5 Mayıs 2016 | TEKNÄ°K MAKALE 93. Sayı (Nisan 2016)

Prof. Dr. Ali Fuat AYDIN

1. Kapalı Alanlardaki Tehlikeler ve Uyarı Sistemleri

1.1. Kapalı Alanlar
Atıksu arıtma tesislerinin aşağıdaki kapalı alanlarında özel dikkat gösterilmelidir:
•     Boru hatları
•     Kuyular, kontrol bacaları, sızıntı suları toplama kuyular
•     Havuzlar (kapalı veya gömülü)
•     Seviye düşürme yapıları
•     Vana yapıları
•     Giriş ve çıkış yapıları
•     Gömülü veya kapalı ızgara tesisleri
•     Pompa istasyonları (kuru veya ıslak hazneli kuyular)
•     Çamur siloları ve kapalı çamur yoğunlaştırıcılar
•     Çürütme tankları
•     Gaz tutucular
       (gaz ölçerler)
•     Tam kapalı tesisler.

1.2. Tehlikeler
Atıksu arıtma tesislerindeki tehlikeler, tehlikeli miktarlarda veya konsantrasyonlardaki katı maddelerden, sıvılardan, buharlardan, gazlar ve biyolojik aerosollerden, mikroorganizmalar ile toz parçacıkları ve oksijenin tüketildiği ortamların bulunmasından kaynaklanır.
Tehlikeler dışarıdan gelen veya biyolojik (örneğin fermantasyon, çürüme) ve kimyasal prosesler (farklı atık sular karıştırıldığı zaman olduğu gibi) yoluyla ortamda oluşan maddelerden de kaynaklanabilir.
Tehlikeler aşağıdaki kaynaklardan da ortaya çıkabilir:
•     Yangınlara veya patlamalara yol açabilen gazlar veya buharlar
•     Boğulmalara sebep olabilecek oksijen yetersizliği
•     Temas, deri yoluyla emilim veya sindirim, teneffüs veya açık yaralardan sızma yoluyla sağlığa zararlılık
•     Olabilecek zehirli, aşındırıcı, tahriş edici, alevlenebilir veya sıcak maddeler
•     Su debisinin veya seviyesinin artması (Örneğin sağanak yağmur veya taşkından sonra)
•     Enfeksiyonlara yol açabilen mikroorganizmalar veya bunların metabolik ürünleri
•     Radyoaktif maddeler.

1.3. İnsan Güvenliği Uyarı Sistemleri
İnsanlar için sağlık riski olmadığından emin olmak amacıyla kapalı alanlara girilmeden önce buralardaki hava ortamının izlenmesini sağlayacak bir düzenleme yapılmalıdır.
Sabit veya taşınabilir izleme cihazları kullanılabilir. Taşınabilir cihazlarla izleme işlemi güvenli yerlerden yapılabilir olmalıdır.
Sabit izleme cihazı, acil durum sistemlerini harekete geçirmek için de kullanılabilir (havalandırmanın çalıştırılması gibi). Bu tür araçların harekete geçirilmesi uygun işaretlerle belirtilmelidir.
İzleme cihazı patlamaya karşı korumalı olmalı ve güvenilirliğinin belirlenmesi için denenmelidir. Telefon veya radyo gibi iletişim araçları da bulunmalıdır.

2. Araçlar ve Yayalar İçin Ulaşım Yolları
İşletme şartlarına uygun olarak çalışma yerleri ve bakım noktalarına güvenli bir şekilde gidiş ve gelişi sağlamak için araçlar ve yayalar için ulaşım yolları tesis edilmelidir. Yollarda insanların üstünden geçerken takılacağı engeller bulunmamalı ve yollar ıslak veya buzlu olduğunda bile üzerlerinde güvenli yürünebilecek şekilde inşa edilmelidir.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Çalışma yerleri, mümkün olduğunca kolay ve doğrudan yollarla ulaşılabilir olmalı
•     Yollar düzgün olmalı, tesisin kısımları ve yolları kesen boru hatları ile vanaların çalıştırılmasıyla engellenmemeli
•     Açık kanallar veya taşıyıcı kayışlar gibi engellerin üzerinden köprü ile geçilmeli
•     Yerler kolay temizlenebilir olmalı,
•     Yer kaplamaları, ızgaralar ve yolların yüzeyleri kaygan olmamalı ve suyun yüzeylerde toplanması önlenmeli
•     Yollar aşınmaya ve bozulmaya karşı dayanıklı malzemeden inşa edilmeli,
•     Yer döşemeleri düzgün ve aralarında boşluk olmayacak şekilde yerleştirilmeli
•     Yüzeyler olumsuz şartlar altında her yöne emniyetli yürümeye olanak vermeli ve kaymamalı
•     Acil durum çıkış kapıları dışarıya doğru açılır olmalıdır.
Ulaşım yolları ve geçitler, işletme esnasında riskleri önleyecek şekilde tesis edilmelidir.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Ulaşım yolları her an kullanılabilecek şekilde tesislerden yeterince uzakta inşa edilmiş olmalı
•     Taşıt yolları, kapılardan, geçiş yollarından, geçitlerden veya merdiven çıkışları gibi yerlerden en az 1,0 m uzaklıkta olmalı. Kör noktalı çıkışlarda, yönlendirme korkulukları veya aynalar gibi önlemlerle koruma sağlanmalı
•     Yeterli sayıda ulaşım yolu bulunmalı ve bunların konumları ile boyutları, araçlar ve yayaların güvenli bir şekilde kullanmasına müsait olmalı (araçlar için yeterli manevra alanları gibi)
•     Motorlu veya raylı araçlar için ulaşım yolları, yolun dış kenarı ile araçların kenarları arasında, ulaşım yolunun her iki yanında en az 0,5 m’lik bir emniyet mesafesi kalacak kadar geniş bırakılmalı
•     Ulaşım yollarındaki aydınlatma cihazları herhangi bir kazaya yol açmayacak şekilde tasarlanıp yerleştirilmeli ve genel aydınlatma şiddeti en az 5 lüks olmalı
•     Hız sınırlamaları dikkate alınmalı,
•     Geçitler en az 2,0 m yükseklikte ve 0,6 m genişlikte olmalı
•     Geçitler yük taşınması için kullanılacaklarsa, en az 1,2 m genişliğinde olmalı
•     Yükseklik farkının 0,2 m’den fazla olduğu yerlerde basamaklar veya rampalardan faydalanılmalı
•     Rampaların eğimi 1:10’dan daha yüksek olmamalı ve basamaksız inşa edilmelidir.

3. Sabit Merdivenler, Kontrol Bacası Basamakları ve Merdivenleri
Sabit merdivenler, kontrol bacası basamakları ve merdivenleri için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     İnşaat kaynaklı sebeplerle basamak veya rampa inşası mümkün değilse, sabit merdivenler, demir basamaklar, merdivenler veya başka ulaşım imkânları sağlanmalıdır.
•     Sabit merdivenler, bakım bacası basamakları ve merdivenler, kaymayacak şekilde tasarlanmalı ve yeterli basamak genişliğine sahip olmalıdır. Suyun, yağın veya gresin bulunabileceği yerlerde kaymayı önleyecek ilâve tedbirler alınmalıdır.
•     Bu merdivenle duvar arasında en az 150 mm mesafe olmalıdır.
•     3 m’den fazla ve yüksekten düşme tehlikesi olan yerlerde, düşmeyi engelleyici sabit donanım yerleştirilmelidir (kaymaya karşı tutunmak için tırabzan ve emniyet kemerleri gibi).
•     Kapalı alanlarda, yaralı insanların kurtarılmasını engelleyeceği için güvenlik kafeslerine müsaade edilmemelidir.
•     Tırmanma ve güvenli bir şekilde çıkmak için giriş noktalarının üstünde, uygun giriş destekleri teşkil edilmelidir.
•     Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
-    Kontrol bacası kapak çerçevelerine kol tertibatları takılır, buna kapak çerçevelerinin en az 1,1 m üzerine kadar uzayabilen, yukarı doğru çıkan sabit tutunma çubukları takılabilir.
-    Mevcut baca basamakları elle tutulacak şekilde olmalıdır,
-    Tek kişilik makaralar/vinçler kullanılabilir.
•     10 m’den fazla uzunluğu olan basamaklarda veya sabit merdivenlerde, yaralıların kurtarılmasını ve araçlar ile malzemelerin taşınmasını engellemeyecek şekilde, en fazla 6 m aralıklarla dinlenme platformları yapılmalıdır.
•     Kuyulardaki sabit merdivenlerin yatay açıklığı dik merdivenler için 0,65 m’den ve eğimli merdivenlerde 1,1 m’den az olmamalıdır.

4. Kontrol Bacaları
Kontrol bacaları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Kontrol baca kuyuları, EN 476’ya göre en az DN/ID 1000 mm genişliğinde olmalıdır.
•     Taşıt yollarındaki kontrol bacası kapaklarının net açıklık çapı DN/ID 600 mm’den az olmamalıdır.
•     Yaya ve taşıt ulaşımının bulunmadığı alanlarda kontrol bacası kapakları EN 124’e göre en az net DN/ID 800 mm çapa sahip olmalıdır.



5. Düşmeyi Önleyici Tedbirler ve Kapaklar
Düşmeyi önleyici tedbirler ve kapaklar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
•     Dik inişlere veya diğer tehlikeli alanlara yakın çalışma yerlerine ve ulaşım yollarına, buralara düşmeyi veya girişi önleyici sabit parmaklıklar veya korkuluklar konulmalıdır. Bunların kullanılmasının zorunlu tutulmadığı düşey düşüş yüksekliği için ulusal mevzuata bakılmalıdır.
•     Açık kanallara veya zeminlere düşme tehlikesinin bulunmadığı yerlerde gergin zincirler, ipler veya ağlar kullanılabilir.
•     Düşmeye karşı uygun koruma, en az 1,1 m yüksekliğindeki sabit korkuluklar veya duvarla çevrilerek sağlanır.
•     Düşme tehlikesi bulunan yerlere çalışanların düşmesini önlemek için koruyucu korkuluklar yapılmalıdır.
•     Düşey çubuklu koruyucu korkuluklarda çubuk aralıkları 0,18 m’yi geçmemelidir.
•     Koruyucu korkuluklarda yatay çubuk bulunması halinde eteklikle yatay çubuk arasındaki, tırabzanla yatay çubuk arasındaki veya varsa iki yatay çubuk arasındaki mesafe 0,5 m’yi geçmemelidir.
•     Ayak ucu tahtası olmaması durumunda, zeminle, diz yüksekliğindeki tırabzan arasındaki mesafe 0,3 m’yi geçmemelidir.
•     Eteklik, çalışma yerlerinde ve ulaşım yollarında koruyucu korkulukların yapısından bağımsız olarak en az 0,1 m yüksekliğinde inşa edilmelidir.
•     Koruyucu korkuluklar, üst kenarlarından 1000 N/m’lik yatay bir kuvvete karşı dayanabilecek şekilde inşa edilmeli ve sabitlenmelidir. Merdivenler, platformlar veya en fazla 5000 N/m; düşey trafik yüküne sahip yürüyüş yolları üzerine konulacak koruyucu korkuluklar için 500 N/m’lik; araçlar, talî raylı yollar, sadece kontrol ve bakım amacıyla kullanılan yollar ve bölgelerde yapılacak korkuluklar içinse 300 N/m’lik bir tasarım yükü yeterlidir.
•     Belirtilen değerler, koruyucu korkulukların statik hesapları için gerekli tasarım yük değerleridir.
•     1:1’e kadar olan eğimlerde, uygun ağaçlar, çalılar ve çitlerle düşme önlenebilir.
•    Sökülebilir emniyet korkulukları (gerekirse), menteşeli, kayar veya deliğe giren tipte olmalıdır.
•     Sökülebilir emniyet korkulukları, örneğin merdivenlere ulaşılan noktalarda veya kurulum ulaşma deliklerinde gerekli olabilir.
•     Kapaklar güvenli şekilde tutulabilir olmalı, istenmeyen yer değiştirmelere karşı tedbir alınmış olmalı ve çalışma şartları ile hava koşullarından kaynaklanan etkilere karşı dayanıklı olmalıdır.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Kapaklar emniyetli biçimde açılacak şekilde olmalı,
•     Menteşeli kapaklar açık konumdayken emniyetli durumda kalabilmeli,
•     Ağır kapaklar, ilâve dengeleyicilerle, hidrolik olarak harekete geçirilen araçlarla veya basınçlı hava ile işleyen yaylarla donatılmalıdır.

6. Acil Durum Çıkışları
Acil durum çıkışları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     İçinde bağımsız bölümleri olan tankların her bir bölümü acil durum çıkışı ile donatılmalıdır.
•     Çalışma şartlarındaki su seviyesinin 1,0 m aşağısına kadar inen merdivenler ve bakım bacaları, acil durum çıkışları olarak kullanılabilirler.
•     1:2 eğimli duvarlara sahip açık tanklar, dışarı tırmanarak çıkmaya yardımcı olacak diğer donanımlarla (ip gibi) donatılmış olmalıdır.

7. Çalışma Yerleri, Çalışma ve Bakım Platformları
Çalışma yerleri ile çalışma ve bakım platformları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Çalışma yerleri, çalışma ve bakım platformları, ıslak ve buzlu şartlarda dahi üzerlerinde emniyetli çalışmayı mümkün kılacak ve engelleri olmayacak şekilde tasarlanmalı, kurulmalı ve düzenlenmelidir.
•     Bu, özellikle malzemeye göre, genişliklerine, dayanıklılık ve sağlamlığa, yüzeye, kaymazlık kalitesine, aydınlanma ve havalandırma ile üçüncü tarafların sebep olabileceği zararlı çevre etkileri ve tehlikelerden korunma vb. hususlar dikkate alınarak uygulanır.
•     Izgaralar ve üzerinde durulacak yerler mümkün olduğunca taşkın ihtimalinin olmadığı yerlere yerleştirilerek kaymaya karşı güvenlik sağlanabilir.

8. Kaldırma teçhizatı
Ağır yükleri kaldırabilmek için uygun ve yeterli kaldırma teçhizatı bulundurulmalıdır.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Bir kaldırma sistemi kurulmalı
•     Hareketli yük asansörü için destek yapısı inşa edilmeli
•     Üçayak veya taşınabilir kaldırmalı yük asansörü, ayaklarını kaymaya ve dışa doğru açılmaya karşı koruyucu güvenlik araçlarıyla birlikte kullanılmalı
•     Kılavuzlu ve teleskopik halatlı kaldırma araçları için (vinç kolu) boyutu ve yükleme-boşaltma kapasitesine göre tasarlanmış, yeterli bir park alanı mevcut olmalı
•     Kamyona monte edilmiş kaldırma cihazları, forklift, küçük hidrolik kazıcılar gibi çok amaçlı kaldırma araçlarının güvenli kullanımı mümkün olmalıdır.

9. Havalandırma
Havalandırma için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Atıksu arıtma tesislerinin, solunan havada sağlığa zararlı olabilecek konsantrasyonlarda tehlikeli maddelerin, patlayıcı ortam veya aerosollerin birikebileceği veya oksijen eksikliğinin olabileceği, kapalı alanlarında etkin bir havalandırma sağlanmalıdır.
•     Havalandırmanın verimliliği güvenli bir yolla ölçülebilir olmalıdır.
•     Ölü bölgeler olmadan yeteri kadar havalandırma sağlayan açıklıklar gibi tasarımlar ve kapanmayan havalandırma delikleri, doğal havalandırma olarak kullanılabilir.
•     Sadece kapıların üstünde veya altında ve pencerelerde bırakılmış havalandırma delikleri etkin havalandırma yolları olarak yeterli görülmemelidir.
•     Doğal havalandırma yeterli değilse, cebrî havalandırma sağlanmalıdır.

10. Patlama Riski Bulunan Alanlar
Atıksu arıtma sistemlerindeki patlama tehlikesi, tutuşabilir maddelerin kurallara aykırı olarak sisteme girmesi veya anaerobik çürütme proseslerinden (çamur çürütme prosesinde metan ortaya çıkması gibi) kaynaklanabilir.
Atıksu arıtma tesislerindeki kapalı alanlar, patlayıcı bir ortamın oluşmasını önleyecek şekilde yapılıp donatılmalıdır. Patlayıcı bir ortamın oluşumunu önlemek mümkün değilse, patlayıcı ortamın tutuşma ihtimali, havalandırma veya acil durum prosedürlerini başlatmak için sabit gaz alarm cihazlarının kurulumu gibi, ilâve koruyucu tedbirlerle önlenmelidir.
Sabit gaz uyarı cihazları aşağıda verilen konsantrasyonlara ayarlanmış olmalıdır:
•     İlk alarm seviyesi, alt patlama sınırının (APS) % 20’sine (teknik havalandırmanın açılması, kapıların açılması gibi),
•     Acil durum fonksiyonlarının başlatılması APS’nin % 50’sine (tutuşturucu kaynakların kapatılması gibi).
Bu kapsamda aşağıdaki hususlarda dikkate alınmalıdır:
•     Patlama tehlikesi olan atıksu arıtma tesisi alanları, görülebilir şekilde işaretlenmeli ve yetkililer dışında bu alanlara giriş önlenmelidir.
•     Patlama riski yapısal tedbirlerle azaltılabilir. Bu kapsamda, yanmaz malzemelerden yapılmış gaz sızdırmaz duvarlar ile gaz geçirmez boru ve iletim hatları yapılabilir. Her iki yüzü sıvalı tuğla duvarlar veya özel katkılı beton duvarlar, yeteri kadar gaz geçirmez kabul edilebilir.
•    İstisnai durumlarda patlayıcı bir ortamın oluşabileceği, zemin seviyesinden yukarıdaki odalar, otomatik olarak kapatılabilen gaz geçirmez kapılarla ayrılmalıdır.
•     Patlayıcı ortamın oluşma ihtimalini önleyici tedbirler, genellikle tasarımın ilk aşamasında dikkate alınmalıdır.
•     Motorlu taşıt yolları, patlama tehlikesinin olabileceği alanların dışında olmalıdır.

11. Hijyenik Koşulları Sağlayan Tesisler
Hangi boyutta hijyenik tedbirlerin gerektiği arıtma tesisinin büyüklüğüne ve yerleşimine bağlıdır. Bunlar:
•     Ayakkabılar ve botlar dahil koruyucu elbiselerin yıkanacağı yerler
•     Kişisel temizlik yerleri (lavabolar ve duşlar)
•     Yemek yeme ve meşrubat hazırlama yerleri
•     Kişisel malzemelerin muhafaza edileceği yerler
•     İlk yardım dolaplarıdır. Bazı imkânlar bir araç içinde veya uygun bir yerde sağlanabilir.

12. Genel Uyarı İşaretleri
Yüksek riske sahip bütün alanların girişlerine, görünür şekilde uyarıları belirten işaretler yerleştirilmelidir. Bu riskler:
•     Elektrik tehlikeleri
•     Yüksek gürültü seviyeleri
•     Otomatik çalıştırılan hareketli cihazlar
•     Tehlikeli gazların varlığı ve muhtemel patlama tehlikesi
•     Oksijen eksikliği
•     Tehlikeli kimyasal maddelerdir. Bir yükümlülüğü veya şartı belirten işaretler, uygun alanların girişlerine yerleştirilmelidir. Bu işaretler şunlardır:
•     Sigara içilmez
•     Emniyet gözlüklerinizi takınız
•     Baret kullanınız
•     Kulak koruyucularını kullanınız
•     Kaçış maskesi veya tam solunum cihazı kullanınız
•     Çalışma izni gerekir.

Emniyet ve yangın önleme ekipmanlarına yönlendiren işaretler, cihazın bulunduğu yere yönlendirici bilgi içermelidir:
•     Acil durum çıkışları
•     Yangın söndürücüler
•     Kurtarma cihazları
•     İlk yardım kutuları.

13. Özel Şartlar

13.1. Izgara, Elek, Kum/Yağ Tutucular
Izgara, elek, kum ve yağ tutucular için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Kum tutucu hazne ve yağ tutucular, elek ve süzme cihazları, eleklerin suyunun alınması için kullanılan tesisatlar, katı maddeler ile teması en aza indirecek ve katı maddelerin güvenli şekilde tahliyesini sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
•     Sarmal akışlı ve su derinliği 1,35 m’yi geçen havalandırmalı kum tutucularda, kanal boyunca akış yönünde, kendi kendini kurtarmaya imkân verecek uygun bir tutamak bulunmalıdır.
•     Dönen cihazların etrafında su seviyesinde emniyet halatları veya çubukları takılmalıdır. Yatay akışlı havalandırmalı kum tutucularda, akışın aşağı yönünde acil durum çıkışları tesis edilmelidir.
•     Bu acil durum çıkışları kum silolarının yakınına yerleştirilmemeli ve sabit tutunma yerleriyle ulaşabilecek şekilde olmalıdır.
•     Kendi kendini kurtarma için uygun tutunma yapılarına örnek olarak, tutunma boruları, dayanma çubukları veya iyice gerilmiş kablolar verilebilir.
•    Yük araçlarının, zemin seviyesinin altındaki boşaltma alanlarına yaklaşırken, tekerleklerinin düşmemesi için yaklaşma yönünde bir yükselti yapılmalıdır.
•     Uygun şekilde yükseltilmiş eşik, en az 0,25 m yüksekliğinde, sarı ve siyah birbirine zıt renklerle boyalı bir engel olabilir.

13.2. Atıksu Pompa İstasyonları
Atıksu pompa istasyonları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Tehlikeli maddelerden ortaya çıkacak risklerden sakınmak için dolu kuyulara, sadece binaların dışından ulaşmak mümkün olmalı ve kuyuların diğer odalarla bağlantısı olmamalıdır.
•     Temizleme ya da bakım için girilmesi gerekmiyorsa, dolu kuyulara daimî giriş izni verilmemelidir.
•     Katıların birikmesi mekanik cihazlarla önleniyorsa veya temizleme ve bakım işleri emniyetli bir şekilde dışarıdan etkin bir şekilde gerçekleştiriliyorsa, herhangi bir girişe gerek yoktur.
•     Patlama tehlikesinin olabileceği yerlerde bulunan pompalar ve elektrikli cihazlar, dolu kuyularda kurulsa bile kıvılcım korumalı şekilde tasarlanmalıdır.
•     Bu gereklilik patlama korumalı dalgıç motorlu-pompalar kullanılması veya pompa motorlarının tüm pompa işlemi süresince daldırılmış halde olmasıyla yeterince sağlanmış olur.
•     Pompalar, kolay ve emniyetli olarak bakımı yapılacak şekilde tasarlanmalı ve tesis edilmelidir. Her pompa, istasyondaki diğer pompalar çalışır durumda iken hidrolik olarak ayrılabilir olmalıdır.
•     Burgulu pompa kullanılması durumunda ilâveten şu hususlar dikkate alınmalıdır:
-    Burgunun emniyetli bir şekilde temizlenebilir olması,
-    Giriş üstündeki durma yerlerinin, en yüksek su seviyesinin üzerinde olması.
İlâve bilgi için EN 752-6’ye bakılabilir.

13.3. Havalandırma Havuzları
Havalandırma ve karıştırma cihazları, bakım işleri emniyetli olarak gerçekleştirilebilecek bir şekilde tasarlanmalıdır.
Bu şartların yeterince sağlanabilmesi için aşağıdaki hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Basınçlı hava ile havalandırılan havuzlarda havalandırma cihazı, kaldırılabilir veya bir mil ile sıvının dışına çıkarılabilir veya
•     Havuzlar bakım amacıyla boşaltılabilir olmalıdır. Bunun dışında aşağıdaki hususlar da dikkate alınmalıdır:
•     Yüzey havalandırıcıları ve mekanik karıştırma cihazları acil durum durdurucularıyla teçhiz edilmelidir. Bu acil durum durdurucuları, havalandırma veya devridaim cihazlarının yakınına yerleştirilmeli ve ulaşılması kolay olmalıdır.
•     Yüzey havalandırıcı veya mekanik karıştırma cihazlarının (akım üreticileri) konumlarına bağlı olarak, bir veya daha fazla acil durum durdurucuları gerekebilir.
•     Sarmal akışlı ve su derinliği 1,35 m’yi geçen havalandırma havuzlarında, tank boyunca akış yönünde, kendi kendini kurtarmaya imkân verecek uygun bir tutamak bulunmalıdır.
•     Yatay dönen cihazların etrafında su seviyesinde emniyet halatları veya çubuklar takılmalıdır. Havalandırma havuzlarında acil durum çıkışları bulunmalıdır.

13.4. Çürütme Tankları, Düşük Basınçlı Gaz Depoları
Çürütme tankları ve düşük basınçlı gaz depoları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Çürütme tankları ve düşük basınçlı gaz depolarında izin verilen en yüksek basıncın aşılması veya müsaade edilen en düşük işletme basıncının altına düşmesini önlemek için, söz konusu birimler donmaya karşı korunmalı olarak inşa edilmelidir.
•     Basınç emniyet cihazları, düşük basınç durumunda, sistemi otomatik olarak yeniden başlatacak veya izlemeye alarm verecek şekilde tasarlanmalıdır.
•     Biri zemin seviyesinin üstünde ve diğeri tepede en az iki giriş noktası olmalıdır. Çürütme tankına giriş noktalarından birinin çapı en az 0,8 m olmalıdır.

13.5. Çürütme Tankının Gaz Boruları
Çürütme tankının gaz boruları için aşağıdaki şartlar geçerlidir:
•     Çürütme gazını (biyogaz) taşıyan boru ve teçhizatlar, işletme esnasında oluşabilecek mekanik, kimyasal ve termal etkilere dayanabilecek şekilde tasarlanmalıdır (Örneğin paslanmaz çelik gibi uygun malzemelerin kullanılmasıyla mekanik ve kimyasal dayanıklılık gerekleri yeterince sağlanır).
•     Çökelmeden, sıcaklık değişimlerinden ve titreşimlerden kaynaklanan mekanik etkiler, boru döngüleri veya uzamayı dengeleyen elemanların tesis edilmesi gibi, uygun yapısal tasarım tedbirleriyle karşılanabilir.
•     Çürütme gazını taşıyan borulara, çürütme tankında ve gaz depolayıcıdan önce kapatma cihazları yerleştirilmelidir.
•     Çürütme gazını taşıyan boru, gaz akımı yukarısında tüketim cihazları, kükürt gidericiler ve alev oluşmasını önleyici teçhizatla birlikte kompresörlerin emme boruları ile teçhiz edilmelidir. Bu durum akım ölçüm cihazıyla birlikte alev tutucular veya açma-kapama cihazları ile sağlanabilir. Cihazın etkinliği, ulusal mevzuatlara göre test edilmelidir.
•     Kapalı odalardan geçen çürütme tankı gazı taşıyan borulara, bu odaların dışında emniyetli bir yerde açma-kapama cihazları konmalıdır.
•     Çürütme gazı sistemlerinde, yoğunlaşma oluşumunun emniyetli bir şekilde tahliyesini sağlayacak imkânlar sağlanmalıdır.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir:
•     Otomatik kondens deşarj sistemleri
•     Çift emniyetli açma kapamalı kilitlerdir.
Çürütme gazı boruları açık bir şekilde işaretlenmelidir.

13.6. Kükürt Giderme Tesisleri
Kükürt giderme tesisleri, belirtilen gaz emniyet teçhizatıyla uyum sağlamalıdır. Buna ilave olarak, aşağıdaki düzenlemeler yapılmalıdır:
•     Çürütme tankı gaz borusuna hava ve hava borusuna çürütme gazı girmemeli
•     Tehlikeli, patlayıcı bir ortam oluşmadan önce hava temini kesilmeli
•    Kükürt giderme tankındaki gazın sıcaklığı 60 °C’yi geçmemelidir.

13.7. Gaz Motor Odaları ve Gaz Motorları
Gaz motor odalarında yeterince doğal ve cebrî havalandırma sağlanmalıdır. Gaz motor odaları ve gaz makinelerinin hava alma boruları, işletme sırasında veya arıza durumunda gazın giremeyeceği şekilde inşa edilmelidir.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıdaki hususların yerine getirilmesi gerekir:
•    Gaz motoru durduğunda, makine odasına gaz kaçmamalı, bu şart otomatik gaz kapama vanasının tesisi ile sağlanabilmeli (gerekenden fazla olanın kontrolü ile)
•     Dirsekli kol mahfazalı havalandırma boruları açık havaya yönlendirmeli veya egzoz gazları kapalı sisteme yeniden verilmeli
•     Gaz motor odalarına açılan havalandırma delikleri, dirsekli kol mahfazalı boruların yanına veya gaz motor hava emme girişine veya egzoz boruları yakınlarına yerleştirilmemeli
•     Gaz motorlarının hava emme boruları, dışarıdan içeriye doğru açılmalıdır.
Gaz motorları ateşleme sistemi, motor ve egzoz sistemi havayla yeterince temizlenmeden kadar çalıştırılmamalıdır.

13.8. Gaz Yakıcılar
•     Gaz yakıcılar, gazlar, alevler veya sıcak parçaların insanlara risk oluşturmayacak şekilde yapım ve montajı sağlanmalıdır.
•    Gaz yakıcılar, otomatik ateşleme cihazları, alev tutucular ve alev izleme cihazı ile teçhiz edilmelidir.

13.9. Çamur Kurutma
•     Gaz ve buharların zehirli derişimlerde birikebileceği çamur kurutma tesislerinde, egzoz gazları ve kaynakta oluşan buharlara karşı etkin havalandırma sistemi kurulmalıdır.
•     Çürütme işlemi veya şartlandırma metoduna bağlı olarak, çamur kurutma sırasında amonyak, hidrojen sülfür veya metan gibi tehlikeli gazlar meydana gelebilir.
•     Kuru çamur da tehlikeli gaz üretmeye devam edebilir. Bu yüzden, kuru çamurun depolandığı odalar da çok iyi havalandırılmalıdır.
• Mekanik olarak işletilen çamur kurutma/susuzlaştırma tesisleri, otomatik temizleme cihazlarıyla donatılmalıdır.

13.10. Kimyasal ve Tehlikeli Maddeler Depolama ve Hazırlama Tesisleri
Kimyasal ve tehlikeli maddelerin teslimatı, doldurulması, depolanması, karıştırılması ve ilâvesi için yapılmış sistemler, buralardaki sıvı, gaz ve tozların insanlara veya çevreye risk oluşturmasını önleyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır.
Bu şartların yeterince sağlanması için aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekmektedir:
•     Tesislere kimyasal maddelerin getirildiği ve boşaltıldığı yerlerin yüzeylerinin sızdırmaz olması, sistemin kaza sonucu oluşabilecek sızıntılarının herhangi bir tehlike oluşturmadan toplanılabilecek şekilde tasarlanması,
•     Kimyasalları içeren tanklar yeterince dayanıklı malzemeden yapılmış olmalı, doldurma ve boşaltma bağlantılarının iyice sızdırmaz olması ve doldurma seviyeleri ile muhtevanın yapısının dışarıdan kontrol edilebilmesi, aşırı doldurmanın emniyetli şekilde önlenmesi, sızan sıvıların emniyetli şekilde toplanması (toplama setleri, çift cidarlı tanklar veya kaplar) ve tankların veya depolama odalarının giriş kapılarının dış yüzeylerinin, doğru güvenlik kodu ile işaretlenmesi.
•     Kireç siloları ve bunların doldurma ve boşaltma cihazlarının, toz geçirmez şekilde imal edilmesi ve açık olarak işaretlenmesi.
•     Kireç kaymağı karıştırma sistemlerinin, sıkı şekilde kapalı olması ve karıştırma sırasında gözetleme deliklerinin açılmaması.
•     Çalışma yerlerindeki (laboratuvarlar, atölyeler) yanabilir, yanmayı sağlayıcı veya zehirli veya aşındırıcı tehlikeli maddelerin az miktarlarda depolanması için kendiliğinden kapanabilir ve kilitli güvenlik kabinleri olması.
•     Arıtma tesislerinde kullanılan zararlı maddelerin (kireç, aşındırıcı maddeler gibi) fazla miktarda depolanması dolayısıyla gerekli emniyet cihazları (yangın ve patlama koruma, havalandırma ve sızıntıları toplama yolları gibi) ve yeterli güvenlik işaretleriyle, ayrı kilitli depolama odaları olması.
•     Sızıntı durumunda çevresel etkileri önlemek için düzenlemeler yapılmalıdır. İkinci bir acil durum kabı temin edilmeli (çift yeraltı borusu, çift cidarlı tank, en büyük tankın en az % 110 kapasitesine sahip toplama setleri içindeki tank) ve ilk kapta sızmayı alarm veren algılayıcılar tesis edilmelidir.
İlâve bilgi için EN 12255-1:1996’ya başvurulmalıdır.

14. Kaynaklar
-     TS EN 12255-10 (2006) Atıksu Arıtma Tesisleri – Bölüm 10: Güvenlik Kuralları
-     DIN EN 12255-10 (2001) Wastewater Treatment Plants – Part 10: Safety Principles.

 

---

R E K L A M