Geçtiğimiz aylarda Türkiye ofisi de açılan Avrupa Yatırım Bankası Başkan Yardımcısı Dr. Matthias Kollatz-Ahnen'le de konuşma fırsatı yakaladık. Aday ülke konumundaki Türkiye için neler düşündüklerini sorduk.

Su ve Çevre Teknolojileri: Avrupa Yatırım Bankası'nın (AYB) su ve çevre konusundaki finansman politikası nedir?

Dr. Matthias Kollatz-Ahnen: Avrupa Yatırım Bankası 1958 yılında faaliyete başladığından beri Avrupa Birliği su sektöründe kilit rol oynuyor. Banka, su sektörünün finansman kredileri alanında diğer pek çok uluslararası finans kuruluşuna göre ciddi kaynaklar yarattı.

Dolayısıyla biz oldukça büyük bir kredi kuruluÅŸuyuz. Son beÅŸ yılda 10 milyar eurodan fazla bir kredi imkanımız oldu. Bu rakamın yüzde 88'i de AB üyelerine verildi. Bu sene 2008 yılı kredi miktarımız da 2.1 milyar eurodur. Bu geçen 5 yıllık sürede Banka olarak baÅŸta atıksu projeleri olmak üzere pek çok çalışmamız oldu. EÄŸer 20-30 yıl önce nasıldı diye hatırlarsanız, neler yapıldığını daha fark edeceksiniz. O dönemlerde, Ä°spanya, Yunanistan gibi ülkeler BirliÄŸe katılmak için uÄŸraşıyorlardı ve üyelik kriterleri gereÄŸi pek çok atıksu tesisi kurmaları gerekiyordu. ÖrneÄŸin Barselona gibi büyük ÅŸehirle de bile böylesi tesislerin yapılması gerekiyordu. Atıksu arıtma konusunda AYB, bu ülkelerde bu tür projelere kredi saÄŸlayan en büyük kuruluÅŸ olmuÅŸtur.  

AYB'nin 2008-2010 yıllarını kapsayan kurumsal operasyonel planlarına göre AB içinde 6 tane ana hedefi var ve bunlardan biri; aday ülkelerle aktivitelerini paylaşma ve artırma hedefi. AYB'nin diğer 5 kredilendirme hedefi ise şöyledir:

Ekonomik ve sosyal uyumun desteklenmesi. 2010 yenilikçi inisiyatiflerini uygulama. Avrupa ağ sisteminin geliştirilmesi. Küçük ve Orta Ölçekli kurumlar ve sürdürülebilir, güvenli enerjiyi destekleme.

Son dönemde Avrupa Yatırım Bankası, sektörün önemli geliÅŸmelerine ve rekabet koÅŸullarına göre su projelerine yönelik kredi politikalarını da yeniledi. AYB, yeni su sektörü kredi politikası ile "Avrupa BirliÄŸi Su Bankası" olarak global ölçekli bir finans kuruluÅŸu olacak. AYB'nin yeni su sektörü kredi politikaları son dönemde Stockholm Su Haftası ve bugün de burada Dünya Su Kongresi'nde tanıtılıyor.

Şu anda bizim yeni kredi politikamız ve ilgili alanlar söyle;

-Entegre Su Kaynakları Yönetimi (IWRM). Bunun içinde sınır aÅŸan iÅŸbirlikleri de söz konusu olacak. Kurumsal çerçeveler dahilinde borçların birleÅŸtirilmesini desteklemek (Konsolidasyon). Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸine adaptasyon çalışmaları. Su verimliliÄŸi. Yeni su ekipmanlarının geliÅŸtirilmesi. Atıksu ve sanitasyon- saÄŸlık koÅŸullarının iyileÅŸtirilmesi hizmetleri ve AraÅŸtırma ve yenilikçilik. Bunlara ek olarak öne çıkan alanlar da var. 

Irmak havzaları projelerinde; Su kaynakları yöneticileri ile su dağıtım hizmeti sağlayanlar ve bu hizmetleri kullananlar arasındaki ilişkilerin kuvvetlendirilmesi desteklenecek. Bu konuda su kaynakları yönetimleriyle daha yakın işbirliği çalışmaları yapacağız. Nehir havzaları otoritelerini, bu alandaki bölgesel inisiyatifleri ve sınır aşan yatırım programlarını (IWRM) kapsamında destekleyeceğiz.

Sektör gelişmeleri; Su sektörü sayısız aktörler nedeniyle parça parca olan kurumsal yapılarından dolayı sık sık sıkıntı çekiyor. Bu durum kamu hizmeti sağlayanlar için hizmet verme zorlukları yaratıyor. Banka bu anlamda kurumsal birleşmeleri (konsolidasyon) destekleyecek. Yine doğru altyapı geliştirme çalışmalarını ve bölgesel servis sağlayıcılarını, böylesi kuruluşların güvenli finansman sağlama yollarını arayacak

İklim değişikliği; İklim değişikliği adaptasyonu konularına da odaklanacağız. İklim değişikliğinin özellikle su kaynakları ve kalitesi üzerinde ki etkilerini azaltama çalışmalarını zaten yapıyoruz.

Su verimliliğini teşvik; Su verimliliği, su azlığı dikkate alındığında su kaynaklarının verimli dağıtımında hizmet verenler için anahtar konudur. Hizmet verenlerin sağladığı hizmetin kalitesine de büyük etkileri var. Bu konuda bankanın 4 verimlilik ölçüsü var. Tüketicilerin (konutlar, endüstri, tarım ve hidroelektrik santralleri gibi) su kullanım verimliliği, Farklı kullanıcılar arasındaki dağıtımın verimliliği, Altyapı yönetim sistemlerinin verimliliği ve Su sağlama sistemlerinin kendilerinin verimliliği.

Yeni ekipmanlar geliştirilmesini desteklemek; Özellikle kurak bölgeler başta olmak üzere, su talep ve üretimi arasında gerekli dengeyi sağlayıcı yeni su ekipmanlarının geliştirilmesini destekliyoruz. Banka, deniz suyu arıtma Ters Ozmoz tesisleri ve barajlar gibi) yeni su sağlama projelerini de destekleyecek

Atıksu ve sanitasyon saÄŸlık hizmetleri; Çevre ve halk saÄŸlığı için atıksu toplama, arıtma ve bertaraf hizmetleri her zaman ilgilendiÄŸimiz bir alan. AYB bu konuda Avrupa BirliÄŸi direktifleri çerçevesinde yapılması gereken atıksu toplama ve arıtma  sistemlerini desteklemeye devam edecek. Banka aynı ÅŸekilde aday ülkelerde de bu hizmetlerin gerçekleÅŸtirilmesini destekleyecek.

 AraÅŸtırma ve Ä°novasyon; Banka ayrıca araÅŸtırma-geliÅŸtirme çalışmalarını ve elde edilen sonuçların proje hazırlama ve uygulamada kullanılmasını da destekliyor.

Bizim kredi verme politikamızın anahtar noktası özetlersek; suyun üretiminden dağıtımına, tüketilmesine, tarım amaçlı ya da endüstriyel kullanım gibi farklı kullanıcılar tarafından kullanılmasına kadar verimliliğinin artırılması ve yine kentlerdeki fiziki altyapıların daha verimli olmaları yönünde destek sağlamaktır. Özellikle altyapılarda çok ciddi miktarlarda su kaçakları oluyor. Su yönetim sisteminde dağıtım hatlarıyla, kaybedilen su miktarları yüzde 25'lere kadar gelmiş durumda. Bunlar kabul edilemez rakamlardır.

Su ve Çevre Teknolojileri: Geçtiğimiz aylarda AYB'nin Türkiye ofisi açıldı. AYB'nin Türkiye'deki planları ve adımları neler olacak?

Dr. Matthias Kollatz-Ahnen: Türkiye çok güzel bir örnek. Türkiye halen Avrupa BirliÄŸi ile üyelik görüşmelerini sürdüren bir ülke. Bu görüşmeler içinde ana süreçler Avrupa standartlarının saÄŸlanması görüşmeleridir. Bizim AYB olarak Türkiye ile ilgili ana yaklaşımımız; Avrupa BirliÄŸi'nin su standartlarının yakalanması konusunda birlikte çalışmaktır. Projelerin uygulamaya geçirilmesi konularında gerek belediyelerle gerek hükümetlerle gerekse özel sektör yetkilileriyle neler yapılabileceÄŸini görüşmek  ve bu yönde AB standartlarının yakalanması hedefine ulaÅŸmada baÅŸarı saÄŸlanmasına destek olmak.

Özetle şunu söyleyebilirim; İki hedefimiz var. İlki bu standartlar hakkında bilgilendirmek. İkincisi de bu doğrultudaki projeleri destekleyerek su hizmetlerinin sağlanmasında ciddi iyileşmeler sağlamak.

Türkiye'de özelikle su verimliliÄŸi ve su yönetimi çok kritik ve biz bu konularda da  Türkiye'deki görüşmelerimizde, projelerde bu konuyu gündeme getiriyoruz.

Su ve Çevre Teknolojileri: Projelerin hazırlanması için teknik destek de sağlıyorsunuz değil mi?

Dr. Matthias Kollatz-Ahnen: Evet destek veriyoruz. AYB olarak biz buna proje döngüsü diyoruz. Biz projeye yalnızca finansman kredisi saÄŸlamıyoruz, planlanmasının ilk aÅŸamalarından itibaren bakıyoruz.  Kullanılacak teknolojilerine, hangi teknolojiler olduÄŸuna, bunların hangi düzeyde olduÄŸuna da bakıyoruz. Bu incelemenin sonuçlarını aldıktan sonra projenin kendi yatırım proseslerine bakıyoruz. Tüm bunlardan sonra projenin hedefleri ve saÄŸlayacağı faydalar konusunda bir deÄŸerlendirme yapıyoruz. Bunlar yapılacak diÄŸer projeler için de önemli deneyimler saÄŸlıyor. Çünkü bu çalışmalar önemli kıyaslamaların ortaya çıkmasını saÄŸlıyor.

Tüm AYB finansmanı almış ve alacak projeler AB çevre prensiplerine ve standartlarına uygun olmak zorundadır. Banka su sektöründe yatırım maliyetinin yüzde 50'sine kadar kredi verebiliyor. Yine suyla ilgili bir projenin toplam maliyetinin yüzde 30'na kadar kredi sağlıyor.

Banka 2007 yılında 28 adet büyük su sağlama ve sağlık hizmetleri sanitasyon projelerine toplam 2.3 milyar euro kredi verdi. Bunun 2 milyar eurosu AB içindeki 22 projeye, 249 milyon eurosu da AB dışındaki 6 proje verildi.

Banka 1998 yılından beri genişleme ülkelerine 415 milyon euro kredi sağladı. Bunun 82 milyon eurosu 2003-2007 yılları arasında çoğunlukla belediyelere ve su altyapı girişimcilerine verildi. Yine burada yüzde 88 gibi bir oranla daha çok Türkiye'ye de yüksek bir oranda kredi sağlandı.