Aynur Acar Çevre Danışmanı

Avrupa Parlamentosu Komisyonu ve Konseyi arasında, 19 Aralık 2018 tarihinde bazı plastik ürünlerin çevreye zararlarının azaltılmasına yönelik tek kullanımlık plastikler direktifi hakkında bir trilog anlaÅŸmasına varılmıştır. Yeni mevzuat 2019 baharında, parlamentonun yasama dönemi sona ermeden önce, AB’nin resmi yayın organında yayımlanacaktır. Ondan sonra üye ülkelerin direktifi kendi ulusal mevzuatlarına dahil etmek için iki yılları olacaktır.

DÄ°REKTIF NELER Ä°ÇERÄ°YOR?

Direktifin kendisi, Avrupa kıyılarında bulunan tüm deniz çöplerinin (sayısal olarak) yaklaşık yarısını oluÅŸturan tek kullanımlık plastiklerin (SUP), çevreye zararını azaltmayı amaçlamaktadır. Direktif en yaygın bulunan ve birlikte tüm deniz çöplerinin yaklaşık %70’ini oluÅŸturan SUP maddeleri ve balıkçılık gereçlerine odaklanmaktadır. Avrupa Komisyonu “Tek kullanımlık plastikleri” bu direktif kapsamında ÅŸöyle tanımlamakta: “Tamamen veya kısmen plastikten yapılma ve ürün ömrü içerisinde tekrar doldurulmak ya da tasarlanmış olduÄŸu amaçla tekrar kullanılmak üzere üreticiye iade edilerek birden fazla dönüÅŸüm veya döngü turu yapacakları ÅŸekilde düÅŸünülmemiÅŸ, tasarlanmamış veya piyasa sürülmemiÅŸ olan ya da tasarlandığı amaçla yeniden kullanılmayan bir ürün” olarak tanımlanmaktadır. Direktif bu ürünlerin kullanımını en aza indirmek için önerilmiÅŸ tedbirlerin bir listesini içermektedir:

1) Ürün Yasakları: Madde 5 uyarınca bazı SUP (tek kullanımlık plastik) ürünleri örneÄŸi; çubuklu kulak temizleme pamukları, çatal-kaşık (çatal, bıçak, kaşık, Çin çubuÄŸu), tabaklar, içme pipetleri, karıştırma çubukları, balon çubukları, okso-bozunur plastikler ve genleÅŸtirilmiÅŸ polistiren (EPS) gıda ambalajları ve kupaları 2021’den itibaren Avrupa BirliÄŸi’nde yasaklanacaktır.

2) GÜS (EPR) Modelleri: Madde 8 uyarınca üye ülkeler 2021 itibariyle GeniÅŸletilmiÅŸ Üretici SorumluluÄŸu (GÜS-Extended Producer Responsibility / EPR) planlarını/ modellerini oluÅŸturmuÅŸ olacaklardır. Gıda ambalajları, paketler ve sarma malzemeleri, içecek ambalajları, içecek bardakları/kupaları, filtreli tütün ürünleri, ıslak mendiller, balonlar ve hafif plastik (naylon) taşıma torbaları dahil olmak üzere, SUP ürünlerinin üreticileri, bu SUP ürünlerinden oluÅŸan çöplerin toplanması ve daha sonraki nakliye ve iÅŸlenmeleri ile ilgili masrafları karşılamak zorunda olacaklar. Buna çevreye yayılmış çöplerin temizlenmesi ve farkındalık yaratma tedbirleri için yapılan masraflar dahil olacaktır.

3) Tasarım Zorunlulukları: Madde 6, SUP içecek ambalajları için, geri dönüÅŸtürülebilme özelliklerini iyileÅŸtirmek ve çevreye sızdırmalarını önlemek üzere, ambalajların kullanım aÅŸamasında kapaklarının ve tıpalarının ambalaja takılı/iliÅŸik kalmasını (yani baÄŸlı olmasını) saÄŸlayacak ürün tasarımı tedbirlerini belirlemektedir. Buna ek olarak, 2025 yılı itibarıyla PET ÅŸiÅŸelerde %25 ve 2030 itibarıyla tüm plastik ÅŸiÅŸelerde %30 oranında geri dönüÅŸtürülmüÅŸ madde içeriyor olma hedefi belirlenmiÅŸtir.

4) Ayrı Toplama Hedefi: Madde 9, üye ülkelere 2029 itibarıyla tek kullanımlık plastik ÅŸiÅŸeleri kapak ve tıpalarıyla birlikte %90 oranında geri toplama zorunluluÄŸu getirmektedir ve 2025 itibarıyla %77’lik bir ara hedef öngörmektedir. Bu hedefe ulaÅŸmak için bir yöntem olarak depozitolu ambalaj iade modelleri düÅŸünülmektedir.

5) DiÄŸer tedbirler arasında bazı tek kullanımlık ürünlerin tüketiminde “Ölçülebilir nicel” azaltma (Madde 4) ve aynı zamanda etiketleme gereksinimleri (Tüketicilere doÄŸru çöp bertaraf iÅŸlemleri hakkında bilgi verilmesi gibi) ve bazı farkındalık artırma tedbirleri (Madde 7) bulunmaktadır.

AB’NÄ°N ÇEVRE KORUMADA LÄ°DERLÄ°K ROLÜNÜ GÜÇLENDÄ°RMEK!

AB çevre politikaları bakımından sık sık bir dünya lideri olarak görülmektedir ve bu son direktif de bunun bir örneÄŸidir. Tüm dünyada medya haberleri çevreye atılmış plastiklerle ilgili kasvetli bir tablo çizerken, AB içerisinde bu konuda gerçek eylemler gerçekleÅŸmektedir. Bu yeni mevzuat plastik kirliliÄŸi konusunda nihayet durumun tersine dönmeye baÅŸladığına dair umut vermektedir. Üye ülkeler ÅŸimdi bu sözleri eyleme dönüÅŸtürmek ve kararlılığın güçlü kalmasını saÄŸlamak zorundadırlar.

Kaynak: Reloop Platformu.