PERSPEKTÄ°F 5. Sayı (Kasım Aralık 2005)

Bu sayıdan başlayarak iyon değiştirici reçinelerde bazı operasyonel bilgileri ele alacağız. Sistemlerde performansı % 100 etkileyen bu hususlara son derece dikkat edilmeli ve koşullar eksiksiz tamamlanmalıdır.
Aksi taktirde perfomansda başarılı olunamayacağı gibi, reçinelerde de telafisi mümkün olmayan zararlara sebep olunabilir. Bu sebeple bu hususlara sistem kuran tüm mühendislik firmalarının ve de tüm işletmecilerin önem vermesi gerekir. Aşağıda başlayan bu bilgiler önümüzdeki sayıda da devam edecektir.

İyon Değiştirici Reçinelerin Depolanması ve Saklanması:

Kullanılmamış iyon değiştirici reçineler: Standart demineralizasyon ve yumuşatma reçineleri 2 yıl süresince hemen hemen hiçbir özelliklerini yitirmezler. Hidroksil formundaki kuvvetli bazik anyon değiştirici reçineler ise 1 yıl daha fazla süreyle özelliklerini korurlar.

Reçineler orjinal ambalajlarında torbaların ağzı açılmadan serin ve kuru ortamlarda saklanmalıdırlar. En iyi sonuçlar için kapalı alanlarda 0-30¡C arası sıcaklıklarda saklanmalıdırlar.

30¡C’nin üstündeki saklama koşullarında, özellikle hidroksil formundaki anyon değiştirici reçinelerde öncelikle kapasite kaybı meydana gelir. Katyon değiştirici reçineler 50¡C’ye kadar dayanabilmelerine rağmen, tüm reçinelerin aynı koşullarda saklanması tavsiye edilir. 0¡C’nin altındaki ortamlarda donma meydana gelebilir; bu sebeple bu değerlerden kaçınılmalıdır. Donma halinde tane yapılarında bozulma gözlenmiştir. Bu sebeple donmuş reçinelerin kullanılması gerektiği durumlarda reçine öncelikle çözülmelidir.

Kullanılmış reçineler de yenileri gibi klimatize koşullarda saklandıkları taktirde ömürleri daha da uzar. Reçineler hava ile temas ettikleri taktirde taneler kurur ve büzüşürler. Kurumuş reçine taneleri tekrar nemlendirmeye çalışıldığında tane yapılarında hızlı şişme sebebiyle bozulmalar olabilir. Reçine taneleri kurudukları takdirde NaCl ile nemlendirilmelidirler. Yüksek ozmotik basınç, hızlı şişmeyi engelleyecektir. Tuz daha sonra, ozmotik basınçtaki hızlı değişim sebebi ile tanelerde kırılmaya yol açmaması için iyi bir seyreltme ile giderilebilir.

Aktif olmayan sistemlerde uzun süreli duruşlar sonucunda biyolojik üreme oluşabilir. Bundan kaçınmak için aktif olamayan sistemler konsantre NaCl gibi biostatic solüsyonlarda saklanmalıdırlar. Bu uygulama çok saf su üreten sistemler dışında çoğu demineralize sistemlerde tercih edilir. Tuzlu solüsyonlar, biyolojik üremeyi, donmayı da engellerler. Tavsiye edilen prosedür aşağıdaki gibidir:

1) Doymuş bir reçine geri yıkamadan sonra saklanmaya hazırdır.

2) % 15-25’lik NaCl solüsyonunu koyup tankı hiç hava kalmayacak şekilde su ile doldurunuz. Tuzlu solüsyon biyolojik büyümeyi minimize edecektir.

3) Tekrar kullanım zamanı geldiğinde tank ozmotik basıncı azaltmak için daha az tuzlu su ile tekrar tekrar yıkanır.

4) Devreye almadan önce reçine yatağında 2 hatta 3 rejenerasyon yapılır.

Güvenlik Bilgileri:

İyon değiştirici reçineler tehlikeli sınıfa girmemekle beraber hidrojen veya hidroksil formundaki reçineler gözler için tahriş edicidir. Depolama, elleşleme ve operasyon sırasında belli güvenlik kurallarına uyulmalıdır. Malzemelerin güvenlik bilgi formlarında bu hususlar açıkça belirtilmiş olmalıdır. Özellikle yere dökülen reçine taneleri kaygan olmaları sebebiyle tehlikeli olabilirler.

Reçinelerin Sisteme Yüklenmesi ve Boşaltılması:

İyon değiştirici reçineleri transfer etmek için sistemdeki ekipman ve özelliklere göre bazı metodlar kullanılabilir. Ancak bununla beraber en basit sistem edüksiyon sistemidir.

Ön Tetkikler:

1) Reçine doldurulmadan önce boş tank iyice kontrol edilmelidir.

2) Tankın içindeki eski reçine veya yabancı maddelerin tamamen çıkartıldığına emin olunmalıdır.

3) Tüm distibütör aksamları, nozullar, lateraller vs. iyice temizlenmelidir.

4) Var ise tankın kaplaması iyice kontrol ve test edilmelidir.

5) Mümkün ise boş tankta nominal akış hızlarında basınç kayıpları test edilmelidir.

Tek Yataklı Reçine Tanklarında Doldurma Prosedürü:

Düz akışkan ve blok sistemlerde:

1) İyi yerleşme ortamı yaratmak ve reçineye zarar vermemek için tankı gerekli miktarda su ile (tankın 1/3’ü) doldurunuz.

2) İyon değiştirici reçineyi tankın üstünden dökerek veya bir vakum edüktör yardımı ile doldurunuz.

3) Üreticinin tavsiye ettiği akış hızları ile reçineye 30 dakika geri yıkama yapınız. Akış, sıcaklık ve iyonik forma bağlı olarak geri yıkama genleşme değerleri ürünleri teknik bilgi formlarında mevcut olmalıdır.

4) Tankı kapatın ve çift rejenerasyon ile devam edin.

Zayıf bazik anyon değiştirici reçineler geri yıkamadan önce ıslatmak amacı ile bir gece önceden solüsyona yatırılırlar. Bunu herhangi bir sebeple mümkün olmadığı durumlarda reçineler geri yıkamadan önce doğrudan yatak devreye alınmalıdır. Bu reçinelerin operasyon sırasında ıslanmasını sağlayacaktır.

Reçinede kayıplara yol açmamak için kesinlike kuru reçine ile doğrudan geri yıkama yapılmamalıdır.

Sıkıştırılmış yatak ve ters akışkan yataklı sistemlerde aşağıdaki ilavelerle beraber aynen yukarıdaki işlemler yapılır.

1) Tanktaki boş hacim, reçinenin en şişmiş hali göz önüne alınarak hesaplanmalıdır. Kuvvetli asidik katyon değiştirici reçinede bu tamamen rejenere edilmiş hidrojen formu; kuvvetli bazik anyon değiştirici reçinede tamamen rejenere edilmiş hidroksil form ve zayıf bazik anyon değiştirici reçinede ise rejenerasyondan hemen önceki en doygun formdur.

2) Yaklaşık olarak reçinenin yarısını koyup yukarıdaki gibi geri yıkama yapınız.

3) Yüzen inert reçineyi ilave ediniz ve ardından kalan reçineyi üste koyunuz. Çok Yataklı Anyon Reçine Tanklarında Doldurma Prosedürü:

Düz akışkan ve blok sistemlerde:

1) İyi yerleşme ortamı yaratmak ve reçineye zarar vermemek için tankı gerekli miktarda su ile (tankın 1/3’ü) doldurunuz.

2) Klorür formundaki kuvvetli bazik anyon değiştirici reçineyi doldurunuz.

3) 6-8 m/saat hız ile 30 dakika geri yıkama yapınız.

4) Kuvvetli bazik anyon değiştirici reçinin üstünde 1 m su bırakarak, zayıf bazik anyon değiştirici reçineyi ilave ediniz ve iyice ıslanmasını sağlamak için bir gece bekletiniz. 1,5-2 m/saat hızla 30 dakika geri yıkama yapınız. Bir gece bekleme yapabilmek mümkün değil ise geri yıkama yapmadan önce operasyonu başlatınız. Reçinede kayıplara yol açmamak için kesinlike kuru reçine ile doğrudan geri yıkama yapılmamalıdır.

5) Tankı kapatınız ve her iki reçinede de çift rejenerasyon yapınız.

Sıkıştırılmış yatak ve ters akışkan yataklı sistemlerde aşağıdaki ilavelerle beraber aynen yukarıdaki işlemler yapılır.

1) Tanktaki boş hacim reçinenin en şişmiş halini esas alarak tankın % 5’i kadar olmalıdır. Bu, kuvvetli bazik anyon değiştirici reçinede tamamen rejenere edilmiş hidroksil form ve zayıf bazik anyon değiştirici reçinede ise rejenerasyondan hemen önceki en doygun formdur.

2) Zayıf bazik anyon değiştirici reçineyi doldurmadan önce kuvvetli bazik anyon değiştirici reçinenin üstünde önce yüzen inert reçineyi koyup ardından zayıf bazik anyon değiştirici reçineyi doldurunuz.

Rejenere Edilebilir Karışık Yatak Reçinelerin Doldurulması:

Bu prosedürler içeriden rejenere edilebilen anyon ve katyon değiştirici reçineler arasında bir kolektör bulunan özel sistemler için yazılmıştır.

1) İyi yerleşmeyi sağlamak ve reçinelerin zarar görmesini engellemek amacı ile tankı yeterince su ile (tankın 1/3’ü) doldurunuz.

2) Nihai olması gereken seviyenin 5 cm altına kadar katyon değiştirici reçine doldurunuz.

3) 12-15 m/saat hız ile 30 dakika boyunca katyon değiştirici reçineyi geri yıkama yapınız.

4) Yatağın reçine seviyesinin 5-10 cm üstüne inene kadar yerleşmesini ve süzülmesini bekleyin. Kalan katyon değiştirici reçineleri hidrojen formunda iseler orta kolektöre kadar, sodyum formunda iseler kolektörün 3-5 cm altına kadar doldurunuz. Ardından 10 dakika boyunca ikinci bir geri yıkama yapınız ve ardından yatağın yerleşmesini bekleyiniz. Reçine seviyesinin sabitlendiğini ve gerekli seviyede olduğuna emin olunuz.

5) Katyon değiştirici reçinenin üstünde 1 metre kadar sudan sonra anyon değiştirici reçineyi yükleyin ve 5 dakika boyunca 5 m/saat hızla geri yıkayınız.

6) Eğer anyon değiştirici reçine klorür formunda veya katyon değiştirici reçine sodyum formunda ise her iki bölüm içinde çift rejenerasyon yapınız.

7) 30 dakika boyunca suyu yukarıdan aşağıya doğru geçirerek ve atığı orta kolektörden atarak durulama yapınız.

8) Su seviyesini reçine yatağının 5 cm altına kadar getiriniz ve yatağı 15-20 dakika havalandırınız.

Devreya Alma Operasyonu:

Sistemi devreye alınız ve istenen iletkenlik, silis ve gerekli ise toplam organik madde miktarı istenen seviyelere ulaşana kadar durulamayı takip ediniz.

Rejenere edilebilir karışık yataklarda, istenen değerlere ulaşılamıyor ise yatak tam karışmamış olabilir. Bundan kurtulmak ve reçine yatağında iyi karışımı sağlamak için geri yıkamadan önce, karışık yatak minimum 5 saat çalıştırılmalı ve ardından 15 dakikalık bir havalandırma yapılmalıdır. Yeni rejenere olmuş reçineleri ayırmaya çalışmayınız.

GÜHER ABACI
guher@abacikimya.com
 

---

R E K L A M