Ä°stanbul Su ve Kanalizasyon Ä°daresi (Ä°SKÄ°), Ä°stanbul’un binlerce yıllık su tarihine ışık tutacak üç eseri daha kamuoyuna duyurdu. Alanında uzman akademisyenlerce hazırlanan Osmanlı Dönemi Tarihi Suyolu Yapıları kitabı, Ä°stanbul’un fethiyle baÅŸlayan isale çalışmalarına ışık tutarken, Dr. Ali UlaÅŸ’ın KırkçeÅŸme Su Tesisleri, Suriçi Dağıtım Planı ve ÇeÅŸme Bilgi FiÅŸleri kitabı, Ä°stanbul’un su isale ağında büyük öneme sahip KırkçeÅŸme su sistemine ve sistemin görünür yüzü çeÅŸmelere odaklanıyor. YönetmenliÄŸini, su üzerine birçok belgesel ve kitap çalışmaları yapmış olan ödüllü yönetmen Mesut Gengeç’in üstlendiÄŸi Ä°stanbul’un Tarihi Su Yolları ve Kazım Çeçen belgeseli ise Roma döneminden günümüze uzanan su yapılarını yoÄŸun bir çalışma neticesinde izleyiciyle buluÅŸtururken, ömrünü suyollarına ve yapılarına harcamış Prof. Dr. Kazım Çeçen’i de unutmuyor.

“Amacımız su hafızasını tazelemek ve su bilincini artırmak”

Su üzerine yaptığı belgeseller ve kitap çalışmalarıyla tanınan ödüllü yönetmen Mesut Gengeç, bu belgesel projesiyle Ä°stanbul’un tüm tarihi su sistemlerini ve yapılarını inceleme ve kayıt altına alabilmenin mutluluÄŸunu yaÅŸadığını kaydetti. “Ä°stanbul tarih boyunca suyu daima dışarıdan getirmek zorunda kalmış. Bizans döneminde Hadrianus tarafından Belgrad Ormanı’ndan suyun taşınmasıyla baÅŸlayan bu öykü, 19. y.y. sonunda Hamidiye Su Sistemi projesiyle borular vasıtasıyla AyazaÄŸa’ya getirilen suyun ilk defa ÅŸehir merkezine getirilmesine kadar uzanıyor. Ä°ÅŸte biz bu öykünün peÅŸine düÅŸtük.”

Tarihi suyollarına ve yapılarına ömrünü adamış, su dünyasının dünyaca tanınan bilim adamı Kazım Çeçen’e belgeselde önemli bir yer ayırdıklarını söyleyen Gengeç: “Bu benim için büyük bir onur. Çünkü Ä°TÜ’nün ulu çınarlarından biri olan Kazım Çeçen, su alanında yaptığı önemli buluÅŸlar ve 242 km’lik Kırklareli-Vize’den Ä°stanbul’a Bizans dönemi suyolunu bulma çalışmalarıyla zaten çok deÄŸerli bir bilim adamı. Bu vesileyle yapımla en büyük amacımız, Ä°stanbul’da su sorunu sebebiyle suyun sürekli dışarıdan getirildiÄŸini hatırlatarak su hafızasını tazelemek ve su bilincini artırmaktır.’’ dedi. Ä°SKÄ° tarafından 3 yıllık bir çalışmanın ürünü olan belgesel için Ulusal ve Global ölçekte önemli su arÅŸivleri tarandı ve önemli su uzmanlarıyla röportajlar gerçekleÅŸtirildi.

Su tarihine yeni ve özgün bir bakış

Ön çalışmaları, 2010-2019 yılları arasına yayılan uzun soluklu bir süreci içeren araÅŸtırmanın sonucu olarak meydana gelen "Osmanlı Dönemi Ä°stanbul Suyolu Yapıları / Tarih, Teknik ve Mimari" isimli kitabın alan çalışmaları, 150’nin üzerinde suyolu yapısı ile günümüze kalmış 112 yapının yerinde incelenmesi ile ortaya çıktı. Özellikle alan çalışması aÅŸamasında Ä°SKÄ°’den büyük destek gören ve bugün baskısı gerçekleÅŸen bu eser, Osmanlı Dönemi'nde Ä°stanbul'da inÅŸa edilmiÅŸ vakıf sulara ait tüm yapıların mimari, teknik ve sanatsal özelliklerini detaylı bir biçimde ele alıyor. Ä°çerdiÄŸi konular açısından mimarlık, sanat tarihi ve kent tarihi açısından yeni ve özgün bilgiler içeren bu çalışma, alanındaki önemli bir boÅŸluÄŸu doldurması bakımından da önem teÅŸkil ediyor. Temelleri Uzman Arkeolog Celal Kolay, Prof. Dr. Ä°lknur AktuÄŸ Kolay, Doç. Dr. Åžükrü Sönmezer ve Doç. Dr. Soner Åžahin tarafından atılmakla birlikte, kolektif bir çalışmanın ürünü olan kitap; Ä°stanbul Teknik Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, NiÅŸantaşı Üniversitesi’nden, konusunda uzman 8 bilim insanı ve araÅŸtırmacı tarafından yazıldı. Kitap, toplamda 11 bölüm ve 406 sayfadan oluÅŸuyor, Osmanlı Dönemi suyolu yapılarına ait arÅŸivsel ve güncel görsellerin yanı sıra, sonunda konu ile ilgili kısa bir terimler sözlüÄŸünü de barındırıyor.

“Suyun Ä°stanbul’un kentsel geliÅŸimine etkisini inceledik.”

Dr. Ali UlaÅŸ’ın kendi doktora tezini esas alarak hazırladığı KırkçeÅŸme Su Tesisleri, Suriçi Dağıtım Planı ve ÇeÅŸme Bilgi FiÅŸleri kitabı, bu tesisler uhdesindeki çeÅŸmeler üzerine yapılan gözlem, ölçüm ve çeÅŸitli haritalandırma yöntemleriyle; Ä°stanbul suriçi bölgesinin kentsel geliÅŸiminin tespitine odaklanıyor. Çalışmada çeÅŸmelerin su dağıtım planı, debisi, inÅŸa tarihi ve kot deÄŸerleri gibi sayısal verileri üzerinden hareketle; Ä°stanbul’daki mahallelerin 16-19. yüzyıl aralığındaki fiziki geliÅŸimi -temeli haritalandırmaya dayalı bir yöntemle- tespit edildi. Ä°stanbul’un kentsel tarihi incelendiÄŸinde; genel olarak birkaç önemli mahalle dışında ÅŸehrin kentsel geliÅŸim süreci hakkında net bir bilgi olmadığını ifade eden Dr. Ali UlaÅŸ: “BilindiÄŸi üzere tarihsel süreçte suyolları (çeÅŸmeler, maksemler vb.) kentsel örüntünün vazgeçilmez bir parçası ve çok önemli bir aktörü. Åžehrin ihtiyaç duyduÄŸu ana gereksinimlerden biri olması ve sayısal verilerin ölçülebilmesi nedeniyle Suyolları ve iliÅŸikteki yapılarının incelenmesi en uygun çözümlerden biri olarak kabul edilebilir. Böylelikle KırkçeÅŸme Su Tesisleri’nin ÅŸebeke planı üzerinden hareketle Ä°stanbul’un yüzyıllara sari kentsel geliÅŸimini irdeledik.” dedi.