26 Kasım 2010 | PERSPEKTİF 35. Sayı (Kasım - Aralık 2010)

Karbon ayak izi (carbon foot print) insan faaliyetleri sonucu çevreye verilen zararın karbondioksit cinsinden ölçüsüdür. Bir kişinin, bir kurumun, bir şirketin ya da herhangi bir ürünün küresel ısınmadaki payını gösterir... Berna Akın Çevre Mühendisi bernaakin@b2bmedya.com
Karbon ayak izi (carbon foot print) insan faaliyetleri sonucu çevreye verilen zararın karbondioksit cinsinden ölçüsüdür. Bir kişinin, bir kurumun, bir şirketin ya da herhangi bir ürünün küresel ısınmadaki payını gösterir.
Enerji tüketimine neden olan tüm faaliyetlerin bir karbon etkisi vardır. Ekstra enerji tüketimine neden olan tüm faaliyetlerin de ilave bir karbon etkisi vardır. Karbon ayak izi birincil ve ikincil ayak izi adı verilen iki kısımdan oluşur. Birincil ayak izi; enerji tüketimi, ulaşım gibi fosil yakıtların yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının ölçüsüdür. Örneğin trafikteki araçların egzozundan çıkan gazlarda olduğu gibi gündelik hayatımızdaki pek çok şeyin çevreye karbon etkisi vardır. Burada önemli olan çevreye en az zarar veren seçimler yapmaktır.
İkincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin imalatından başlayıp, yaşam döngüsünün sonuna kadar gerçekleşen tüm dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür. Örneğin satın aldığınız bir diş fırçasını zamanından önce çöpe attığınızı düşünün, yenisini aldığınız diş fırçasının üretimindeki, nakliyesindeki ilave karbon etkisi de dolaylı olarak çevreye zarar vermektedir. Burada da önemli olan çevreye en az zarar veren tercihler yapmaktır. Bu genel fikir, kişisel olarak iklim ve çevre üzerindeki olumsuz etkimizi azaltmamızı sağlar. Satın alacağınız bir ürün veya hizmetin nerede ve nasıl üretildiğini, hangi mesafelerde taşındığını ve hangi maddelerin kullanıldığını, yani toplam karbon etkisini göz önüne almak gerekir. Yüksek CO2 emisyonuna neden olan ürün ve faaliyetlerden mümkün olduğunca kaçınmak çevre için çok önemli bir iyiliktir.
Elektrik, karbon emisyonlarını arttıran önemli bir faktördür. Örneğin işyerinizde elektrikli ısıtıcıyla gereğinden fazla su kaynattığınızda, evde izlemediğiniz halde televizyonunuz açık olduğunda küresel ısınmaya katkıda bulunuyorsunuz demektir. İş yerinizde masanızdan ayrıldığınızda bilgisayar monitörünüzü, ışıkları açık mı bırakıyorsunuz? Yazıcıdan gereksiz yere çıktı mı alıyorsunuz? Gerçekten gerektiği için fotokopi çekiyorsanız sayfanın her iki tarafına baskı almanız mümkün değil mi? Bir bireyden başlayarak toplumun geniş kesimlerine kadar bazı alışkanlıkları değiştirmek karbon ayak izini azaltabilir.
Basitten karmaşık süreçlere geçelim. Üretim proseslerinde enerji kullanımı önemli bir girdidir ancak şu soruları sormanızda her zaman fayda vardır. Doğru enerji kaynağını kullanıyor muyuz? Yeşil enerji kaynaklarını özellikle de güneş enerjisini kullanıyor muyuz? Yeşil enerjiye geçmek karbon ayak izinizi azaltmanın en çabuk ve en hızlı kolay yoludur. Diğer bir soru ise mevcut enerji kaynağını doğru kullanıp kullanmadığınızdır. Bu noktada enerji verimliliği esastır.
Bazı durumlarda zorunlu olarak uçakla, otomobille seyahat etmek, üretim gereği yanma prosesleri faaliyetlerinde enerji harcıyor ve sera gazlarının salımına neden oluyoruz. Özellikle bazı kişi, işyeri ve kurumların CO2 salımlarını sıfıra indirgemeleri neredeyse imkansızdır ancak “azaltmak” her zaman mümkündür. Azaltılamayan kısım için ise karbon telafisi kullanılabilir. Karbon telafisi, açığa çıkan salımların eşdeğer bir CO2 tasarrufu ile karşılanmasıdır. Her tür süreçte salınım azaltma (temiz enerji) projelerini uygulamak karbon telafisi sağlar. Eğer bunları yapamıyorsak ulusal, uluslararası ağaçlandırma projelerine katılmak da neticede bir karbon telafisidir. Bilindiği gibi ağaçlar bünyelerinde CO2 tutma olarak bilinen bir işlemle havadaki CO2’i azaltırlar.
Karbon azaltma prensiplerini tüm firmaların, kurumların, bireylerin çevreyi korumanın bir gereği olarak sahiplenmesi dileğiyle.

Berna Akın
Çevre Mühendisi
bernaakin@b2bmedya.com