atıksu Arıtma Tesislerinin Tasarımı için
Azot ve fosfor gideriminin yapıldığı aktif çamur sistemlerinin boyutlandırılmasında;

•    Atıksuyun yıllık sıcaklık değişimleri ve biyolojik reaktör çıkışındaki en yüksek ve en düşük sıcaklıklar (iki yıl boyunca gözlenen ve ~2 hafta süren)
•    En fazla 2 ya da 4 haftalık eş zamanlı ortalama günlük koi yükü (kg/gün) ve skoi/ckoi oranı öne çıkmaktadır.

İki ya da 4 haftalık ortalama günlük KOİ yükü değerleri, genel veri serisi ile orantılı olmadığı takdirde, söz konusu bu değerlerin % 85’lik seri dışında kaldığı söylenebilir ve hesaplamalara dahil edilmez.
Bu sebeple, oluşturulacak veri serisi, üç yıllık bir süre üzerine eşit aralıklarla dağıtılmış en az 40 günlük yükleri içermelidir. İlgili yük hesapları, küçük atıksu arıtma tesisleri için ampirik formüller kullanılarak yapılmaktadır.
Kirletici yüklerin mevsimsel değişiminin tespiti ve % 85’lik değerlerin oluşturulabilmesi için, en az 2 x 40 günlük yük verisi gerekir. Maksimum veya minimum aylık ortalama yük değerinin, yıllık ortalama değerden ± % 20 değişim göstermesi durumunda mevsimsel yük değişiminden bahsedilebilir.
Atıksu arıtma tesisleri tasarımında, gerekli oksijen miktarı hesabı için öngörülen pik faktör, günlük maksimum 2 saatlik TKN yükünün (B2h, TKN, max, InB, kg/sa) günlük ortalama TKN yüküne (Bh, TKN, dM, InB, kg/sa) oranıdır.
Tasarıma esas oluşturan çamur hacim indeksi değeri, üç yıllık bir süre içerisinde alınan 2 haftalık veri serisi üzerinden ya da son iki yıla ait %85’lik değer esas alınarak hesaplanmalıdır.
Damlatmalı filtreler ve döner biyodisklerin boyutlandırılması için aşağıdaki yük bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır;

• BOİ5, (Bd,BOİ,InB, kg/gün)
• Azot (Bd,TKN,InB, kg/gün)

Bu değerlerden kullanılabilir olanlar zamanın %85’inde görülebilir olanlarıdır (%85’lik değeri aşmayan). İlgili veri serilerinin oluşturulabilmesi için, 1 ile 3 yıllık sürede görülen en az 40 değere ihtiyaç duyulmaktadır. Tasarıma esas serilerde yer alacak BOİ5 ve azot yüklerinin eş-zamanlı olması önem arz etmektedir.

Biyofiltrasyon (damlatmalı filtre vb.) gibi bazı belli başlı biyolojik prosesler kısa süreli bekletme süreleri esas alınarak tasarlanır.  Günlük maksimum 2 saatlik KOİ (B2h,KOİ,max,InB, kg/sa) ve TKN B2h,TKN,max,InB, kg/sa) yükleri bu değerlere verilebilecek olan örneklerdendir.
Çamur arıtma birimlerinin boyutlandırılması için günlük çamur hacmi, Q SI,d (m3/gün), katı madde konsantrasyonu, DRSl (kg/m3) ve organik katı madde yüzdesi, oDRSl (%) verilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Çamur yükü ortalamasının ise birkaç haftalık kuru ve ıslak hava değerleri üzerinden hesaplanması önerilmektedir.
Atıksu arıtma tesisleri bünyesinde, bertaraf edilmesi gereken atık grupları;

•    Kaba/ince ızgarada tutulan maddeler
•    Kum tutucu konteynerlerinde biriktirilen maddeler
olarak öne çıkmaktadır. Bu madde miktarlarının, tasarıma esas ortalama değerleri de çamur yükünde olduğu gibi, birkaç haftalık verilere dayandırılarak hesaplanabilmektedir. Birleşik kanalizasyon sistemleri sonunda yer alan atıksu arıtma tesislerinde ise söz konusu madde miktarları büyük değişimler gösterebilmektedir.

Mevcut Duruma İlişkin Verilerin Belirlenmesi

Genel Bilgiler
Atıksu arıtma tesislerinin tasarımında, boyutlandırmanın yanı sıra, tesise gelecek kirletici yükünü karakterize eden bilgiler de önem taşımaktadır. Bu bilgileri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür;

•    İlgili mevzuatta yer alan çıkış suyu kalitesi
•    Bölgeye ait bilgiler (toprak ve yeraltı suyu durumu, yüzey sularının seviyeleri, imar/çevre düzeni planları ve ilgili diğer envanter)
•    Tesis alanına dair bilgiler (borulama/kablolama vb. için)

Deşarj Verilerinin Belirlenmesi

Su Tüketim Verileri
Tüketilen içme/kullanma ve proses suları ile sanayice kuyulardan temin edilen toplam su miktarı, yaklaşık olarak oluşan atıksu miktarına denk gelmektedir. Fakat bir kütle dengesi oluşturulduğunda, tüketilen tüm suyun atıksuya dönüşmediği net bir şekilde görülür. Bazı arıtılmış atıksular tarımda kullanılabilmektedir ve bu yönlü bir kullanım suyu atıksu (deşarj edilen su) olmaktan çıkarır.
Yağış ve sızma debilerinin dahil edildiği, yıllık su tüketim verilerine dayalı bir hesap yaklaşımı, yıllık kurak dönem debisi serilerinin kullanıldığı bir tasarım debisi hesabından daha emniyetli neticeler verebilmektedir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus, havzada, kanalizasyona (AAT’ye) bağlı nüfus ile su hizmeti alan nüfusun örtüşmesidir. Bu iki hizmet alanının farklı olması durumunda, tüketilen su miktarı hesabında, kanalizasyona bağlı nüfusa, haricen su hizmeti alan nüfus da dahi edilmelidir.
Su hizmet alanı ve atıksu havzasının farklı olması durumunda;

•    Olası seriyi belirlemek için son 5 (iyi ihtimalle 10) yıla ait, sanayilerin kuyulardan temin ettiği suyun da dahil edildiği, su temini miktarları
•    Sanayice kuyulardan temin edilen suyu da içeren, günlük su tüketiminin mevsimsel değişimi
bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Su tüketim verileri zamana göre çok faklılık göstermemekle birlikte, mevcut veri olmadığında, önceki yıla ait değer üzerinden, sanayi kullanımına yönelik bir azaltımda bulunularak mevcut tüketim için bir tahmin yapılabilir. Su tüketiminin (Wd,aM) 100-150 L/gün normal aralığını aştığı değerler için ise bunun sebepleri belirtilmelidir.

Kanalizasyon Debisi Verisi

Tasarım Debisinin Hesabı
Kanalizasyon debisi hesabı bir (az miktarda sızma debisi ile) ya da daha iyi ihtimalle 3~5 yıllık (yüksek miktarda sızma debisi ile) veri serilerine dayandırılmalıdır. Sadece bir yıla ait yağış değerleri gibi genel durumu yansıtmaktan uzak veriler hatalı sonuçlara yol açabilir. İlk olarak aşağıdaki veriler hesaplanmalı/temin edilmelidir:
Kurak dönem gün sayısı; havzaya ait kayıtlı yağış verileri içerisinden, 1 (büyük havzalarda 2) gün süreyle görülen ve 1 mm/gün yağış yüksekliği altında kalan yağışların görüldüğü günler dikkate alınarak oluşturulmuş bir veri serisi kullanılmalıdır. Kar erime dönemleri ve büyük su havzalarında yer altı suyu akışının gözlendiği yağışsız günler, kurak dönem olarak nitelendirilmemektedir.
Günlük kanalizasyon (atıksu) debisi, Qgün (m3/gün) Günlük kurak dönem debisi, QDW,d (m3/gün)
Kurak döneme ait en az 21 günlük debi verisi; söz konusu dönem (21 gün) verilerinden ± %20 farklılık gösteren değerler de dahil edilerek bir veri serisi oluşturulur.
Maksimum ve minimum kurak dönem pik ya da saatlik debileri (QDW,max, QDW,min (L/s) - QDW,h,max, QDW,h,min (L/s, m3/sa))
Maksimum ve minimum ortalama 2-saatlik kurak dönem debileri (QDW,2h,max, QDW,2h,min (m3/sa))
Tasarım kolaylığı açısından (salınımların rahatça gözlemlenebilmesi için), ayrıca, zamana bağlı günlük atıksu debi ve zamana bağlı kurak dönem atıksu debi ölçüm grafiklerinin hazırlanması önerilmektedir.
 
Yıllık Ortalama Kurak Dönem Debisinin Belirlenmesi
Kirlilik yüklerinin belirlenmesinde kullanılan yıllık ortalama kurak dönem debisi, Q DW, aM (L/s), günlük kurak dönem debilerinin, QDW, d, aM aritmetik ortalaması alınarak hesaplanır.
Atıksu Debisinin Belirlenmesi
Yıllık ortalama atıksu debisinin (Qww,aM, L/s) hesabı iki farklı yönteme dayalı olarak yapılmaktadır;
Gece ölçümlerine dayalı hesaplanan yıllık ortalama sızma debisi (QInf,aM), yıllık kurak dönem debisinden çıkarılarak yıllık ortalama atıksu debisi elde edilir:

Qww,aM = QDW,aM – QInf,aM

Yıllık ortalama atıksu debisi (Qww,aM, L/s), su tüketimine dayalı olarak hesaplanır. Su tüketim değerleri mevsimsel değişiklikler gösteriyorsa, anlık kurak dönem debilerine dayalı hesaplama yapılır.
Su tüketim verilerinin mevcut olduğu durumlarda, yıllık evsel (QDW,aM) ve endüstriyel (QInd,aM) su kullanımları toplanarak ya da birim su tüketimi üzerinden yıllık ortalama atıksu debisi (Qww,aM, L/s) hesaplamaları yapılabilir:

Qww,aM = QD,aM – QInd,aM

Burada,
P= Nüfusu, N
AC,End= Endüstriyel alanı, ha
QEnd= Birim endüstriyel alanda oluşan atıksu miktarını, L/s.ha
ifade etmektedir.
Hesaplanan bu değerle kıyaslanmak üzere, atıksu arıtma tesisinin yıllık ortalama debisinin raporlanması önerilmektedir. Böylece, gerekirse, tasarım ile ilgili hesaplamalar bir düzeltme faktörü kullanılarak rahatlıkla yeniden gözden geçirilebilecektir.

Sızma Debisinin Belirlenmesi
Sızma debisi (QInf,aM, L/s) hesabı gece yapılan ölçümlerin analizine ya da atıksu debisi ile kurak dönem debisi arasındaki farka dayalı olarak hesaplanabilmektedir. Gece ölçümlerine dayalı yapılan hesaplamalarda iki husus öne çıkmaktadır:
•    Sızma debisi ölçümleri, cumartesiyi pazara bağlayan gecenin son dörtte birlik dilimi içinde (su tüketiminin minimum olduğu zaman dilimi) yapıldığında en gerçekçi neticeleri vermektedir.
•    Gece ölçümleri ile belirlenen sızma debisi hesaplamalarında, her yıla ait en az 6 ayın değerlendirildiği 3 yıllık bir veri setine ihtiyaç duyulmaktadır.

Günlük Pik ve Gecelik (saatlik) Minimum Debilerin Belirlenmesi
Günlük pik ve saatlik minimum debilerin (QWW,max, QWW,min - QWW,h,max, QWW,h,min) belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
Kısa aralıklarla (5 dk, 1 sa vb.) alınan kurak dönem debilerinden oluşturulan seriler kullanılmaktadır.
Akım hızının pompa istasyonu çalışmalarından etkilenmediği kabulü yapılır.
Anlık sızma debisi değerleri kullanıldığı takdirde, söz konusu sızma debisinin yeterli sayıda veri analizi ile tayin edilmiş olması gerekmektedir.

AAT ile Sonlanan Birleşik Kanalizasyon Sistemlerinin Tasarımı
Birleşik sistem debisi, atıksu debisinin iki katına sızma debisi ilave edilerek hesaplanır.

QBirleşik = 2.QWW + QInf,aM

Buradaki atıksu debisi (QWW), kurak dönem debisinin (QDW,d, m3/gün) % 85’lik değerine karşı gelmektedir.
Küçük yerleşim yerleri için %85’lik değerin yıllık ortalamaya oranı QWW,d,85/QWW,aM = p. 1,5 olup pik değeri bölen, xQmaks=8’dir. QWW/QWW,maks,85 = (1,5x 24/8) QWW,aM = 4,5 QWW,aM ve 2 QWW,maks,85 = 9 QWW,aM’dir.
Büyük yerleşimler için p≈1,15 ve xQmaks=16 için QWW,d,85/QWW,aM oranı uygulanabilir. Buna göre, 2 QWW,maks,85 = 3,5 QWW,aM olur.
Birleşik atıksular (atıksu+sızma debileri) için;
QBirleşik = 6 x QWW,aM + QSızma,aM [QSızma,pM düzeltme faktörü]
Yukarıdaki denklemdeki 6 sabiti yerine, hesaplamalarda atıksu akımı fWW,QWC kullanılacaktır (Şekil.1). Grafikten sabit değer okunarak çıkarılan birleşik atıksu akımı QCW formülü aşağıdaki gibidir:

QBirleşik = fWW,QWC x QWW,aM + QSızma,aM

Ampirik Değerlere Dayanan Akım Verisi
Yıllık atıksu akışı olan l/s birimli QWW, bölgede ikamet edenlere özgü atıksu debisi olan I(L/gün) birimli WWW,d’ye dayandırılarak tahmin edilebileceği gibi, alana özgü ticari ve/veya endüstriyel atıksu deşarj oranını ifade eden I(s.ha) birimli qEnd’ye göre de hesaplanabilir:
Su tüketimine ilişkin herhangi bir veri mevcut değil ise, bölgede ikamet edenlere özgü birim atıksu debisi WWW,d=100-150 I(N.d) olarak kabul edilebilir. Alana özgü endüstriyel/ticari atıksu deşarj miktarı ise, düşük miktarda atıksu üreten firmalar için çalışan sayısı baz alınarak, gerektiğinde bu değere turist (hareketli nüfus) sayısı da dahil edilerek, hesaplanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, aynı yörede ikamet eden çalışanların hem firma görevlisi hem de yöre sakini olarak iki defa sayılma hatasına düşülmemesidir. Yoğun su kullanılan tesisler de (örneğin yiyecek işleme tesisleri) yerleşim alanında mevut ise, su tüketim verileri ve/veya atıksu debi değerleri dikkate alınmalıdır. Toplam debi, sızma debisi de ayrıca dikkate alınmalıdır.
Ölçüm verisi mevcut değil ise, atıksu akımı xQmaks (debi faktörü) yardımıyla Şekil 2 kullanılarak hesaplanabilir. Alt çizgi QWW,maks veya QWW,h,maks’a, üst çizgi ise QWW,2h,maks’a tekabül eder. Kuru hava şartlarında günlük pik değer aşağıdaki gibi olmaktadır:
 

Daha detaylı bilgi ile boyutlandırma için kullanılabilecek uygulama örnekleri, ATV- DVWK standartlarında yer almaktadır.

Ampirik değerlere dayanan kirlilik yükü ve konsantrasyonların tahmini
%85’lik değerin dahi tahmin edilmesine imkan vermeyen veri eksikliği ve ilave yeni veri temininin güç/pahalı olduğu durumlarda, kirlilik yüklerinin tahmini için aşağıdaki yaklaşımlar uygulanabilir:
Benzer şehir metodu (nüfus veya yapı bakımından) kullanılarak, elde mevcut benzer kirlilik yükü değerlerinin yöreye adapte edilmesi,
Yörede ikamet eden kişi sayısına bağlı olarak kişi başına düşen kirlilik yükleri ile birleşik ticari ve/veya endüstriyel alanların üretime özgü değerleri yardımıyla tahkik.
Burada en kullanışlı metot, kişi başına düşen yük hesabıyla kirlilik yükünün kontrolü olup, önerilen birim yük değerleri Tablo 1’de de özetlenmiştir.
BOİ5, KOİ, AKM, azot, fosfor ve gerekirse diğer parametreler için, boyutlandırmaya özgü değerlerin ayrı ayrı tahkiki büyük önem taşır (örn: ENKOİ,120 = 25.000, ENBOİ5,60 = 15,000). Ticari/endüstriyel bölgelerde kanalizasyon sisteminin boyutlandırması aşamasında, alana özgü atıksu akımı debisi çoğunlukla qEnd = 0,5 l/(s.ha) olarak alınır. Bu, kanalizasyon ve drenaj sistemlerinin boyutlandırması için saatlik pik değerleri temsil eder.
Burada önemli olan, bu değerlerin yıllık atıksu akımının tahkikine elverişli olmayışı ve uygun şekilde azaltılmaları gerekliliğidir. Ayrıca, ticari alanlar için nüfus eşdeğerlerinin tahmini atıksu akımı üzerinden hesaplanması ve buradan yük tahkikine geçilmesi yapılamaz. Yol göstermesi açısından, bölgede çalışan tahmini kişi sayısı kullanılarak bir minimum değere ulaşılabilir.
Uygun yöntemlerle hesaplanan kirletici konsantrasyonları, kuru hava şartlarındaki ölçüm değerleri ile mukayese edilmeli ve büyük sapmaların gözlenmesi durumunda, uygun bir Qd, kons değeri seçilmelidir. Hesaplanan KOİ ve BOİ5 konsantrasyonlarının, ölçülen konsantrasyonlardan daha yüksek olacağı dikkate alınmalıdır. Bunun sebebi, Tablo 1’deki kişi başına düşen kirlilik yükleri ile yapılan hesaplamalarda, ortalama değerler yerine %85’lik değerlerin kullanılmasıdır.

Tahmin Verisi
Mevcut durumda, özgül su tüketimi genel olarak sabit kalmakta olup, genelde ileriki yıllarda azalmaktadır.
Kurum ve kuruluşlar, artan oranlarda su sarfiyatını azaltan önlemler almaktadır. Dolayısıyla, bu tarz tesislerden oluşan atıksu miktarı ve kirlilik yüklerinin artması genelde ancak yeni üretim hatlarının ilavesi ile mümkündür
İmar planlarında çoğunlukla, yeni kurulacak iskân ve ticari alanlar için önceden tahsis veya tanımlamalar yapılmış bulunmaktadır. Bu noktada imar planı doygunluk değeri önem kazanır. Ticari alanlar için de, su tüketimleri düşük ve yüksek olan tesisler ayrıştırılarak, atıksu hesabı her birinin özelinde yapılmalıdır. Yeni kurulacak endüstriyel tesisler için önceden kayıtlı veri mevcut değil ise, atıksu arıtma tesislerinin boyutlandırılmasında temel bir kural olarak orta derecede tipik su tüketimi esas alınarak hesap yapılır.
Atıksu arıtma tesisleri ve ayrıca birleşik kanalizasyon sistemlerinin boyutlandırmasında esas alınan veriler, büyük su havzalarında birbirinden farklılık gösterebilmektedir.

 

---

R E K L A M