PERSPEKTİF 7. Sayı (Mart Nisan 2006)

"Türkiye’nin geleceği, kömürden sentetik gaz (yapay gaz) üretimindedir. Devlet üretim için gerekli geliştirmeleri yapmalı ve güvenlik önlemlerini almalıdır." Mustafa Kemal, 1933
Gazlaştırma; kömür ve atık maddelerin temiz ve tekrar kullanılabilir yapay gaza dönüştürülmesi yöntemidir.

Kömür, linyit kömürü, biokütleler, kurutulmuş briketlenmiş arıtma çamurları (yakılması yasaklandığı için çöp toplama sahalarına dökülmektedir), ayrıştırılmış evsel atıklar, tehlikeli atıklar (yakılmaları halinde çok pahalı baca gazı temizleme sistemlerine gerek vardır. Baca gazı temizleme atıklarının bertaraf edilmesi de henüz çözülmemiş bir sorundur.), petrol rafineri atıkları, yüksek kükürt içeren ağır fuel-oil ve ağır petrolün doğal gaz gibi kullanılabilen temiz gaza (yapay gaz-syngas) ve diğer kimyasal maddelere dönüşümü gazlaştırma ile yapılabilmektedir.

Bu yöntemin, yerli kaynaklardan enerji elde edilerek enerji temin güvenliğinin artırılması (Ocak 2006 doğal gaz krizini unutmayalım) ve dış ticaret açığımızın azaltılmasına önemli katkısı olacaktır. Böylece daha yaşanabilir bir çevre ve yeni bir sanayi türü yaratılarak işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunulacaktır.

Gazlaştırma, kullanılan kömür bazlı teknolojiler içinde çevre açısından en temiz olanıdır.

Gazlaştırma, elektrik elde edilmesinde kullanıldığında sıfıra yakın emisyon değerleri yanında düşük katı atık (kül vb.) ve atık su üretimi ile öne çıkmaktadır. Kükürt ve kükürt bileşikleri, cüruf ve hatta CO2 gazı göreceli olarak daha saf (veya inert) yan ürünler ile değişik sektörlerde (gübre üretimi, yapı malzemeleri, petrol türevleri, vb.) geri kazanılarak kullanılabilmektedir.

Gazlaştırma, değerli su kaynaklarının çok daha az kullanılmasına ihtiyaç duymaktadır.

Gazlaştırma ile elektrik üretiminde su kullanımı, diğer kömür bazlı elektrik üretimlerine göre % 30-40 daha azdır. Su, ülkemizde ve dünya üzerinde gittikçe azalmaktadır; hatta önümüzdeki yıllarda su nedeniyle çıkabilecek savaşlardan söz edilmektedir. Gazlaştırma yöntemi, su tüketiminde tasarruf sağlanmasıyla kaynakların tüketim oranının azalmasına önemli katkıda bulunmaktadır.

Gazlaştırma, çevre açısından öldürücü etkisi olan uçucu civanın tutulmasını da sağlamaktadır.

Gazlaştırma, kömür bazlı elektrik üretim teknolojileri arasında çıkan gaz içindeki uçucu civayı tutabilen tek teknolojidir. Parsons Infrastructure and Technology Group Inc. kuruluşunun yaptığı araştırmaya göre, % 90 + uçucu civanın giderilme maliyeti, kömür gazlaştırma yönteminde MWsaat elektrik başına 25 sent daha ucuz olmaktadır. Yeni çevre kısıtlama kurallarına uygun olarak uçucu civa azaltılması en kolay gazlaştırma ile sağlanmaktadır.

Gazlaştırma kendini ispat etmiş güvenilir bir teknolojidir..

Gazlaştırma, dünya üzerinde yüzlerce tesiste kimyasal madde üretiminde ve elektrik üretiminde kullanılmaktadır. ABD’de ilk defa kömürün gazlaştırılmasıyla kimyasal madde üretim tesisi 1983 yılında Eastman Kömür Gazlaştırma şirketi tarafından kurulmuştur.

Gazlaştırma maliyetleri, ekonomik olarak diğer uygulamalarla yarışır hale gelmiştir.

Giderek yükselen ve değişken olan doğal gaz maliyetleri kömür bazlı teknolojileri tekrar cazip hale getirmektedir. İlk yatırım maliyeti ve birim elektrik üretim maliyeti bazında IGCC Entegre Gazlaştırma Kombine Çevrim Santralleri diğer kömür bazlı elektrik üretim sistemleriyle başa baş hale gelmektedir. Çoklu ünitelerin bir arada yapılmasıyla daha da ucuz olabilmektedir.

Karbondioksit yayılmasının azaltılmasında en ucuz yöntem gazlaştırmadır.

Karbondioksit, küresel ısınmaya sebep olarak bilinen sera gazıdır. Dünya üzerinde birçok ülkede CO2 salınımı (emisyon) konusunda kısıtlama olmamasına rağmen çevre bilinci geliştikçe bu konu üreticiler üzerinde baskı unsuru olmaya başlayacaktır. Gazlaştırma sistemi, yüksek toplam enerji verimliliği ve düşük ilk yatırım maliyetinin yanı sıra üretilen birim elektrik bazında da CO2 salınımı en düşük olanıdır. Gelişen teknolojilerle gelecekte çok daha ekonomik ve daha az CO2 üretilmesinde başarılı olunacaktır.

Gazlaştırma, esnek ve çok yönlü (çok amaçlı) bir endüstriyel uygulamadır.

Gazlaştırma, enerji üretiminin yanı sıra buhar, kimyasal madde üretimi, gübre üretimi, çok temiz yakıt üretimi, H2 (hidrojen) gazı üretimi için bilinen en ileri ve en ekonomik teknolojidir.

Doğal gaz ve petrolden elde edilen tüm ürünlerin gazlaştırma ile elde edilmesi mümkündür.

IGCC entegre gazlaştırma kombine çevrimi çok yönlü malzeme ve enerji üretimi ile kömür rezervlerinin daha verimli ve daha ekonomik kullanılmasını sağlamaktadır. Bu yönüyle yepyeni endüstriyel iş kolu yaratılmaktadır.

Gazlaştırma, kömürden H2 üretimi için uygulanabilir olan tek yöntemdir.

Gazlaştırma prosesi kömür ve suyun birleşmesiyle doğrudan H2 gazı üretebilen tek teknolojidir. Gazlaştırma ile oluşan yapay gazın (syngas) önemli bir kısmı H2’den oluşmaktadır. H2 üretimi için önerilen diğer yöntem öncelikle kömürün yakılmasıyla elde edilen buhardan elektrik üretimi ve bu elektrikle suyun H2 ve O2 olarak ayrıştırılmasıdır.

Yeraltı kömür gazlaştırma (Underground Coal Gasification) yöntemi diğer kimyasalların yanı sıra H2 üretiminde en kısa ve en ekonomik yoldur. Günümüzde petrol rafinelerinde ve kuvvet santrallerinin türbinlerinde kullanılan H2 üretimi için bile gazlaştırma yönteminin kullanılmasıyla rafineri atıkları ortadan kaldırılmış olacaktır.

Gazlaştırma, günlük yaşamda kullandığımız birçok ürünün hammaddesinin elde edilmesinde kullanılmaktadır.

Fotoğraf filmleri, diş fırçası ve tornavida tutma yerleri, bantlar, tatlandırıcılar ve bazı eczacılık malzemelerinin hammaddeleri gazlaştırma teknolojileri kullanılarak elde edilmektedir.

Gazlaştırma güvenilir ve çevreci olmasıyla da 21. yüzyıla uygun ileri bir teknolojidir. Ülkemizde pahalı olduğu için çıkarılamayan ağır petrolün ve düşük kalorili kömür rezervlerimizin ekonomik ve çağdaş olarak değerlendirilmesi için en uygun yöntemdir.

Daha sağlıklı bir çevrede mutlu ve sevgi dolu günler dilerim.

** Kaynak: www.gasificationservices.eastman.com web sitesi Ocak 2006

COŞKUN MANÇUHAN
coskun@gepenergy.com