TEKNÄ°K MAKALE 13. Sayı (Mart Nisan 2007)

Son yıllarda çevrenin korunması yönünde çevre bilinci gelişmeye başlamıştır.
Sıkı yasal düzenlemeler ile çevresel konular kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda su kaynaklarının tanımlanması ve su kalitesinin izlenebilmesi için düzenli ve güvenilir ölçüm verileri gereklidir. Kaynakların korunması, yaşamın devamlılığı açısından önem taşıdığı için, koruma amaçlı bir dizi yaptırımın getirilmesi sözkonusu olmuştur. Endüstriyel deşarjın kalitesi ve miktarı yerel yönetimler için önemlidir. Tesisler bu ölçümleri yapmak ve kayıt altında tutmak durumundadır.

Debi ölçümü, sulama suyu ölçümlerinde ve atıksu arıtma tesislerinde de önemli bir uygulamadır. Bunun dışında sel suyu, birleştirilmiş atıksu kollektörleri, arıtma tesislerinde çöktürme, filtrasyon akış izolasyon çalışmalarında da farklı uygulamaları bulunmaktadır.

Debi ölçüm sistemleri

Debi ölçümü temel olarak iki ana gruba ayrılır: Kapalı kanal debi ölçümü. Açık kanal debi ölçümü.

Kapalı Kanal Debi Öçümü; kapalı borularda gerçekleştirilir. Bu tarz sistemler temiz su hattı veya endüstriyel proses su hatlarında kullanılır ve debi ölçümü gerçekleştirmek için hatta bir aparat yerleştirilir. Kapalı kanal debi ölçümünde yaygın olarak kullanılan ölçüm cihazları şu şekilde sıralanabilir:

- Venturi metreler

-Ultrasonik debimetreler (doppler ve transit zaman)

-Manyetik debimetreler

-Pitot tüpü debi ölçerler

Açık Kanal Debi Ölçümü’nde; sıvı belli tipte bir kanalın içinde serbest yüzeyde akar. Örnek olarak dereler, sulama suyu kanalları ve savaklar verilebilir. Tam kapalı olmayan, yarı dolu fakat basınçlı olmayan kanallar (kanalizasyon boruları ve galeriler gibi) da açık kanal olarak sınıflandırılır. Açık kanallar daha çok yağmur suyu kanal sistemleri, atıksu arıtma tesisleri, birçok endüstriyel atık uygulamaları ve su arıtma tesislerinde kullanılmaktadır.

Açık kanal debi ölçümünde kullanılan ikincil ölçüm sistemlerinin amacı; su seviyesinin ölçümü ölçülen su seviyesinin uygun akım hızına çevrilmesidir.

Debi ölçümü için, savak ve açık kanal debiölçerin kombinasyonu gereklidir. Savaklar akımı, kontrollü hale getirir ve akım hızı ile bağlantılı olarak sıvı seviyesini oluşturur. Debi ölçerler bu seviyeyi ölçerek, bunu "sıvı seviyesi-akım hızı" ilişkisine dayanarak akım hızına çevirir. Yaygın olarak kullanılan seviye ölçerler şunlardır:

Ultrasonik: Sıvı seviyesi, transmiterden gönderilen dalgaların, sıvı yüzeyine çarptıktan sonra alıcıya geri dönene kadar geçen sürenin belirlenmesi ile hesaplanır.

Bubbler: Bubbler tüpü, su akımının içinde belirli bir seviyeye daldırılır ve sabitlenir. Daha sonra sabit hızla basınçlı hava verilerek hava kabarcığı oluşumu sağlanır ve hava basıncı ölçülür. Bu, su seviyesi ile orantılıdır ve böylece seviye ölçümü gerçekleştirilir.

Submerged Basınç Transdüseri: Bu sistem bubbler ile benzer bir sistemdir. Farklı olarak, basınç transdüseri su akımının içine daldırılır. Sıvı seviyesi ile orantılı olarak basınç ölçümü gerçekleştirilir.

Alana Bağlı Hız Ölçümü: Bu sistemde debi, ortalama akım hızı ile, o noktada akım alanının çarpımından elde edilir. Açık kanalda bunun için iki ayrı ölçüm gereklidir; bir tanesi ortalama hız ölçümü diğeri de akış derinliğidir. Bu iki değerin cihaz tarafından tayin edilip gerekli işlemlerin yapılmasından sonra cihaz kullanıcıya istenen birim üzerinden debi ölçümünü verir.

Günümüzde kullanılan debimetre sistemleri kullanım yerine ve akışın özelliklerine göre farklılıklar göstermektedir. Açık kanalların bulunduğu alanlarda her türlü savak yapısına uygun debimetre sistemleri, dünya çapında pazarın büyük bir kısmına sahip olan Teledyne ISCO firması tarafından sağlanmaktadır.

Firmanın Türkiye Yetkili Distribütörü olan Enotek firması, debimetreler ile birlikte tüm cihazların ve yedek parçaların satış, satış sonrası kurulum ve teknik destek hizmetini vermektedir.

Kayhan MERT

Enotek Ltd. Bölge Satış Müdürü
 

---

R E K L A M