Sivas Atıksu Arıtma Tesisi Arıtma Çamuru Bertarafı Uygulamaları

28 Ocak 2010 | TESİS
30. Sayı (Ocak-Şubat 2010)

Arıtma çamuru, atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan bir yan üründür. Evsel atıksu arıtma tesisleri için ortalama çamur üretimi 50 gr kuru madde/kişi/gün olarak tahmin ediliyor ve endüstriyel atıksu arıtma tesislerinde oluşan çamur miktarları ise dikkate değer oranlarda artıyor. Sayiter Yıldız / Sivas Belediyesi SİBESKİ Müdürlüğü Mustafa Değirmenci / Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü
Son yıllarda Türkiye'de evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin sayısı arttıkça, buna bağlı olarak yüksek miktarda arıtma çamurları oluşmaktadır. Bu durumda arıtma çamurlarına uygulanan klasik uzaklaştırma yöntemlerine ek olarak, son yıllarda yeniden kullanım çalışmaları artmaktadır.

Çamur miktarının kaynağında azaltılması, taşıma maliyetinin minimize edilmesi ve bertaraf işlemlerinin kolaylaşması açısından oldukça önemlidir. Anaerobik çürüme, çamur stabilizasyonu için kullanılan en eski proseslerden biridir (Filibeli, 2006). Evsel ya da kentsel Atıksu Arıtma Tesisi (AAT) olarak tanımlanan tesislerde oluşan arıtma çamuru miktarı, uygulanan prosese ve kirlilik konsantrasyonlarına ve uygulanan çamur susuzlaştırma yöntemine bağlı olarak değişmektedir. Literatürde birim arıtma çamuru oluşum miktarı ile ilgili farklı değerler verilmekte olup, kişi başına arıtma çamuru oluşumu 26-90 gr. kişi/gün (Kuru Madde) olarak ifade edilmektedir. Arıtma çamurlarının katı madde içeriği (DS) çamur kurutma yataklarında yüzde 80-90 oranına kadar yükselirken, mekanik çamur susuzlaştırma uygulanan tesislerde bu değer yüzde 17-25 düzeyinde kalmaktadır. Elde edilen çamur miktarı ise genellikle 1 ton arıtma çamuru/1000 m³ atıksu mertebesindedir. Bu yaklaşım kullanılarak, ülkemizde yılda 1.38 milyon ton evsel arıtma çamuru oluştuğunu ifade etmek mümkün görülmektedir (İşgenç ve Kınay, 2005).

Sivas kent atıksuları ana kolektörde toplanarak Kızılırmak'a deşarj edilmekteydi. Sivas Belediyesi tarafından ihale edilerek yapımına 2007 yılında başlanan Atıksu Arıtma Tesisi, Şubat 2009 yılında tamamlanarak işletmeye alınmıştır. 78.500 m³/gün kapasiteli tesis, uzun havalandırmalı aktif çamur sistemine göre dizayn edilmiştir. Tesis, giriş kaba ızgara, giriş pompa istasyonu, ince ızgara, havalandırmalı kum tutucu, anaerobik fosfor tankı, uzun havalandırma havuzları, son çökeltim tankı ve çamur susuzlaştırma ünitesinden oluşmaktadır. Son çökeltim tankından çekilen çamur doğrudan çamur susuzlaştırma ünitesine basılmaktadır. Burada poli ilavesi yapıldıktan sonra santrifüj dekantörlere iletilmektedir. Dekantörlerde yüzde 26-28 kuruluğa ulaşan çamur, tesis içerisindeki çamur deponi sahasına taşınmaktadır. Tesisten mevcut durumda günlük ortalama 17 ton çamur çıkmaktadır. Tesis içerisinde 180 gün depolama hacmine sahip bir alan mevcuttur.

Artan atık çamur miktarları, çamur stabilizasyon yöntemlerinin yanı sıra çamurun yeniden değerlendirilerek değişik alanlarda kullanımını gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, Avrupa Birliği ülkelerinde yeniden değerlendirme çalışmaları yaygınlaşmakta ve arıtma çamurlarının tarımsal kullanımı sınırlandırılırken, amaca yönelik yeni teknolojiler geliştirilmektedir. Özellikle yakma ve piroliz proseslerinde yoğunlaşan bu çalışmalarda proses ürünlerinin atık su arıtımında yeniden kullanımının araştırıldığı görülmektedir. Ayrıca, gübre, yakıt, yapı ve yol kaplama malzemesi ve çimento sanayi için hammadde olarak kullanım çalışmaları yine son yılların güncel araştırma konularıdır.

Çamurlar için yeniden değerlendirilme kapsamında en yaygın uygulama alanı halen tarımsal kullanımdır. Ancak son yıllarda içerdikleri kirleticilerden dolayı ortaya çıkan olumsuzluklar nedeniyle bu alanda kullanımının 2005 yılından itibaren sınırlandırılması Avrupa Birliği tarafından öngörülmüştür. Bu bağlamda da atık arıtma çamurlarının tarımsal alanlarda gübre olarak yeniden değerlendirilmesine alternatif olacak yeni kullanım alanları araştırılmaktadır.

Sivas Atıksu Arıtma Tesisi Tasarım Kriterleri

Atıksu arıtma tesisi faaliyete geçmeden önce Sivas kent atıksuları kanalizasyon şebekelerinde toplanarak günlük yaklaşık 60.000 m³ atıksu Kızılırmak'a deşarj edilmekteydi. Atıksu arıtma tesisinin 2007 yılı Haziran ayında inşaat işleri başlamış ve 2009 yılı Şubat ayında tamamlanarak tesis devreye alınmıştır.

Proses, uzun havalandırmalı aktif çamur sistemi olup karbon, azot ve fosfor giderimi sağlanmaktadır. Tesis yaklaşık 11,6 Ha alan üzerine anahtar teslim inşa edilmiştir.

Atıksu arıtma tesisine mevcut durumda yaklaşık 60.000 m³/gün atıksu girişi olmaktadır.

Arıtma Çamurunun Uzaklaştırılması ve Geri Dönüşüm Yöntemleri

Arıtma çamurlarının kullanımı ve bertarafında değişik yöntemlerin kullanıldığı görülmektedir. ABD'de arıtma çamurlarının yüzde 33'ünün arazide kullanıldığı, arazide

kullanılan bu çamurların yüzde 67'sinin tarım alanlarında, yüzde 3'ünün orman alanlarında, yüzde 9'unun arazi rehabilitasyonunda, yüzde 9'nunu yeşil alanlarda ve yüzde 12'sinin torbalanarak satılma yoluyla bertaraf edildiği belirtilmektedir. AB ülkelerinde arıtma çamurlarının tarımda kullanım oranı yüzde 36 düzeyinde olup, bu oran Danimarka, Fransa, İngiltere, Norveç, İsveç ve İspanya'da yüzde 50 civarındadır. Japonya'da ise ülkedeki nüfus yoğunluğu ve alanların azlığı nedeniyle, arıtma çamurlarının yüzde 60'lık bir bölümü yakılarak

bertaraf edilmektedir (İşgenç ve Kınay, 2005).

Düzenli Depolama: Son yıllara kadar çamur uzaklaştırma yöntemlerinin başında gelen

düzenli depolama, Avrupa Birliği tarafından yayınlanan ve 16.07.2003'ten geç olmamak

koşuluyla, "Üye ülkeler depolama alanlarına gönderilecek biyolojik olarak ayrışabilir

atıkların azaltılmasının sağlanması için ulusal stratejilerini kurmak zorundadır" şeklindeki "Council Directive 1999/31/EC of 26 April 1999 on the Landfill of Waste" direktifi ile sınırlandırılmaktadır. Düzenli depolama ancak alternatif değerlendirme seçeneklerinin bulunmadığı aşağıdaki durumlarda tercih edilecektir.

- Kirletici konsantrasyonları arazi ıslahı ve diğer geri dönüşüm yöntemleri için

uygun değilse

- Tarım alanları, ormancılık ve arazi ıslahı için yer, topoğrafya ve maliyetler

ekonomik değilse

- Yakın alanlarda yakma tesislerinin olmaması halinde.

Arıtma çamurlarının depolanmasında iki seçenek vardır. Tek başına depolamada depolama alanı sadece arıtma çamurları için kullanılır. Karışık depolamada ise depolama alanı evsel katı atıklar için kullanılmaktadır. Çamurlar için depolama alanına özel teknik önlemler alınmamıştır. Depolamaya gönderilen çamurlar genellikle çürütülmüş, kurutma yataklarında kurutulmuş ve suyu alınmış çamurlardır. Su içeriği yüzde 65-80 arasında olan çamurlar problemlere neden olurken, katı madde içeriği yüksek olanlar sorun yaratmaksızın depolanabilirler. Arıtma çamurları düzenli depolama alanlarında depolandıktan sonra üzerleri toprakla örtülerek çevresel etkileri en aza indirilir (Aydın, 2004).

Kompostlaştırma: Kompostlaştırma, sağlık ve estetik açıdan kullanıma uygun ürün elde edilen hayvan gübresi ve kereste tozu gibi ikincil ürünler ile karıştırılmış çamurların havalandırıldığı aerobik biyolojik çamur stabilizasyon yöntemidir (Aydın, 2004).

Bu metot, düzenli depolamaya göre biraz daha pahalı, yakmadan ise çok ucuz bir uzaklaştırma yöntemidir. Kompostlaştırma prosesi, düzenli depolamaya gidecek katı atık miktarının azalmasını sağlaması bakımından da bütün dünyada çevre dostu bir katı atık yönetim sistemi olarak kabul edilmektedir (Arıkan ve Öztürk, 2005).

Arıtma çamuru kompostu, hiç işlem görmemiş taze çamura kıyasla çok yararlı fiziksel özelliklere sahiptir ve iyi bir toprak iyileştiricisi işlevi görmektedir. Toprağın su tutma kapasitesini çok bariz bir şekilde artıran arıtma çamuru kompostu, suyun topraktan sızması veya yüzeyden akmasının önüne geçmekte ve toprakta bulunan bitkiye sunulur hale getirmektedir. Ayrıca toprağın gözenekliliği artırılmakta, yapısal direnci iyileştirilmekte, toprağın havalanması ve erozyona karşı korunması sağlanmaktadır. Topraktaki devam eden ayrışmadan dolayı da hijyenleşme tamamlanmakta ve güvenli bir ürün ortaya çıkmaktadır (Kranert ve diğerleri, 2005).

Arıtma Çamurlarının Tarımsal Alanlara Uygulanması: Arıtma çamurlarının tarımsal alanlara uygulanması ile çamurun, gübre besin elementleri kaynağı olarak ve/veya toprak şartlandırıcı olarak kullanılması ve tarımsal üretimin artırılması amaçlanmaktadır. Arıtma çamurlarından tarımsal faydalanmanın temel prensibi, çamurun tarım arazilerine agronomik oranlarda uygulanmasıdır. Yani yıllık yükleme bazında çamur ile verilen ve üründeki mevcut N ve/veya P miktarı, ürünün ihtiyacı olan yıllık N ve/veya P miktarını geçmeyecek şekilde çamur yüklemesi yapılmalıdır (Kocaer ve Başkaya, 2001).

Arıtma çamurlarının araziye serilmesi, tarımsal değerdeki bileşenlerin toprağa geri dönüşümünün bir yoludur. Arıtma çamurlarının tüm tipleri (sıvı-yarı katı, katı ve kuru çamur) araziye serilebilir (Smith, 1996). Ancak her kullanım çamurların biriktirilmesi, taşınması ve serilmesindeki uygulama sıkıntılarını birlikte getirmektedir. Atıksu arıtma tesislerinde oluşan çamur miktarı yıl boyunca değişken olmasına karşın çamurun tarımsal kullanımı sezonluktur. Biriktirme ulusal düzenlemelerin izin verdiği şekilde olmalıdır. Ortalama biriktirme süresi yaklaşık 6 aydır ve arazide biriktirmenin pratik olduğu görülmüştür (Aydın, 2004).

Arıtma Çamurlarının Ormanlık Arazide Uygulanması: Arıtma çamurlarının ormanlık

alanlara uygulanmasıyla, genellikle makro ve mikro bitki besin elementleri yönünden fakir olan orman topraklarına takviye sağlanmaktadır. Ayrıca çamur, organik madde içeriğiyle, yumuşak killi toprakların geçirgenliğini ya da kumlu toprakların su tutma kapasitesini artırarak ormansal toprakların özelliklerini geliştirmektedir (Kocaer ve Başkaya, 2001).

Yakma: Yanma bir oksidasyon reaksiyonudur. Çamurlar için yanma, doğrudan veya dolaylı olarak yapılmaktadır. Doğrudan yakma da çamurlar çoğunlukla evsel atıklarla birlikte yakılırken, dolaylı yakmada ya enerji üretimi için bir yakıt olarak kullanılır ya da sanayide (çimento üretimi) bir başka yakıtla birlikte enerji ve hammadde girdisi olarak değerlendirilir.

Arıtma çamurları, çimento fabrikası fırınlarında ve kömür kullanan enerji tesislerinde gereğinde evsel atıklarla birlikte yakıt olarak kullanılabilir. Çamurun evsel atıklarla yakılması için yüzde 60-65 kuru madde içermesi, çimento üretiminde ise maksimum arıtma çamuru besleme oranının klinker üretim kapasitesinin yüzde 5'inden daha fazla olmaması gerekmektedir. Bu nedenle, 2000 ton/gün çimento üretiminde klinker kalitesinin değişmemesi için maksimum 100 ton/gün kuru madde kullanılmalıdır (Aydın, 2004).

Sivas Atıksu Arıtma Tesisi Arıtma Çamuru Bertarafı

Sivas atıksu arıtma tesisi toplam 11 ha alan üzerine inşa edilmiştir. Alan içerisinde çamurun 180 gün depolanabileceği geçici çamur deponi alanı mevcuttur.

Son çökeltim havuzlarından çamur susuzlaştırma ünitesine gelen çamur, ilk olarak katyonik bir polielektrolit ile şartlandırıldıktan sonra susuzlaştırılması için santrifüj dekantörlere gönderilmektedir. Çamur şartlandırma için polielektrolit, dekantörlerin memba tarafından çamur besleme borularının içine basılmaktadır. Susuzlaştırma ekipmanları için iki adet polielektrolit dozlama ünitesi mevcuttur. Ayrıca üç adet santrifüj dekantör çalışmaktadır.

Tesis 14 Şubat 2009 tarihinde devreye alınmıştır. Devreye alma süresinde çamurun tamamı geri devir olduğundan çamur çıkmamıştır. Tesisin devreye alınması sırasında MLSS miktarının ayarlanması ve biyolojik faaliyetlerin başlaması için zamanla geri devir miktarlarındaki azalma ile birlikte çekilen çamur miktarları artmaya başlamıştır. Santrifüj-dekantörden çıkan çamur yaklaşık yüzde 25 KM içermektedir. Şu ana kadar toplam 1.320 ton arıtma çamuru, tesis içindeki çamur deponi sahasına serilmiştir.

Sivas Atıksu Arıtma Çamurunun Olası Bertaraf Yöntemleri

Tüm arıtma tesislerinde arıtma çamurunun uzaklaştırılması ve uygun kullanım alanlarının belirlenmesi sorun olmaktadır. Arıtma çamurlarının gerek hacminin azaltılması gerekse yeniden kullanımı ve bertarafı için çeşitli alternatif yöntemler vardır. Arıtma çamurunun kalitesi ve yerel şartlar (iklim, bitki örtüsü, tarım faliyetleri ve toprak yapısı gibi) çamurun bertaraf yöntemini belirlemede çok önemlidir.

Arıtma çamuru analiz sonuçları "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 11-A" sınır değerleriyle karşılaştırılmıştır. Çözünmüş organik karbon parametresi dışındaki tüm parametreler sınır değerlerin altındadır. Çözünmüş organik karbonun arıtma tesisinden çıkan çamurlarda yüksek çıkması beklenen bir sonuçtur. Bu değerin diğer arıtma tesisi çamurlarında da yüksek olduğu bilinmektedir. Tesiste ileri biyolojik arıtma gerçekleştirilerek atıksudaki karbon, azot ve fosfor giderilmektedir. Atıksudan uzaklaştırılan karbon arıtma çamuruna geçtiği için çamurda bu değerin yüksek çıkması normaldir.

Sivas atıksu arıtma tesisinden çıkan çamurun uygun bertarafıyla ilgili olarak çeşitli alternatifler ele alınmıştır. Çamur yönetiminin ana hedefi, maksimum miktarda çamuru tarım ve ağaçlandırma alanlarında gübre olarak ve topraklaştırma işlemi aracılığıyla yeniden ekim için özgül toprak üretiminde girdi olarak kullanmak ve çamurun depolama sahasında bertarafını en aza indirmek olmalıdır. Bölgede toprak kalitesini geliştirme hususunda çok büyük talep vardır. Arıtma çamurunun bertarafinda aşağıdaki 3 yöntem üzerinde durulmuştur.

1. Atıksu çamurunun tek-atık gömme sahasında gömülmesi

2. Atıksu çamurunun tarımsal amaçlı kullanımı

3. Atıksu çamurunun topraklaştırılması

Atık gömme seçeneği; Arıtma çamurunun daha önce düzenlenmiş ve gerekli çalışmaları

tamamlanmış araziye götürülerek burada depolanması seçeneğidir. Bu yöntem çamur materyalinin daha sonra başka bir amaçla kullanılması için biriktirilmesi imkânı da sağlamaktadır. Bu tür bir atık uzaklaştırma sisteminin özellikleri, yasal mevzuat ve mevcut teknik düzenlemeleri dikkate alınarak, dikkat edilecek hususlar:

- Deponi sahasının AAT'ye olan mesafenin kısa olması

- Altyapı önlemleri için az gider gerektirmesi (sızdırmazlık gibi)

- Çamur materyalinin taşınma olanağını içeren ulaşım imkanının olması

- Sinerji etkilerinden yararlanmak amacıyla diğer atık konseptleriyle birleştirme

fırsatının bulunması

Bu amaçla, Sivas Belediyesi SİBESKİ Müdürlüğü tesise yaklaşık 10 kilometre mesafede bir alanı atık gömme için belirlemiştir. Arazi hazineye ait olup gerekli kamulaştırma işlemleri başlamıştır. Ayrıca Katı Atık Yönetmeliği Madde 25'te "Evsel ve evsel katı atık özelliğindeki endüstriyel atıklar ile, bunların atıksu arıtma çamurlarını depolamak üzere inşa edilen depo tesislerinin asgari kapasiteleri, nüfusu 100 binden küçük olan yerleşim bölgelerinde 10 yıllık depolama ihtiyacını karşılayacak şekilde, nüfusu 100 binden büyük olan yerlerde 500.000 m³ olarak planlanır" ifadesi yer almaktadır. Bu sebeple seçilen alanın yönetmeliğe uygun olması gerekmektedir.

Bu yöntem çamurun nihai bertaraf yöntemi değildir. Bu işlemle çamur uygun bir şekilde tesisten uzaklaştırılmış olmaktadır. Ancak çamur, diğer bertaraf yöntemleri kullanılarak yeteri kadar kullanılmadığı sürece tesis içerisinde yüksek miktarlarda birikmelere sebep olacaktır. Bu durum koku ve sinek problemine neden olacaktır. Sahada bekletilen çamurun stabilizasyonu için kireç ilave edildiğinden bu çamur daha sonra tekrar tarımda kullanılmayacak ve zorunlu olarak katı atık deponi sahaları gibi alanlara taşınması gerekecektir. Bu nedenle tesiste çamur birikimini önlemek ve düzenli şekilde biriktirilmesini sağlamak için böyle bir alan mutlaka gerekmektedir.

Çamurun bertarafı ile ilgili diğer yöntem tarım ve ağaçlandırmada kullanımıdır. Çamuru sadece atık olarak bertaraf etmek yerine değerli özellikleriyle tarım ve ağaçlandırma sahalarında gübre olarak kullanılmak gerekmektedir. Suni gübrenin yerine ikame olarak organik ve doğal bir ürün olan çamuru kullanmak, paradan tasarruf etmeleri ve toprağın kalitesini artırması açısından çiftçilerin çıkarına olacaktır. Su anda hedef grubun büyük bölümü çamur materyali, yönetme ve riskler konusunda bilgilendirilmiş değildir. Bu nedenle bu alanda düzgün çalışan bir sistem

hazırlamak için aşağıda belirtilen işlerin yapılması gerekmektedir.

A) Halkla ilişkiler faaliyetleri vasıtasıyla çamurun gübre olarak kullanımının kuvvetli bir şekilde kabullenilmesini sağlamak. Bu faaliyetler için;

- Kullanıcıların yeterli biçimde bilgilendirilmesi

- Bütün ilgili paydaşların faaliyetlere dâhil edilmesi

- Sistemin islediği yerlerde örnekler gösterilmesi

- Pilot sahalar hazırlanması gerekmektedir.

B) Tarımda kullanımın nasıl olduğuna dair pratik yöntemin gösterilmesi

- Konu ile ilgili uzmanların işe alınması

Tercihen deneyimli ziraat mühendisleri

Herhangi bir üniversiteden tarım uzmanlarının eşlik etmesi

Analizlerin yapılması için sertifikalı laboratuarların tutulması

- Arazi sahipleriyle ortaklasa bir program hazırlanması

Çamurun ne zaman ve nerede kullanılacağı

Arazi birimi basına dozlama oranları

Yasal şartlara göre çamurun kullanımının sağlanması gerekmektedir.

Çamurun kullanılması için yeteri kadar arazi ve büyük talep bulunmaktadır. Bu talep AAT'nin üretebileceğinden bile fazladır. Sivas Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü, Çevre ve Orman İl Müdürlüğü, Ulaş TİGEM gibi kuruluşlar ile Ziraat Odası çamurun kullanımı konusunda isteklidirler.

Çamurun bertarafı için düşünülen diğer yöntem de topraklaştırma yöntemidir. Ülkemizde henüz uygulanmayan bu yöntem Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü bünyesinde doktora tezi olarak çalışılmaktadır. Bu çalışma ile birlikte Sivas pilot bölge olarak belirlenecek ve uygulama yapılacaktır. Ayrıca çamur bertarafı ile ilgili Sivas Belediyesi katkılarıyla bir sempozyum düzenlenmiş ve topraklaştırma konusu burada da görüşülmüştür. Onun üzerinde uzmanın katıldığı (belediyelerden, özel sektörden) bu sempozyumda ortak düşünce topraklaştırma işleminin uygulanması halinde çamurun nihai bertarafının sağlanacağı yönündedir.

Sempozyuma ayrıca Avusturya'da topraklaştırma işlemini gerçekleştiren firmadan uzmanlar da katılmıştır.

Topraklaştırma işleminde, arıtma çamuru verimli bir toprak haline getirilmektedir. Proses öncesi nihai ürünün kullanım alanı belirlenerek ilgili toprak analizleri yapılır. Daha sonra çamur analizleri ile karşılaştırılarak çamurun bu toprağa dönüşmesi için gerekli olan organik ve inorganik maddeler ile karışım miktarları belirlenir. Belirlenen miktarlarda meydana gelen karışım tekniğine uygun olarak yığın şeklinde bekletilir. Oluşan reaksiyonun son ürünü olarak ortaya çıkan toprak, kullanmak istediğimiz örnek toprak kalitesinde bir topraktır. Oluşan son ürün olan toprak, kullanım sürecinde izlenmesini gerektirmediğinden ve kullanıma yönelik olduğundan çok önemlidir. Bu işlem gerçekleştiği takdirde yöntem, çamurun en uygun bertaraf/kullanım yöntemi olacaktır.

Sonuçlar ve Değerlendirme

Sivas AAT'de yapılan uygulamalarda, tesisten susuzlaştırma sonrası çıkan ve başka herhangi bir işleme tabii tutulmamış yüzde 26-28 KM oranlarındaki çamur, tesis içerisindeki geçici deponi sahasına taşınmaktadır. Nihai bertaraf sahası tesisten uzak olması durumunda taşıma maliyetleri çok yüksek olacaktır. Tesisten mevcut durumda günlük ortalama 17 ton çamur çıkmaktadır. Tesis içerisindeki deponi alanı şu an tamamen dolmuş durumdadır.

Çamur bertarafında en önemli seçenek bu materyalin, tarım ve ağaçlandırma sahalarında kullanılmasıdır. Çiftçilerin çok büyük talebi vardır ve çamuru kullanmak istemektedirler. Ayrıca yüksek gübre fiyatları çamura olan talebi artıracaktır.

Bazı resmi kurumlar ile çamurun kullanımı konusunda görüşülmüştür. Bu kurumlar kullanım konusunda destek vermeye isteklidir. Ayrıca kentte yeni meyve bahçeleri bulunmaktadır. Deneme çalışmaları burada yapılabilir.

Arıtma çamurlarının araziye uygulanma sürecinde bilinçsiz kullanımın önüne geçilmesi

için düzenli izleme ve denetimin yapılması gerekmektedir.

Çamurun araziye uygun bertaraf alternatiflerinden biri de düzenli çöp deponi sahasına

götürülerek uzaklaştırılmasıdır. Ancak çöp deponi sahası tesise 25 kilometre uzaklıkta olup

işletme maliyetleri açısından uygun bir yöntem değildir. Ayrıca Katı Atıkların Kontrolü

Yönetmeliğinin 28. maddesinde "Arıtma çamurunun depolanabilmesi için içinde

bulunan su oranının yüzde 65 olması gerekir. Ancak, depo yeri isletmecileri, çamurun su

oranının daha fazla olması halinde, deponun stabilizesini bozmayacağı, koku problemi

ortaya çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı yüzde75'e kadar olan çamurları kabul

edebilir" denilmektedir

Türkiye'de henüz uygulanmayan, çamurun topraklaştırma metoduyla yeniden kullanımı ile ilgili çalışmaya başlanmalıdır. Bu çalışmanın sonuçlanması durumunda nihai çamur bertarafı olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

Sayiter Yıldız / Sivas Belediyesi SİBESKİ Müdürlüğü
Mustafa Değirmenci / Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü

R E K L A M

İlginizi çekebilir...