Küresel Denge DerneÄŸi’nin "Ä°stanbul ve Ä°zmir Ä°lleri için Deniz Seviyesi Yükselmesi ve Olası Etkileri" raporu, Ä°stanbul’da düzenlenen toplantıda tanıtıldı. Üç yıllık bir çalışmanın sonunda hazırlanan, öncül bir çalışma olan raporun lansmanına, Küresel Denge DerneÄŸi BaÅŸkanı Dr. Nuran Talu, raporun yazarları iklim dinamiÄŸi ve ekoloji uzmanı Prof. Dr. H. Nüzhet Dalfes ile Ä°stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi CoÄŸrafya Bölümü öÄŸretim üyesi Prof. Dr. Sedat Avcı ve proje ekibi katıldı.

Rapor, iklim deÄŸiÅŸimi sebebiyle buzullarda yaÅŸanan erime ve buna baÄŸlı küresel deniz seviyesindeki yükselmenin, kıyı kentlerinde çok sayıda kültürel miras, toplumsal yaÅŸam alanı ve doÄŸal alan için beraberinde getireceÄŸi tehlikeleri gözler önüne seriyor. Nüfus yoÄŸunluÄŸu, sosyoekonomik geliÅŸmiÅŸlik ve ticari faaliyetlerin önemli merkezleri olmaları nedeniyle Ä°stanbul ve Ä°zmir’e odaklanan çalışma, Hükümetlerarası Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Paneli’nin (IPCC) en olumsuz senaryosu, yani deniz seviyesinin küresel olarak yüzyılın ortasında yaklaşık 0,5m, yüzyılın sonunda ise yaklaşık 1m yükseleceÄŸi hesabına dayanarak yapıldı. Küresel Denge DerneÄŸi BaÅŸkanı Dr. Nuran Talu açılışta yaptığı konuÅŸmada, “Çalışmaya özellikle Ä°stanbul ve Ä°zmir gibi en önemli kıyı ÅŸehirlerinden baÅŸladık. Böylece ulusal ve yerel karar vericiler baÅŸta olmak üzere tüm paydaÅŸların iklim deÄŸiÅŸimi baÄŸlantılı deniz suyu yükselmesi sorununa dikkatlerini çekmek istedik” dedi.

Ä°STANBUL’DA BOÄžAZÄ°ÇÄ° TEHDÄ°T ALTINDA
Hem coÄŸrafi yapıları hem de komÅŸusu oldukları denizlerin farklı özelliklere sahip olması nedeniyle Ä°stanbul ve Ä°zmir, deniz seviyesi yükselmesi ve fırtına kabarması olaylarından farklı düzeylerde etkilenecek. Prof. Dr. Dalfes, Ä°stanbul’da Marmara Denizi’ne kıyısı olan ilçelerde 6 milyondan fazla insan yaÅŸadığına dikkat çekerek ÅŸunları söyledi: “Åžehirde, yüksekliÄŸi 2 metreden az olan yaklaşık 120 km2’lik bir alan risk altında. Bu, neredeyse Maltepe ve Fatih ilçelerinin toplam yüzölçümüne eÅŸdeÄŸer bir alan. Ä°stanbul’un güney kıyılarının deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸimden daha fazla etkileneceÄŸi hesaplanıyor.”
Rapora göre, Ä°stanbul BoÄŸazı'nın tamamımın, özellikle de kıyılarda yer alan konak, saray, dini ve tarihi yapıların deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸimden etkilenmesi bekleniyor. Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Küçüksu Kasrı gibi saraylar ve Åžemsi PaÅŸa Camii, Ortaköy Camii gibi yapılar, etkilenme ihtimali bulunan deÄŸerli yapılar olarak öne çıkıyor. Bu yapıları korumak için daha kalıcı önlemler alınması gerekli.
Öte yandan deniz seviyesinin yükselmesiyle birlikte Göksu ve Küçüksu gibi akarsularda, akarsu yatağının bir bölümünün de sular altında kalması söz konusu. Aynı etki, Kadıköy’deki KurbaÄŸalıdere Vadisi’nde de bekleniyor.

Ä°SKELELERDE TEDBÄ°R ALINMALI
Ä°stanbul’da deniz seviyesi yükselmesi, iskelelerde de bazı yenilemeler yapılmasını gerektirecek. Üsküdar Ä°skelesi’nde, lodoslu havalarda oluÅŸacak fırtına kabarmalarına karşı mühendislik tedbirleri, Kadıköy’de ise deniz seviyesinde yükselmenin ardından yaÅŸanabilecek fırtına kabarmaları, metro giriÅŸlerini etkileyebilir ve bunun için önlem alınması gerekebilir. Prens Adaları’nın da özellikle yerleÅŸim yerlerinin bulunduÄŸu iskele ve kıyı bölgelerinin etkilenebileceÄŸi öngörülüyor. Fenerbahçe-Maltepe sahil ÅŸeridi de riskli bölgelerden. Deniz seviyesinin yükselmesine baÄŸlı olarak bu kıyılarda bazı düzenlemelerin yapılması ÅŸart.

Ä°ZMÄ°R’DE KORDON VE KÖRFEZE DÄ°KKAT
Prof. Dr. Avcı ise Ä°zmir’de deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸim en çok Ä°zmir Körfezi'ni etkileyeceÄŸini vurguladı. Özellikle Kordon'daki rıhtımın, dalgaları kıracak ve yansıtacak ÅŸekle dönüÅŸtürülmesi önemli. Karşıyaka’da mevcut düzenlemelere ek olarak, deniz seviyesinin deÄŸiÅŸmesinden sonra birtakım önlemlerin alınması gerek. Benzer ÅŸekilde, Karşıyaka’dan MaviÅŸehir’in batısına kadar devam eden bir set bulunsa da deniz seviyesindeki yükselme nedeniyle yeni önlemlere gerek duyulabilir.

Deniz seviyesi yükselmesinin, kıyı boyunca bazı alanların sular altında kalmasına ve tuzlu suların yeraltı sularına karışmasına sebep olacağı tahmin ediliyor. Bu durum, tarımsal üretim açısından ciddi sorunlar yaratabilir.
Ayrıca raporda, Karadeniz’e akan akarsuların, deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸimden kısmen etkileneceÄŸi, bunun deniz suyunun iç kısımlara ilerlemesine ve yer altı sularının tuzlanmasına sebep olabileceÄŸi uyarısında bulunuluyor.

TURÄ°STÄ°K BELDELER DE SULAR ALTINDA KALABÄ°LÄ°R
Deniz suyu seviyelerindeki yükselme, Ä°zmir’in tatil beldeleri için de tehdit oluÅŸturuyor. Güzelbahçe dahil, bazı plaj alanlarının daralması ve kıyıdaki iskele gibi yapıların özelliklerini kaybetmesinin söz konusu. Sığacık Koyu’nda tekne baÄŸlama yerleri ve marina, su seviyesinden etkilenecek baÅŸlıca yerler arasında. Alaçatı da risk altında. Deniz seviyesindeki yükselmenin bölgede derinlik artışına sebep olması ve kıyı ÅŸeridinde de deÄŸiÅŸikliÄŸe yol açması bekleniyor. Özdere de deniz seviyesinin yükselmesinden etkilenecek. Türkiye’nin önemli kuÅŸ üreme alanları arasında yer alan Gediz Deltası KuÅŸ Cenneti de deniz seviyesi yükselmesi nedeniyle risk yaşıyor. Deniz yükselmelerinden etkilenebilecek doÄŸal kıyılar ise Çamaltı Tuzlası, Küçük Menderes Deltası, MaviÅŸehir, Çakalburnu Dalyan ve Ä°nciraltı Kent Ormanı.

DENÄ°Z SUYU ATIKSULARA KARIÅžIYOR
Yapılan araÅŸtırmalar sonucunda, deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸimden kentsel alanlardaki üst yapıların yanı sıra altyapıların da etkileneceÄŸi belirlendi. Bu nedenle, her iki ildeki arıtma tesislerinin dağılımı ve meydana gelebilecek sorunlar detaylı bir baÅŸka çalışma ile ortaya kondu. Deniz seviyesindeki deÄŸiÅŸikliklerin atıksu ÅŸebekesinde fiziksel hasara yol açabileceÄŸi, ayrıca verim kaybından iÅŸletme maliyetlerinin artmasına kadar farklı etkileri olabileceÄŸi belirtildi. Arıtma sonrası oluÅŸan atıksuda belirli oranlarda tuz kalması, bu suyun tarımsal sulamada kullanılmasının önündeki en önemli engel. Önlem alınmadığı takdirde, daha fazla deniz suyunun atıksu sistemine karışması kaçınılmaz. Ä°stanbul’da bulunan 16 atık su arıtma tesislerinden 12 tanesi, Ä°zmir’deki 20 atıksu arıtma tesisinin dördü riskli olarak belirlenmiÅŸtir. Bunların içinde önem atfedilmesi gereken, günlük yaklaşık 605 bin m3 kapasite ile Ä°zmir’in en büyük arıtma tesisi olan ÇiÄŸli.

KARAR VERÄ°CÄ°LERE ÇAÄžRI
• Günümüzdeki fırtına kabarmaları, gelecekteki deniz seviyesinin yükselmesinin olası etkilerinin belirlenmesi açısından önemli ipuçları içeriyor, ancak doÄŸrudan veri bulunmuyor. Bu nedenle fırtına kabarmasına dair verilerin tutulması elzem.
• Merkezi ve yerel yönetimlerin temel ÅŸehircilik görevlerini ve hizmetlerini yerine getirebilmesi için ÅŸehirlerin, güvenli ve iklim deÄŸiÅŸiminin etkilerine dayanıklı hale gelmesi gerekiyor.
• Deniz seviyesindeki yükselme, ÅŸehirlerdeki tüm sosyal ve ekonomik faaliyetleri etkileyecek. Raporda iÅŸaret edilen sektörler ulaşım, kültür ve turizm, emlak, konaklama, yeme-içme ile birlikte atıksu arıtma suyuna baÄŸlı olarak saÄŸlık.
• DiÄŸer sektör etkilerinin araÅŸtırılması için koordineli ve kapsamlı çalışmaların ivedilikle yapılmasına ihtiyaç var. Ä°klim deÄŸiÅŸiminin çok katmanlı bir konu olarak ele alınması zorunluluk.

Etkinlikte, bu araÅŸtırmanın öncül bir çalışma olduÄŸu ve Türkiye’nin diÄŸer kıyı ÅŸehirlerinde deniz seviyesindeki yükselmenin olası etkilerinin detaylı olarak incelenmesi gerektiÄŸi belirtildi.