Sistem Yapı, 7 Ekim 2008 tarihinde Cezayir'in başkenti Cezayir şehrinde bulunan vahşi çöp depolama sahası Oued Smar'ın ıslahı, kapatılması ve alanın park haline getirilmesi işlerini kapsayan projeye başlamak üzere imza attı. Cezayir Çevre, Turizm ve İmar Bakanlığı tarafından uzun yıllardır Cezayir'in en büyük çevre sorunlarından biri olarak kabul edilen düzensiz çöp depolama sahasına Sistem Yapı çözüm getirecek.

Yapılacak projenin detayları hakkında bilgi aldığımız Sistem Yapı Genel Müdür Yardımcısı M. Fehmi Altan, dünyada bu büyüklükte bir işi yapan ilk Türk firması olacaklarının söylüyor?

Su ve Çevre Teknolojileri: Cezayir Projesi'nin detaylarını öğrenebilir miyiz?

Fehmi Altan: Cezayir'in Başkenti Cezayir'de yıllardır kangren olmuş bir çöp sorunu var. Bir devlet kuruluşu kentin çöplerini topluyor ve bunları muhtelif çöplüklere dağıtıyor. Bizim çalışacağımız çöplük Başkent Cezayir'in ana çöplüğü Oued Smar ve yaklaşık 30 senedir kullanılan bir çöplük. Burada 500 bin ton çöp var. Fakat bu çöplük artık o kadar dolmuş ki mutlaka rehabilite edilmesi gerekiyor. Üstelik şehrin hemen dibinde ve havaalanına da 2-3 kilometre mesafede. Biz bu sahayı ıslah edip, park haline getirileceğiz.

Su ve Çevre Teknolojileri: Burada ne tür çöpler var?

Fehmi Altan: Burada her türlü çöp var. İnşaat atığından tutun, belediyenin organik çöplerine kadar her tür çöp var. Tehlikeli atık yok diyorlar ama ben tahmin ediyorum ki o da var. Yani her türlü çöp var.

Su ve Çevre Teknolojileri: Siz burada neler yapacaksınız?

Fehmi Altan: Åžu anda bu çöplüğün bir an önce rehabilite edilmesi gerekiyor. Bu alan yaklaşık 50 hektarlık (500.000 m²) bir alan ve bir yandan da iÅŸlemeye, çöp atılmaya devam edildiÄŸi için iki kademede yapılacak. Ä°lk kademesi yaklaşık yarısı, bize hemen teslim edilecek ve buraya çöp atılması durdurulacak. Öncelikle bu alanın halihazırı çıkarılacak ve biz de çalışmaya baÅŸlayacağız.

Çöpün içinde metan gazı var, oldukça fazla çöp suyu var. Bunların öncelikle bertaraf edilmesi gerekiyor. Çöp suyu ilerde sıkışmayı engelleyeceği için bertaraf edilmesi lazım, gaz da sıkışma, patlama riski olduğu için hem çok tehlikeli hem de bu sebeple toprağın hareket etmesini engellemek lazım.

Bu gazı ve suyu çıkaracağız ve kalan çöpü sıkıştırıp geomambran, geotekstil gibi ürünlerle sızdırmazlık sağlayacağız. Ondan sonra üzerine bitkisel toprak sereceğiz, ağaçlandıracağız ve bir park haline getireceğiz. Bunun da projesi aşağı yuları belli. İlk kademe bittikten sonra ikinci kademe de bize teslim edilecek ve aynı şekilde yapacağız. Bu çöplük alan sonuçta bir anıtsal park haline getirilecek.

Su ve Çevre Teknolojileri: Biraz daha detay anlatır mısınız?

Fehmi Altan: Åžu an çöpün en sıkıntılı konusu gaz.  Bu gazın toplanması ve yakılması da bizim iÅŸimiz. Ä°lk olarak sondajları yapacağız her yere borular döşeyip gazın toplanmasını saÄŸlayacağız. Yaklaşık 8 noktada yakma yeri var ve buralarda toplanıp, yakılacak. Bu yakma iÅŸlemi yaklaşık 10 sene sürebilir. Öte yandan bildiÄŸiniz gibi çöplüklerden biyo-gaz elde edip, bunu enerjiye de çevirmeniz mümkün. Ama bu projede böyle bir talep yok, sadece yok etme amaçlı yakılması söz konusu. Sonuçta gazın içerde bırakılmaması gerekiyor. Bu sebeple de bizim ÅŸimdiden o gazın çoÄŸunluÄŸunu atmamız lazım.

Ondan sonra tüm tesisin etrafına drenaj yapacağız. Bu drenajla da suyu toplayacağız. Yine çöpün içine delikli drenaj boruları salacağız. Sızan su, bu borularla yaptığımız kollektörlerde toplanacak. Bir de çöp suyu arıtma tesisi yapacağız. Tüm bunlar proje kapsamında yapacağımız işler.

Su ve Çevre Teknolojileri: Ne kadar çöp suyu toplayacaksınız?

Fehmi Altan: Henüz o da belli deÄŸil. Bazı öngörüler var ama o kadar ıslak bir çöp var ki. Ne kadar sızdırmazlık yapsanız da bu çöpün suyu organikler nedeniyle birikmeye devam edecek ve bir yerlere sızacaktır. Yani bizim mümkün olduÄŸu kadar bu suyu almamız lazım ki toprak hareketini bitirsin. Çünkü biz daha sonra toprak üzerini aÄŸaçlandıracağız. Ama toprak hareketli olursa bu mümkün olmaz.    

Su ve Çevre Teknolojileri: Ne kadar boru döşenecek?

Fehmi Altan: Şu anda belli değil, projeyle belli olacak. Bazı rakamlar var ama henüz netleşmemiş durumda. Tüm bunlar detay çalışmalarımızda ortaya çıkacak. Çünkü bize teslim edilen ihalenin kapsamındaki alan ve çöp hacmiyle şu andaki alan ve çöp hacmi arasında çok büyük farklılıklar var. Çünkü çalışan bir çöplük. Halen bir müşavir firma bu yeni halihazır durumu araştırıyor.

 Su ve Çevre Teknolojileri: Bu çöp suyunu ne kadar temizleyeceksiniz?

Fehmi Altan: Çöp suyu arıtması ayrı bir teknoloji. Biz burada kimyasal bir arıtma yaparak kısmen arıtarak belli değerlerdeki atıksu haline yani belediye atıksuyu haline getiriyoruz. Buradan şebekeye vereceğiz ve oradan merkezi atıksu arıtma tesisine gidecek. Biz bu projenin benzerini Bursa'da da yapmıştık.

Su ve Çevre Teknolojileri: Suyun ve gazın toplanması çalışmalarının ardından hangi aşama geliyor?

Fehmi Altan: Nihai proje hazırlandığı zaman sahanın tüm eyimleri, açılar, tepedeki düzlük alanları vb. belirleniyor. Ondan sonra bu zeminin, alttaki çöpün bu forma getirilmesi gerekiyor. Bunu yaparken havalandırılıyor sonra tekrar sıkıştırılıyor. Kademe kademe bu işlem devam ediyor. Bu şekilde istediğiniz eğimi ve kotu yakalamanız lazım. Bunun da standartları var, 35 metrenin üzerine çıkamıyorsunuz. Çöpün sıkıştırılması bittikten sonra üzerine kil seriyorsunuz, onun üzerine geomambran, geotekstil tabakası koyuyorsunuz. Daha sonra kum, çakıl benzeri bir örtü seriyorsunuz. Onun üzerine de toprak serip bitkilendiriyorsunuz. Burada sıkıştırma sonrası 1.70 m'lik bir tabaka oluşturuyoruz.

Su ve Çevre Teknolojileri: Kullanacağınız ekipmanları satın mı alacaksınız?

Fehmi Altan: Şöyle, arıtma tesisi genelde paket olarak alınır. Ön arıtma inşaatını biz yaparız ama paket satın alacağız. Onun dışında borular buradan gidecek. Gaz toplama ve yakma tesisi, geotekstil ve geomambran ithal edilecek.

Su ve Çevre Teknolojileri: Cezayir'de başka böyle bir tesis daha var mı?

Fehmi Altan: Hayır Cezayir'in ilk tesisi olacak. Dolayısıyla Cezayir'de şu anda o kadar göz önünde bir proje ki. Hem başkente hem de göz önünde. Bakanlığın en büyük projesi. Hem çok iyi hem de zamanında yapmamız lazım. Sonuçta 3 senelik bir inşaat süresi var.

Bu proje tüm ilgili yetkililerin ve kurumların taşın altına elini koyduğu bir proje ve herkes bir risk alıyor. Bakan da risk alıyor. Çünkü diğer tarafta Avrupalı Amerikalı firmalar var ve bir Türk firması ihaleyi alıyor. Bu belki onun için bir risk olabilir. Bu işi çözüp çözmemekte onun riski. Çünkü Nisan'da seçimler var. O zamana kadar da çalışma görmesi lazım. Biz işi biliyoruz ama bu büyüklükte işi biz de ilk defa yapıyoruz. Zaten dünyada da bu büyüklükte işler çok azdır. Böyle bir projeyi bir Türk firmasının alması çok önemlidir. Dünyada bu işi yapan ilk Türk firması olacağız. Bu iş başarıyla yaparsak ki yapacağız, Cezayir'de önünüz çok açılır. Nitekim Cezayir'de bu büyüklükte olmasa da buna benzer 30-40 tane proje daha var.

Su ve Çevre Teknolojileri: O zaman Sistem Yapı'nın Cezayir'e yönelik bir açılımı var diyebilir miyiz?

Fehmi Altan: Bizim sektörümüz çevre sektörü. İş potansiyellerinin değerlendirilmesi için çevre sektöründe bir doğal kriterler vardır bir de doğal olmayan kriterler vardır. Doğal kriterleri değerlendirecek olursak; şimdi çöp üretmek için belli bir nüfus lazım. O ülkenin nüfusu yüksek olacak. Bu bölgede Cezayir'in nüfusu yüksektir. Bir kalkınma sürecinde olması lazım. Bu yatırımı yapacak bir kalkınma süreci gerekiyor. Bu süreç çöpten başlamaz hiçbir zaman. Türkiye'ye bakın, bundan 15 sene önce içme suyu tesisleri yapıldı. Suyun tüketilmesi sağlandı. Tükettikten sonra bu sefer tüketilen suyun temizlenmesi ve arıtılması süreçleri ve tesisleri başladı. Sonra da sıra çöpe geldi. Cezayir'de de biz bu süreci takip ediyoruz. Tabi o ülkenin yatırım imkanının olması da lazım. Çünkü çevre yatırımı hep sona bırakılan bir yatırımdır. O yüzden parası olmayan ülkeler bu yatırımı kolay kolay yapmaz, kredi alması lazım. Ama Cezayir parası olan bir ülke ve senelik petrol gelirinin belli bir kısmını yatırıma ayırabiliyor. Bu yatırımın belli bir kısmını da çevreye ayırıyor. Bunları bir araya getirdiğiniz zaman nüfusu büyük, yatırım imkanları var ve kültür olarak da Osmanlı kültürü geçmişinden dolayı bizi benimsemiş ve seven bir toplum. Öte yandan tarihinde kötü bir Fransız deneyimi de var. Bizi hoşgeldinizle karşıladılar.

 Su ve Çevre Teknolojileri: Projenin finans iÅŸleri nasıl yürüyor?

Fehmi Altan: Cezayir'de çöplüklerin sorumluluğu çevre bakanlığında olmakla beraber belediyeler ve valilikler tarafından işletiliyor. Kontrolü, kapatılması, rehabilitasyonu gibi konular bakanlık tarafından yürütülüyor. Bu da çevre bakanlığının bir projesi. Cezayir'de devlete ait bir projenin ihalesi yapılıp sözleşmesi imzalandığı zaman o işin finansmanı da genel bütçeden çıkıp projeye intikal ediyor. Bu projenin de finansmanını da yüzde yüz Cezayir hükümeti karşılıyor. Kredi söz konusu değil. Bugünün fiyatlarıyla vergiler dahil yaklaşık 65 milyon euroluk bir proje. Çöpün rehabilitasyon işi tamamlandıktan sonra işletme süresi 2 yıl olacak. İşletilecek kısım da arıtma tesisi ile gaz yakma tesisi.

Su ve Çevre Teknolojileri: Cezayir'de başka projeler de var mı?

Fehmi Altan: Mesela Cezayir'in güney doğusunda bir iş var ve burada kapatılacak çöplüğün üstünün golf sahası olması söz konusu. Bununla da ilgilenmeyi düşünebiliriz. Onlar da bizim ilgilenmemizi isteyecekler herhalde. Bu da Nisan seçimlerinden sonra belli olur.