6 Nisan 2011 | TESİS 37. Sayı (Mart - Nisan 2011)

2010 yılında hizmete geçen 400.000 m3/gün kapasiteli Ataköy İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi sayesinde Tavukçudere, Ayamama Deresi ve bu derelerin kolları vasıtasıyla Marmara Denizi’ne akan atıksular kontrol altına alınıyor.
Yoğun girişimler sonucu 2007 yılı Mayıs ayında arsa problemi çözülerek inşaatına başlanan Ataköy İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi iki buçuk yılda tamamlanarak 2010 yılında hizmete girdi.
Aynı zamanda ülkemizin enerji üreten en büyük ileri biyolojik atıksu arıtma tesisi olan proje, toplam 108 milyon euro’ya mal oldu. Tasarımında ATV Standartları esas alınan tesiste, biyolojik nütrient giderimi prensibine göre atıksuda bulunan karbonun yanı sıra su kaynaklarında kirliliğe yol açan azot, fosfor gibi besi maddelerinin de giderilmesi sağlanıyor.

Dolu Savak Yapısı
Su alma yapısı kanalıyla Ayamama Deresi boyunca kuzeyden gelen 2800 mm’lik kolektör, güneyden gelen 1000 mm’lik atıksu hattı ve doğudan gelen 2200 mm’lik atıksu kolektör hatlarından alınan atıksu, kaba ızgara giriş yapısına alınıyor. Bu yapı, atıksuyun giriş terfi merkezine kontrollü olarak verilmesi amacıyla sürgülü kapaklarla donatılmış. Tesiste herhangi bir arıza olması durumunda  bu kapaklar kapatılarak atıksu by-pass hattına veriliyor.

Kaba Izgara ve Giriş Terfi Merkezi
Dolu savak yapısından 2400 mm’lik hatla, 5,23 m’den tesise gelen atıksu, ilk olarak kaba katı maddelerin pompa ve diğer ekipmanlara zarar vermemesi için aralıkları 50 mm olan dört adet mekanik temizlemeli kaba ızgaradan geçiriliyor. Bu ızgaralarda tutulan atıklar bir konveyör yardımıyla konteynırlara boşaltılıyor ve katı atık, düzenli depolama sahasına götürülüyor. Izgaralardan geçen atıksu, pompa haznesine gelerek her biri maksimum 1,160 L/sn debi kapasiteli 5+1 adet ve her biri 650 L/sn kapasiteli 2+1 adet giriş pompaları tarafından tesise basılıyor.

İnce Izgaralar ve Kum-Yağ Tutucu
Terfi edilen atıksular çubuk aralığı 10 mm olan, toplam dokuz adet paralel hattan oluşan ince ızgaralardan geçiyor ve kaba kabarcıklı difüzör borularla donatılmış olan altı adet kanalı bulunan kum tutucu yapısına giriyor. Burada blowerlardan temin edilen hava ile atıksu havalandırılıyor ve dibe çöken kum, gezer köprü üzerine monte edilen dalgıç pompalarla alınarak kum ayrıştırıcılarla ayrıştırılıyor. Ayrıca yüzeyde biriken yağlar, yine köprü üzerindeki yüzey sıyırıcı ile sıyrılıp bir köpük haznesine alınıyor ve buradan köpük pompalarıyla döner tambur ızgaralara gönderiliyor. Kum tutucu çıkışı, atıksular açık kanaldan geçirilerek debi ölçümü yapılıyor. Bu ölçüm, ekipmanların kapasitesinin ayarlanmasında kullanılıyor.

 Ön Çöktürme Havuzları
Atıksuyun bir kısmı kum tutuculardan iki adet ön çöktürme havuzuna alınıyor. Ön çökeltme tankları, iki kat halinde yarım saat ila bir saat bekleme süresi için tasarlanmış. Güvenli bir denitrifikasyon ve nitrifikasyon işlemi için atıksu miktarı iki hatta bölünüyor. Normal işletim süresi boyunca, ham suyun yüzde 50’si doğrudan biyolojik arıtmaya, kalan yüzde 50’si ise ön çökeltme tanklarına alınıyor.

Biyolojik Fosfor Havuzları
Ön arıtma ünitelerinden gelen atıksuyun yüzde 56’lık kısmı geri devir çamuruyla karışarak biyolojik fosfor ünitesine giriyor. Bu sistemde paralel çalışan üç ünite ve her ünitede seri çalışan iki tank bulunuyor.
Havuzların toplam hacmi, 27,150 m3. Havuzların girişindeki ve havuzlar arasındaki motorlu kapaklarla havuzların ayrı ayrı çalıştırılması ve devre dışı bırakılması mümkün. Çökelmeyi önlemek için her bir ünitede dört adet mikser ve proses şartların devamlılığını izlemek amacıyla her bir havuza yerleştirilen redoks metre ve oksijen metre bulunuyor.

Havalandırma Havuzları
Bio-P havuzlardan geçen atıksu, arıtmanın gerçekleşmesi için proses ünitesine alınıyor. Bu sistemde paralel çalışan üç ünite ve her ünitede iki tank bulunuyor. Çökelmeyi önlemek, hava kabarcıkları yolunu uzatarak havalandırma verimini artırmak ve homojen karışımı sağlamak için her tankta yedi adet muz tipi karıştırıcı yer alıyor. Havalandırma havuzlarının tabanlarına ise ince kabarcıklı membran difüzörler yerleştirilmiş.
Her tanka verilecek hava miktarı, motorlu hava ayar vanalarıyla ayarlanarak tanklardaki çözünmüş oksijen seviyesi önceden belirlenmiş seviyede tutuluyor. Havuzlardaki anoksikoksik şartları izlemek amacıyla, havuzlara redoks metreler, oksijen metreler ve online nitrat ölçerler yerleştirilmiş. Havuzlarda iç resirkülasyonu sağlamak ve nitrifikasyon sonucu oluşan nitratlı suyu anoksik bölgeye pompalamak amacıyla resirkülasyon pompaları temin edilmiş.

Blower
Blower binasında, havalandırma havuzlarındaki hava ihtiyacını karşılayan 12 adet blower bulunuyor.

Son Çöktürme Havuzları
Havalandırma havuzlarından çıkan atıksu, her biri döner yarım köprülü sıyırıcılarla teçhiz edilmiş, dairesel çöktürme tanklarına veriliyor. Çöken çamur, dip sıyırıcılarla yönlendirilerek, ortadaki çamur toplama konisinden geri devir terfi merkezine alınıyor. Döner köprüler üzerindeki yüzey sıyırıcılar, yüzeyde biriken köpüğü köpük toplama haznesine taşıyor. Köpük, buradan bir dalgıç pompa aracılığıyla çamur depolama tankına basılıyor. Arıtılmış su, çıkış savaklarından geçerken, döner köprü üzerindeki tahrikli bir fırçayla kanalın temizlenmesi sağlanıyor.

Son Çöktürme Dağıtım Yapısı ve Geri Devir Pompa İstasyonu
Proses havuzlarından gelen atıksu, sürgülü kapaklara sahip bir dağıtım yapısına gelerek son çöktürme havuzlarına veriliyor. Son çöktürme havuzlarında çöken çamur geri devir pompa istasyonuna alınarak pompalar vasıtasıyla biyolojik fosfor ünitesi girişine geri devrediliyor.
Maksimum debide yüzde 83 geri devir oranını sağlayan 18 adet pompa bulunuyor. Son çöktürme havuzlarından alınan fazla çamur ve köpük ise çamur ünitelerine pompalanıyor.

Çamur Yoğunlaştırıcılar
Ön çöktürme havuzlarından gelen primer çamur iki adet santrifüj tip çamur yoğunlaştırıcıdan geçerek ham çamur depo tankına geliyor. Son çöktürmelerden gelen fazla çamur dokuz adet santrifüj tip çamur yoğunlaştırıcıdan geçerek ham çamur depo tankına geliyor. Burada toplanan çamur, dört adet ham çamur pompasıyla çamur çürütme tanklarına pompalanıyor.

Çamur Çürütme Tankları
Çamur çürütme tankları, her biri 10.000 m3 hacme sahip olan altı adet betonarme silindir tanktan oluşuyor. Bu tanklarda anaerobik olarak çamur stabilizasyonu sağlanıyor ve çamur hacminde azalma meydana geliyor. Ayrıca biyogaz elde ediliyor. Çıkan biyogaz iki adet gaz tankında depolanıyor. Depolanan gaz, doğalgazla zenginleştirilerek türbinlerde yakılıyor ve enerji elde ediliyor. Ayrıca stabilize olan çamur, kurutma ünitelerine gönderilmek üzere çamur depo tankına alınıyor.

Tesis Kullanma Suyu
Tesisin son çöktürme havuzundan alınan biyolojik olarak arıtılmış su, membran filtre metoduyla dezenfekte edildikten sonra tesisin kendi ihtiyacı olan saha sulama, yıkama ve saha yangın suyunu temin etmek için kullanılıyor. 10 L/sn kapasitesindeki bu sistem için, 300 m3’lük betonarme su haznesi inşa edilmiş.

Çamur Susuzlaştırma Ünitesi
Tesisin çamur susuzlaştırma ekipmanları santrifüj tipte. Sistemdeki ortalama yüzde 4-6’lık çamur, yüzde 25’lik çamur keki haline getirilerek çamur kurutma ünitesine alınıyor.

Çamur Kurutma Ünitesi
Çamur kurutma ünitesinde, kuru madde içeriği yüzde 25 olan biyolojik çamurun yüzde 90 seviyesinde kuru malzemeye çevrilmesi sağlanıyor. Islak çamurda bulunan fazla nem, altı adet çamur kurutucu ile ısı transferi vasıtasıyla buharlaştırılıyor.

Her biri 100 ton/gün ıslak çamur kurutabilecek kapasitedeki kurutuculara gerekli olan ısı, kojenerasyon ünitesinden elde edilen kızgın yağ ile sağlanıyor. Bu sayede günlük olarak bertaraf edilmesi gereken 600 ton zararlı çamur, kurutularak 150 ton gübre ya da yakıt olarak kullanılabilecek faydalı ürüne dönüştürülüyor.

Koku Giderme Ünitesi
Tesiste koku kaynağı olabilecek ünitelerden, her biri 65.000 m3/sa kapasiteli iki adet ve her biri 10.000 m3/sa kapasiteli fanlarla toplanan hava, 2215 gr/sa kapasitede iki adet ozon ünitesinde koku giderimine tabi tutuluyor.

Laboratuvar Binası
Bina, laboratuvar ve işletme faaliyetleri için inşa edilmiş. Laboratuvar kısmında gravimetrik, volumetrik, titrimetrik ve spektrofometrik tüm analizlerin yapılabileceği kimya bölümü, tartım odası, kimyasal, cam malzeme deposu ve ofis yer alıyor. Laboratuvarda ayrıca tesise gelen kolektörlerin veya herhangi bir atıksuyun karakterizasyonu, İSKİ Kanal Deşarj Yönetmeliği’nde yer alan parametrelerin analizi, tesis iletimi ile ilgili kontrol parametreleri ve proses araştırma için laboratuvar ölçekli çalışmalar yapılıyor.

Otomasyon Sistemi
Kumanda Bölümünde Wincc 7.0 sp1 scada yazılımı kullanılıyor. Dört adet s7 400 plc, tesisin giriş terfi bölümü, turbo blower ve biyolojik arıtma havuzları, biyoloji arıtma havuzları 2-3, çamur susuzlaştırma sistemi olmak üzere ana kontrol işlemlerini sağlamak için kullanılıyor. Ayrıca tesiste oluşan tüm alarmlar SCADA üzerinden görülüyor. Tesisin tümü, set değerleri verilerek otomatik olarak çalıştırılabiliyor. Tesisin internet üzerinden izlenmesi için de iki  adet SCADA server bilgisayar ve bir web server bilgisayar mevcut.

Kojenerasyon
Tesisin enerji ve kurutma ünitesindeki termal enerji ihtiyacının karşılanması için gaz türbini tipi kojenerasyon ünitesi kurulmuş. Gerekli elektrik enerjisinin üretimi için doğalgaz ve atıksudan elde edilen biyogazı yakabilen 4.6 MW gücünde iki adet gaz türbini kullanılıyor.