PERSPEKTÄ°F 4. Sayı (Eylül Ekim 2005)

Son günlerde küresel ısınmanın etkilerinin Avrupa ülkelerinde, Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde ve Çin’de artarak görülmesinin, Kyoto AnlaÅŸması’nı imzalamaktan ve uygulamaktan kaçanlara ders olmasını diliyorum.
 Bu sorunun azaltılabilmesi için fosil yakıt kullanımının düşürülebilmesi, bunun yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının artırılması kaçınılmazdır. Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları cennetidir. Örneğin, rüzgar enerjisinden elektrik üretimi kapasitesinin, bugün yurdumuzda kurulu toplam elektrik üretim gücünden daha fazla olduğu bilinmektedir. Bio-enerji konusunda yapılan çalışmalar uygulamaya dönüştürülebilse, nükleer enerjiye ihtiyaç kalmadan fosil yakıtlara ihtiyacımız giderek azalacaktır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından birisi de, özellikle büyük şehirlerde bertarafı ciddi sorun olan evsel katı atıklardır. Ayrıştırılmadan toplanan evsel katı atıkların sonradan ayrıştırılmasının maliyeti çok yüksektir ve geri dönüşümü çok zor olmaktadır. Geri dönüşümü yapılabilenlerin de kirlenme nedeniyle kaliteleri düşük olmaktadır. Ayrıştırmanın kaynağında yapılması hem sonradan ayrıştırma maliyetini ortadan kaldıracak, hem de geri dönüştürülen malzemelerin değeri artacaktır. Kaynağında ayrıştırmanın gerekliliği, özellikle evsel tehlikeli atıkların oluşturacağı çevresel zararların önlenmesinde ortaya çıkmaktadır.

Birçoğumuz tehlikeli atıkların genellikle endüstriyel tesislerden kaynaklandığını düşünmektedir. Gelişmiş ülkeler öncelikle kendi çevrelerine zarar veren üretimleri gelişmekte olan ülkelere kaydırmaktadır. Yeri gelmişken belirtmekte yarar var; AB görüşmeleri başladıktan sonra birliğe üye ülkelere ihracat yapabilmek için, üretim tesislerinin her türlü atıklarını nasıl bertaraf ettiklerini belgelemeleri gerekiyor. Bunun farkında olanlar AB’ye girmektense çevreye zarar vermeyi tercih eder görünmektedirler.

EVSEL TEHLİKELİ ATIKLAR

Evsel tehlikeli atıklar, kullanımı ve atılması (çöpe atmak veya kanalizasyona dökmek) insan sağlığına ve çevreye zarar veren atıklardır. Bu atıklar çöpe atılmamalı yağmurĞdrenaj süzgeçlerine ve WC’lere dökülmemeli ve daha da önemlisi kontrolsüz-yetkisiz kişilerce yakılarak ya da başka bir yöntemle bertaraf edilmemelidir.

Atığın ‘Tehlikeli’ olarak nitelenebilmesi için özellikleri: Patlayıcı, parlayıcı, yüksek oranda yanıcı, oksitleyici, tahriş edici, zehirleyici, kanserojen, enfeksiyonlara sebep olma, solunduğunda veya deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal olmayan bozukluklara yol açan teratojenik ve mutajenik olma vb. Bu konuda detaylı tanımlar Çevre ve Orman Bakanlığı web sitesinden ‘Tehlikeli Atıkların Kontrolü’ yönetmeliğinde bulunabilir.

Bu maddeler motor yağları ve kullanılmış motor yağları, antifrizler, araba cilaları ve temizleyicileri, aküler, fren yağları, şanzıman yağları, boyalar ve incelticileri, mobilya cilaları, gümüş parlatıcılar, koku gidericiler, sinek ve böcek öldürücü aerosol kutuları, fare zehirleri, lavabo açıcılar, ocak temizleme deterjanları, her türlü piller, çakmaklar ve çakmak gazı tüpleri, leke çıkarıcılar, aseton, ağaç ve bitki ilaçları, havuz kimyasalları, gaz tüpleri, yangın söndürücüler, tıbbi ilaçlar ve bunların kapları vb. olarak özetlenebilir.

Evsel tehlikeli atıkların toplam evsel atıklar içinde oranı ağırlıkça %2’den fazla olmamasına rağmen çevre kirlenmesine katkıları çok fazladır. Burada sorumluluk atıkları üretenlerdedir, hepimizin kişisel sorumluluğu vardır.

Evsel katı atıkların yönetilmesinde temel ilkeler:

- Atıklar kaynağında ayrıştırılarak ETA riskleri en aza indirilebilir,
- Atıklardan kaynaklanan çevresel zararın giderilmesi için yapılan harcamaları sebep olanın ödemesi,
- Belediye ve çevre sorumlularına gelinceye kadar apartman ve site yöneticileri ve mahalle yöneticileri (muhtarlar) konuya ilgi göstermeli ve sorumluluk almalıdır,
- Ayrıştırılmış atıkların usulüne uygun toplanması, geri kazanımı ve bertarafı belediyelerin ve ÇevreĞOrman Bakanlığı’nın yetkilendirdiği özel kuruluşların görevidir. Bu kuruluşların yaygınlaştırılması gereklidir. Evsel tehlikeli atıkların yaratabileceği sorunlar ve yapılması gerekenler:
- Usulüne uygun korunmamış, kullanılmamış ve atılmamış ETA insanların ve bitkilerin ölümüne kadar varan zararlara neden olabilir.
- Kanserojen olan atıklar kanserin yaygınlaşmasına, aynı zamanda sakat doğumlara sebep olabilir.
- Hidrokarbon, kurşun, çinko, arsenik, krom bileşikleri ve kadmiyum içeren ETA yeraltı sularına karışabilir ve çevremizdeki bitkilere zarar verebilir.
- Bir litre motor yağının iki milyon litre içme suyunu kirlettiğini bilelim.
- ETA ambalaj etiketlerini okumadan bertaraf etmemeliyiz.
- Tehlikeli maddelerin bulundurulduğu dolaplara ve ortamlara yiyecek içecek konulmamalıdır.
- ETA hiçbir şekilde evsel atıklarla birlikte atılmamalı ve çöp toplama/ depolama alanlarına gönderilmemelidir. Dikkat edilmediğinde çöp toplama ve taşımayla uğraşanların yaralanmasına sebep olabiliriz.
- ETA hiçbir şekilde kanalizasyon ve yağmur toplama kanallarına dökülmemelidir. Bu atıkların kanalizasyon sistemine atılması arıtma sistemlerindeki aktif bakterileri yok etmektedir.

Tehlikeli maddeleri taşırken, kullanırken, evlerimizde saklarken ve atarken dikkat etmemiz gerekenler:

- Bu malzemeleri açık olarak, uygun olmayan etiketsiz kaplarda almamalıyız. Uygun etiketli, yeterli uyarıları taşıyan kaplarda alınması, taşınması, saklanması öncelikle kendimiz için gereklidir.
- Kullanmadığımız zamanlarda tehlikeli madde kutularının sızdırmaz şekilde kapalı olduğundan emin olmalıyız.
- Kutulardaki etiketlerin ve kutuların kullanım sırasında zarar görmediğinden emin olmalıyız.
- Tehlikeli madde ambalajlarını başka amaçlarla kesinlikle kullanmamalıyız.
- Tehlikeli madde kutularını, özellikle aerosol kutularını ateşten uzak tutmalı ve parçalamamalıyız.
- İlaçları ve diğer tehlikeli maddeleri çocukların ve bilgisiz kişilerin ulaşamayacağı yerlere koymalıyız.
- Tehlikeli maddelerin kullanıldığı ve bulunduğu yerlerin iyi havalandırılıyor olmasından emin olmalıyız.
- Tehlikeli maddeleri kullanırken veya saklandığı yerde bulunduğumuzda sigara içmemeli, sıvı içecek almamalı ve yemek yememeliyiz.

Bütün bunları hepimiz biliyoruz, değil mi? Neden uygulamıyoruz? Kendimize, aile fertlerimize, çevremize zarar vermenin önüne geçecek, riskleri en aza indirecek uygulamalara neden özen göstermiyoruz?

Sağlıklı, mutlu sevgi ve neşe dolu günler dilerim.

COŞKUN MANÇUHAN
coskun@ecoprotech.com
 

---

R E K L A M