Havuz sahipleri, havuz işletmecileri ve havuz firmaları için en hareketli günler yaşanıyor. Gerek havuzların sezon öncesi bakımlarının yapılması, gerekse havuz sularının şartlandırılması herkesi ilgilendiren en önemli konuların başında geliyor. Tüm ilgililer öncelikle yüzme havuzlarında gerekli dezenfeksiyonu sağlamak amacıyla havuz kimyasallarının alımına başladı.

Tabii ki kimyasalların başında havuzlarda dezenfeksiyonu sağlayan klor gelmekte. Hepimiz uzun yıllardır suların dezenfeksiyonunda klor kullanıyoruz. Sadece havuz sularında değil, kullanma suları ve hatta evlerimize gelen suların dezenfeksiyonu bile klor ile sağlanmakta. "Bu kimyasalın bu kadar yaygın kullanılmasının nedeni ne?", diye düşünecek olursak bunların en başında diğer dezenfektanlara göre ekonomik oluşu ve bakiye olarak suyun içerisinde uzun süre kalabilmesi gelmektedir. Aslında klor uzun süre bakiye kalma özelliğini güneşe mümkün olduğunca az maruz kaldığında sağlayabilmektedir. Özellikle yüzme havuzlarının yoğun güneşe maruz kaldığı düşünülürse klora bazı eklentilerin yapılması kaçınılmaz olacaktır. Stabilizatör olarak adlandırılan bu madde klorun güneşe dayanımını artırmaktadır.

Ancak klora bu şekilde dayanım sağlayan bu madde beraberinde bazı olumsuzlukları getirmektedir. Havuzlar açısından bakıldığında yüksek dozda siyanürik asit bulunduran havuzlarda berrak görünüm ortadan kalkmakta, havuzlarda mat bir görünüm ortaya çıkmaktadır. Ayrıca insan sağlığına da etkileri göz önüne alınarak hem uluslararası NSPI standartları, hem de Sağlık Bakanlığı tarafından limitler öngörülmüştür. NSPI standartları yüzme havuzunda bulunması gereken maksimum değeri 150 ppm olarak vermiş iken Sağlık Bakanlığı bu değeri daha da aşağı çekerek 100 ppm olarak sınırlandırmıştır. Bu maddenin varlığı yalnızca estetik açıdan değil, aynı zamanda sağlık açısından da önerilmemektedir. Siyanürik asit bugün herhangi bir kaynaktan doğrulanabileceği gibi kanserojen bir maddedir ve etkileri yıllar içinde ortaya çıkabilir.

Hem yukarıda bahsedilen olumsuzlukları ortadan kaldırmak hem de daha sağlıklı bir havuzda yüzmeyi sağlamak amacıyla bazı alternatif dezenfeksiyon teknolojilerine yönelinmiştir. Bunların en başında, 2009 yılında Londra'da yapılan Dünya Havuz Konferansı'nda da klora alternatif dezenfeksiyon teknolojilerinde öne çıkan "Tuz Klorinatörleri" gelmektedir.

Tuz klorinatörleri deniz ekosisteminden esinlenilerek üretilen bir cihazdır ve basit bir elektroliz mantığına dayanmaktadır. Sistemin çalıştırılabilmesi için öncelikle çok seyreltilmiş bir deniz ortamı sağlanmalıdır. Bu ortamı sağlamak amacıyla metreküp başına 4-6 kilogram arasında tuz havuz suyunda çözülmelidir. Oluşan çözeltinin tuzluluğu denizlerin tuzluluğundan 9 kat daha az, yani yüzde 0,4 civarındadır. Bu değer cihazın çalışması için uygun ortamı yakalamamızı sağlayacaktır.

Proses içerisinde bulunan NaCl (sofra tuzu), elektroliz yoluyla kendisini oluşuran Na⁺ ve Cl^- iyonlarına ayrıştırılır ve bu şekilde saf klor gazı elde edilir. Oluşan klor gazı dezenfeksiyonu sağlar. Sirkülasyon döngüsü sırasında oluşan klorun bir kısmı güneş ışınları ile ortamdan uzaklaşırken kalan kısım önce kloride ve ardından tuza dönüşmektedir. Bu şekilde proses içerisinde bulunan tuz yok olmamaktadır. Hatta bu çözelti havuz suyu değiştirilmediği ya da çok yoğun make-up yapılmadığı sürece dört sezona kadar kullanılabilmektedir.

Cihaz iki ana kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım olan Kontrol Ünitesi, titanyum plakalardaki sürekli akışı sağlayarak klor üretimini denetler. Ayrıca cihaz üzerinde bulunan ayar butonu vasıtasıyla klor üretimini artırmak ya da azaltmak mümkün olmaktadır. Diğer kısım olan Hücre Kısmı ise klor üretiminin oluştuğu yerdir. 

Klor üretiminin başlamasıyla hem havuz içerisinde bulunan bakteri ve alg gibi mikroorganizmaların oluşması engellenecek hem de klorun (özellikle stabilizatörlü klorun) ortaya çıkarmış olduğu zararlı etkilerden uzaklaşılmış olacaktır. Bunun yanı sıra özellikle klor kullanılan havuzlarda ortaya çıkan deri tahrişi, göz yanması gibi olumsuzlukların da önüne geçilecektir. Tuzluluk değerinin insan vücudundaki değere çok yakın olması nedeniyle (gözyaşında 9 gr/lt) yüzücüler doğal bir havuzda yüzmüş olacaktır. Bunun yanında kimyasal maddelerin depolanması, taşınması ve kullanılması esnasında ortaya çıkabilecek olumsuzlukların da önüne geçilir.

Tuz klorinatörleri ekonomik açıdan da işletmelere fayda sağlamaktadır. Genel olarak havuz maliyetlerine bakıldığında en yüksek gider kalemi olarak klor göze çarpmaktadır. Tuz klorinatörlerinin kullanıldığı havuzlarda bu gider kalemi ortadan kalkacağından işletmecilere de önemli bir avantaj sağlamaktadır. Bunun yanında diğer kimyasallardan da yüzde 50'ye varan oranda tasarruf sağlanacaktır. Tuz klorinatörünün sadece ilk yatırım maliyeti vardır; bunun dışında herhangi bir sarf malzemesi bulunmamaktadır. Bu sayede cihaz kendisini çok kısa sürede (ortalama iki sezon) amorti ederek işletmelerin kara geçmesini sağlayacaktır.  Ayrıca sistem tam otomatik çalıştığından personel giderleri açısından da işletmecilere katkısı olmaktadır.

Cihazların seçiminde dikkat edilmesi gereken nokta, havuzların hacmidir. Havuz hacimlerine göre farklı cihazlar kullanılmalıdır. Pina tuz klorinatörleri "Si1mple", "Duo" ve "Pro" olarak üç ana kategoride toplanmıştır. Bunlardan Simple modeli 0-80 m³, 40-100 m³ ve 60-150 m³ havuzlar için üç ayrı model olarak satışa sunulmuştur. Duo modeli ise klor üretiminin yanı sıra üzerinde bulunan peristaltik pompa vasıtasıyla pH kontrolü ve dozajı da yapmaktadır. Bu cihaz ise 0-80 m³ ve 40-100 m³ kapasitesindeki havuzlarda uygulanabilmektedir. Pro modeli ise genel olarak daha büyük kapasiteye sahip havuzlarda uygulanmaktadır. 60-160 m³ ve  120-360 m³ hacminde olan havuzlarda, üzerinde bulunan kullanıcı ayarlı zaman saati ile efektif bir çözüm sunmaktadır. Havuz kapasitesinin belirtilen kapasiteleri aşması durumunda cihazlardan birden fazla seçilerek her büyüklükteki sisteme entegrasyonu sağlanır. Cihaz ayrıca gereken set değerine ulaştığında durmasını, set değerinin altına düştüğünde çalışmasını sağlayacak bir ORP kontrol ünitesi ile cihaz tam otomatik hale gelmektedir.

Tabii ki dezenfeksiyonda alternatifler sadece klor ve tuz klorinatörü ile sınırlı değildir. Bu sistemlerin yanında ozon ve gümüş-bakır iyon dezenfeksiyonu ile dezenfeksiyon sağlanabilmektedir. Bilindiği gibi ozon çok etkili bir dezenfeksiyon sistemi olmasına rağmen çok kararsız olması, ortamdan çok çabuk uzaklaşması, son kullanıcılar tarafından ölçülememesi ve çok yüksek yatırım maliyeti gibi dezavantajlara sahiptir. Diğer yöntem olan gümüş-bakır iyon yöntemi ise bilinen en eski yöntemlerden biri olmasına rağmen ortama verdiği ağır metal iyonları ile insan sağlığı açısından ciddi riskler oluşturmaktadır. İşletilmesinde karşılaşılan ciddi zorlukların yanında dezenfeksiyon işlemini de çok yavaş gerçekleştirdiğinden tercih edilmemesi gereken bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tüm bu veriler ışığında tuz klorinatörü, bilinen tüm dezenfeksiyon sistemleri arasında en ucuz, en doğal ve en etkili sistem olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sık Sorulan Sorular

1- Yarı olimpik ve olimpik tipteki havuzlar için ayrı bir sistem var mı?

Bu büyüklükte olan havuzlar için oluşturulmuş ayrıca bir sistem mevcut değildir. Bu tip büyük sistemlerde havuzun toplam tonajına bağlı olarak cihazların sayısı artırılır ve paralel bağlantı yapılarak dezenfeksiyon sağlanabilir. Ayrıca istenirse fazla klor üretimi Redox ile kontrol altına alınabilir ve otomatik bir sistem kurulabilir.

2- Akış olduğu sürece cihazın klor üretmesinden dolayı serbest klor devamlı yükselecek. Serbest kloru sabit tutmanın bir yolu var mı?

Cihaz üzerindeki set değerine göre sabit miktarda sürekli klor üretimi gerçekleştirilmektedir. Plakalarda akış olduğu sürece bu üretim devam eder. Eğer havuzdaki klor kontrol altında tutulmak istenirse OXEO ismini verdiğimiz bir redox kontrol sistemi bağlanarak belirlenen set değerinde cihazın durması sağlanabilir. Redoxlu kontrol için pH seviyesinin çok iyi ayarlanması gerekir.

3- Üretilen kloru OXEO olmadan nasıl takip edebilirim?

Her zamanki gibi iki günde bir veya en azından haftada bir standart test kitleri ile hem pH hem de klor ölçümü yapılabilir.

4- Tuz seviyesini ölçüyor mu? Fazla veya eksik olduğunu nasıl anlayacağım?

Evet, cihaz tuz değerini ölçmektedir ve üzerindeki led'ler vasıtasıyla eksik veya fazla olduğunu, başka bir ifadeyle tuz veya su eklenmesi gerektiğini göstermektedir.

5- Yosun önleyici ve çöktürücü kullanmaya devam edilecek mi?

Cihaz klor kullanımını ortadan kaldırırken diğer kimyasallardan da yüzde 50 oranında tasarruf sağlamaktadır.

6- Titanyum plakaların ömrü ne kadardır?

Titanyum plakalar kullanıma bağlı olarak 4-8 yıl arasında bir ömre sahiptir. Başka bir deyişle 10 bin saat kullanılabilir.

7- Havuzun deniz suyuyla doldurulması durumunda cihaz yine çalışır mı?

Deniz suyu tuz konsantrasyonu cihaz için çok yüksek olduğundan cihaz çalışmaz. Bu durumda suyun seyreltilmesi gerekecektir.

8- Eğer fazla klor üretilirse ne olur?

Havuzdaki fazla klordan dolayı gözlerde yanma ve kızarıklık oluşur.

9- Havuza eklenmesi gereken en uygun tuz miktarı nedir?

İdeal oran sıcaklığa göre değiştiği için aşağıdaki tablodan faydalanabilinir. Değerler bir m³e koyulması gereken kilogram miktarlarıdır.

	5o C	10o C	15o C	20o C	25o C	30o C	35o C	40o C
Min.	3,3	3,1	2,8	2,5	2,2	2	1,7	1,4
İdeal	4,7	4,3	3,9	3,5	3,1	2,7	2,3	2
Maks.	6,7	6,1	5,6	5	4,5	3,9	3,4	2,8

Not: Tekimsan Ltd. Şti.Fransız CCEI markalı tuz klorinatörlerinin Türkiye mümessilliğini yapıyor.

Erman BEZER / Çevre Mühendisi - Tekimsan Ltd. Şti.