TEKNÄ°K MAKALE 17. Sayı (Kasım Aralık 2007)

Dünya su kıtlığı endeksinde ilk onda yer alan ve yenilenebilir su kaynakları açısından sıkıntı yaÅŸayan Ãœrdün’de, BaÅŸkent Amman’a suyu, uluslararası ihaleyi kazanan Türk firması Gama getiriyor.
Bir "su projesi" olarak hayati önem arz eden ancak çeşitli nedenlerle 11 yıldır hayata geçirilemeyen 1 milyar dolarlık Disi Projesi’nde; Gama, "hem yatırımcı, hem anahtar teslim yapımcı hem de işletme ve bakım müteahhiti olarak hizmet verecek.

4 yılda tamamlanacak proje ile, Disi Akiferi’nden (Aquifer) (fosil su yatağı) çıkarılacak, yılda 100 milyon metreküp suyun, 325 km’lik çelik boru hattı ile Amman’a taşınması ve inşa edilecek depolara teslim edilmesi planlanıyor.

Konunun detaylarını Gama Güç Sistemleri’nden, Proje Müdürü Turgay Orgun ve Teklif Mühendisi Yasin Kasırga ile konuşuyoruzÉ

Disi ihalesini Gama tek başına kazandı

2006 yılında açılan ihale için toplam 6 firma önyeterlilik alabildi. Bu firmalar;

Gama Enerji A.Ş. / Societa Italiana per Condotte d’acqua S.p.A. (İtalya) / Utilities Development Company Holdings (UDCH) & Kuwait Jordanian Holding Co. / Befesa (İspanya) Ğ Mitsui (Japonya) Konsorsiyumu / Arabian Consortium for Disi Project (ACDP) (Ürdün) / SNC-Lavalin Inc. (Kanada).

Bu firmalardan SNC-Lavalin Inc. (Kanada) haricindeki hepsi 14 Aralık 2006 tarihinde ticari ve teknik tekliflerini idareye sundular. Önce teknik teklifler açıldı. İki aya yakın süren teknik değerlendirme neticesinde Befesa-Mitsui ve Arabian Consortium for Disi Project (ACDP) konsorsiyumlarının teklifi teknik olarak kabul görmediğinden bu firmalar da ihale dışında kaldı. 19 Şubat 2007 tarihinde açılan ticari tekliflerin değerlendirilmesi neticesinde ise Gama Enerji A.Ş. diğer firmaları geride bırakarak idarenin sözleşme müzakerelerini gerçekleştirmek istediği firma olarak açıklandı.

Gama kazandı çünkü

Gama’nın idare tarafından birinci firma olarak seçilmesinde elbette öne çıkan bazı unsurlar vardı. Gama’nın Ürdün’de aynı idareye 1983 yılında gerçekleştirdiği pis su arıtma tesisi ve su dengeleme havuzları projelerindeki başarısı ile idaredeki prestiji. Aynı şekilde 2006 yılında yine Ürdün-Zarqa’da tamamlanan 300 MW kapasitesindeki doğalgaz kombine çevrim santralindeki başarısı ile ülke çapında tanınan bir firma olması. Bu tecrübeleri sayesinde de Ürdün’ü tanıması ve Ürdün’de iş yapmayı bilmesi sayılabilir. Ancak, Gama’nın Disi Projesi’nin 2002 yılındaki ihalesine katılıp o günden bugüne kadar projeyi takip etmesi de başarının elde edilmesine önemli katkı sağladı.

Yılda 100 milyon m3 su sağlayacağız

Disi Projesi, Ürdün ile Suudi Arabistan sınırında bulunan Disi akifer açılacak ortalama 500 m derinliğindeki 55 kuyudan elde edilecek yıllık 100 milyon m3 suyun 100 km’lik bir boru ağı vasıtası ile toplanıp ardından 325 km’lik bir boru hattı vasıtası ile (ortalama 1.6 m çaplı borular ile) başkent Amman’a kadar iletilmesinden oluşuyor. İş kapsamında ayrıca 2 adet pompa istasyonu, 10.000 m3 kapasiteli 4 adet rezervuar, 150.000 m3 kapasiteli 1 adet rezervuar, telekomünikasyon ve SCADA sistemleri, işletme ve bakım tesisleri, idari binalar, lojmanlar, yüksek gerilim iletim hatları, orta gerilim iletim hatları, trafo merkezleri de yapılacak. Bir Yap-İşlet-Devret projesi olan Disi Projesi’nde, 4 yıl sürecek yapım periyodunun ardından Gama, projenin aynı zamanda 25 yıl boyunca işletme ve bakım müteahhitliğini de üstlenecek.

Disi Bölgesi’ndeki su yatağı, bir fosil su yatağıdır

Disi Bölgesi su kaynağı hem Arabistan hem İsrail tarafından kullanılıyor. Zaten projenin adı da buradan geliyor. Bulunan suyun petrol gibi bir su sıkışması şeklinde olduğu ve yaklaşık 100 sene önce oluştuğu tahmin ediliyor. Su miktarının da 2 -3 milyar metreküpler civarında olduğu ve 100 yıl süreyle su taşınabileceği belirtiliyor.

Bu tür akiferlerin sayısı dünyada da çok değil. Bütün bu değerlendirmeler Ürdün hükümetinin uluslararası müşavirlere yaptırdığı ve kendisinin de beraberinde yaptığı fizibilite çalışmaları neticesinde ortaya çıkarttığı rakamlardır.

Çıkan su, içme suyu düzeyinde

Yapılan su analizleri neticesinde Disi akiferindeki suyun içme suyu olarak kullanılmaya son derece müsait olduğu belirlenmiş durumdadır.

Gama kapsamında klorlama dışında herhangi bir dozajlama veya arıtma işlemi gerçekleşmeyecektir. Gama’nın sorumluluğu Disi Akiferi’nden çıkarılacak suyu Amman şehir merkezindeki iki büyük rezervuara kadar getirmektir. Bundan sonrasındaki gerçekleştirilecek arıtma, benzeri çalışmalar ve suyun son kullanıcılara ulaştırılması yerel yönetim kapsamında olacak.

Proje, büyüyebilir şekilde yapılacak

Projede, ilerde diğer şehirlere gerekirse diye yan branş dalları için 5 tane hat bırakıyoruz. Bir ana hattan beş tane "T" bırakılacak. Ayrıca 100 milyon metre küp de nihai rakam değildir. İhale rakamıdır, hükümetin, bakanlığın isteğine göre orada sisteme verilmesi gereken su ihtiyacının artması durumunda o rakam da değişecektir. Boru hattı da ona göre dizayn edilmiştir. Kuracağımız sistemde elbette kontrol odası olacak oradan tüm sistemimizi görebileceğiz. Bazı vanalar uzaktan kumandalı açılıp kapatılabilecek. Doğal afet gibi tehlike anlarında hat boyunca belli hat vanaları vardır, sistem otomatik olarak hat vanalarını kapatır. Şartnamede tüm bunlar var zaten.

Öte yandan hatlardaki su kaçakları kamuoyunda hep konuşulur. Ama su kaçakları ana taşıma hatlarında, ana iletim hatlarında olmaz. Daha çok şehir dağıtım şebekelerinde yaşanır. Biz ana hatlarla depolara teslim ederiz orada hiç kaçak yoktur. Depolardan sonra belediyenin kendi teslim ettiği noktalara bakıldığında kaçakların ortaya çıktığı görülür. Bu kaçaklar da yüzde 40-50’lerden aşağı değildir.

Kredi görüşmelerimiz tamamlandı

Bu projenin Yap-İşlet-Devret olması nedeniyle Gama çeşitli finans kuruluşlarıyla uzun vadeli kredi temin görüşmeleri yapmış ve teklifini de sunmuştur. Tekliflerin değerlendirilmesinde bu kredi koşulları da önemli rol oynamıştır. Sözleşmelerin imzalanmasından sonra bu kredilerin yürürlüğe girme aşaması başlayacak ve kredi sözleşmelerinin imzalanmasından sonrada projenin yürürlük tarihi başlayacaktır.

Proje sözleşmesinin 2008 ortalarında imzalanmasını bekliyoruz

Tabi, henüz sözleşme görüşmeleri devam ediyor. Bu işe 6 firma yeterlilik aldı, altı firmanın beşi teklif verdi. Bu teklifler de 14 Aralık 2006’da verildi. Teklif veren firmaların ocak ayında yapılan nihai değerlendirmesi neticesinde iki tanesi teknik olarak yeterli bulunmadı ve onlar elendiler. Geri kalan 3 firmanın finansal teklifleri şubat ayında açıldı ve son değerlendirme neticesinde Gama, Ürdün Su ve Sulama Bakanlığı ile Disi Projesi’ni hayata geçirmek ve kontratı imzalamak üzere ilk görüşme yapılacak firma olarak açıklandı.

Bu denli büyük projelerin bir kontrat imza süresi vardır, bir de finansal kapanış veya finans temin süresi vardır. Önce sözleşme imzalanır ondan sonra kredilerin sözleşmesine geçilir, onların da yürürlüğe girmesi için belli bir süre geçer. Sonuçta 2008’in ortasına kadar bu işin kontratının imzalanmasını bekliyoruz.

Proje yürürlüğe girdikten sonra mühendislik çalışmaları sonuçlandırılacak ve malzeme siparişleri verilecektir. Bu arada mobilizasyon işleri tamamlanacak ve malzemeler ve ekipmanların sahaya gelmesiyle yapım işleri başlayacaktır. n

GAMA’nın dünyada ve Türkiye’de yürüttüğü bazı önemli projeler...

İzmit Su Temin Projesi (Yap-İşlet-Devret): Konsorsiyum ortağı olarak Kirazdere Barajı ve İsale Hatları’nın yapımını üstlenmiştir. Proje’nin 1999 yılında tamamlanmasından sonra 15 yıllık işletme süresi başlamıştır ve GAMA yatırımcı firmanın ortağıdır.

 Birecik 6x112 MW Hidroelektrik Santralı: Proje, 15 yıllık işletme dönemiyle "Yap-İşlet-Devret" esasıyla gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de bu modelle inşa edilmiş büyük çaplı ilk proje olan Birecik Barajı ile HES Projesi, çoğu Uluslararası Sermaye tarafından yapılmış olan 2,3 Milyar DM’lik yatırımı temsil etmektedir. Santralın sahibi olan Birecik A.Ş.’nin, ana hissedarları arasında Phillip Holzmann AG - Almanya, Gama Endüstri -Türkiye, Strabag AG - Avusturya ve Türk Elektrik Şirketi (TEAŞ) yer almaktadır.

400 MW Shatura Rusya Kombine Çevrim Enerji Santralı: Sözleşmesi 2007 yılında imzalanan projenin yapımını GE-Gama Güç Sistemleri konsorsiyumu EPC müteahhit olarak gerçekleştirmektedir.

 800 MW Surgutskaya Rusya Kombine Çevrim Enerji Santralı: Sözleşmesi 2007 yılında imzalanan projenin yapımını GE-Gama Güç Sistemleri konsorsiyumu EPC müteahhit olarak gerçekleştirecektir.

 Makedonya Üsküp Enerji ve Isıtma Santralı: Sözleşmesi 2007 yılında imzalanan 220 MW elektrik ve Üsküp şehrinin % 60 ısınma ihtiyacını karşılayacak 160 MW termal güce sahip olacak santralın yapımını Gama Güç Sistemleri Ğ Alstom konsorsiyumu EPC müteahhit olarak üstlenmiştir.

 450 MW Whitegate İrlanda Kombine Çevrim Enerji Santralı: Sözleşmesi 2007 yılında imzalanan projenin yapımını GE-Gama Güç Sistemleri konsorsiyumu EPC müteahhit olarak gerçekleştirmektedir.
 

---

R E K L A M