ÅžAFAK ÖZSOY
Tulip EÄŸitim ve Danışmanlık Kurucusu ve Genel Müdürü
safakozsoy@tulipconsultants.com

Geleneksel yönetim modellerin pek de iÅŸe yaramadığı günümüzde; deÄŸiÅŸimlere açık, dinamik karar verme süreçlerinin etkin kullanıldığı, ÅŸirket stratejilerinin iÅŸ süreçlerine hızlı entegrasyonuna müsait sistemlere yatkın bir liderlik gereksinimi içinde bir de su ayak izinin takibi gerektiÄŸi yöneticilerin karşısında.

Su ayak izi kavramının ortaya çıkışında, dünyanın yönetim süreçlerinde iklim odaklı senaryolar ve karbon ayak izinin kontrolüne dayalı, azaltım hedefinin doÄŸrudan etkisi olduÄŸu açıktır.

Suyun enerji fiyatları ile kıyaslandığında hala oldukça ucuz oluÅŸu, belki de iÅŸletmelerde enerji kadar önem verilmeyiÅŸini açıklar niteliktedir. Ancak dünyada limitli olan kullanılabilir su kaynakları ve beraberinde iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin dezavantajları, sürekli artan nüfus ile yaÅŸam kalitesinin artması suya duyulan gereksinimi de artırmaktadır.

Suyun izlenmesi; sürdürülebilir yönetim parametreleri içinde yer alması, iÅŸletmelerde “Sürdürülebilir Raporlama”, “Carbon Disclosure Project (CDP)”, Küresel AnlaÅŸma gibi küresel rekabet edici ortamlarda yatırımcıların ve paydaÅŸların talebi ile talep edilir olmuÅŸtur. Rekabet edebilir ÅŸirketlerin yaratılması sürecinde ekolojik etkinin sıfırlanması hedefi ile yönetilen ÅŸirketlere kaymanın kaçınılmazlığını görmek bu makalenin de ana fikirlerinden birini oluÅŸturmaktadır.

SürdürülebilirliÄŸin ölçülmesinde; OECD iÅŸ etiÄŸi ve uygunluk kriterleri içinde temiz suyun kalitesi ve temiz suyun kaynağı da yer almaktadır. Böylelikle suyun iÅŸ süreçlerinde izlenmesi bir performans göstergesi olarak tariflenmesi yoluna gidilmiÅŸtir.

Su ayak izi, bireylerin tüketimlerini sadece kendi yaÅŸadıkları coÄŸrafyadan deÄŸil farklı olarak baÅŸka bir yerdeki su kaynağı üzerindeki etkisini de ortaya koyan önemli bir göstergedir.

Suyun sınırlı ve ikame edilemeyen bir doÄŸal kaynak olduÄŸunun bilinciyle bireyler, günlük su tüketimlerinin ötesine geçerek tatlı su kaynakları üzerinde miktar ve kalite açısından yarattıkları etkiyi su ayak izini ölçerek ve etki deÄŸerlendirmesi yaparak anlayabilirler. Böylelikle sosyal ve çevresel etkinin bilinmesi, kaynaklarının uzun dönemde kullanabilirliÄŸi üzerinde olumlu iyileÅŸtirmelere neden olur.

Sürdürülebilir ÅŸirket yapılanmalarında, su hedeflerinin harcanan su miktarına baÄŸlı olarak oluÅŸturulması saÄŸlanabilir ise iÅŸ risklerinin su kıtlığına baÄŸlı etkilerinin azaltılması saÄŸlanır. Dolayısıyla bir iÅŸletmenin su kıtlına baÄŸlı etkisinin deÄŸiÅŸimi de iÅŸ stratejilerine yansıyabilir.

Su ayak izi yalnızca su hacmini deÄŸil, aynı zamanda kullanılan suyun türünü (yeÅŸil, mavi, gri), ne zaman ve nerede kullanıldığını da gösterir. Bu bakımdan bir ürünün su ayak izi, çok boyutlu bir gösterge olup etkisinin insan, eko sistem ve doÄŸal kaynaklar esas alınarak gözden geçirilmesi beklenmektedir.

Saklı su içeriÄŸi ve gömülü su ise yalnızca kullanılan suyun miktarını ifade eder. Miktar su kullanımının yalnızca bir boyutudur. Suyun kullanıldığı yer ve zaman aralığı ile kullanılan suyun türü de miktar kadar önemlidir. Su Ayak Ä°zi, birim zamanda harcanan (buharlaÅŸma dahil) ve/veya kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir. Bir bireyin, toplumun veya iÅŸ kolunun su ayak izi; bireyin veya toplumun tükettiÄŸi malların ve hizmetlerin üretimi için kullanılan veya üreticinin mal ve hizmet üretimi için kullandığı toplam temiz su kaynaklarının miktarıdır.

Bir su ayak izi zamansal ve mekansal boyutu içerir. Su ayak izinde yapılan sınıflama da, “YeÅŸil su ayak izi” buharlaÅŸan yaÄŸmur suyu hacmi ile ifade edilir. “Mavi su ayak izi” , buharlaÅŸan yüzey ve yeraltı suyu hacmini ifade eder. “Gri su ayak izi” ise kirlenmiÅŸ su hacminin göstergesidir.

Ä°ÅŸletme seviyesine inildiÄŸinde, bir iÅŸletmenin su ayak izi; operasyon su ayak izi olarak imal ve üretim ya da destekleyici faaliyetler için üreticinin doÄŸrudan kullandığı suyu ifade eder. Ä°kinci olarak iÅŸletmenin tedarik zinciri su ayak izi üreticinin tedarik zinciri içinde kullandığı dolaylı su olarak tariflenmektedir.

Ä°ÅŸletmelerde gerek operasyonel gerek tedarik zincirin su ayak izinin izlenmesi zorunlu hale gelmiÅŸtir. Bu anlayış sürdürülebilir liderlik anlayışına geçiÅŸin bir sonucudur.

Su ayak izinin yönetiminde ISO 14046 Su Ayak Ä°zi Standardına baÄŸlı olarak bir envanter çıkarılması ve etkinin deÄŸerlendirilmesi, sistematik ve planlı bir izleme için gerekli olmaktadır. Standart esas alınarak su ayak izinin hesaplanması ve etki deÄŸerlendirilmesi kapsamında ÅŸeffaflık, uygunluk, bütünlük, tutarlılık, doÄŸruluk, bilimsel yaklaşımın önceliÄŸi, deÄŸiÅŸkenlik, kapsam temel ilkeleri esastır.

Su ayak izi deÄŸerlendirmesi, su ile iliÅŸkili tüm ürün, proses ya da organizasyon ile iliÅŸkilendirilmelidir.

Su ayak izi deÄŸerlendirmesi 4 fazdan oluÅŸmaktadır. Bu fazlar;
• Amaç ve kapsamın tarifi,
• Su ayak izi envanteri,
• Su ayak izi etki deÄŸerlendirmesi,
• Sonuçların yorumlanması,
olarak özetlenebilir.

Su ayak izi çalışmasının amaç ve kapsamına baÄŸlı olarak envanterin oluÅŸturulması ve hesaplamaların yapılması, su kullanımın yani su ayak izinin etki deÄŸerlendirilmesi kritik bir süreçtir.

Operasyonel süreçlerinin ve tedarik zincirindeki su ayak izinin hesaplanması ve bu baÄŸlı rasyonel hedeflerle ekolojik etkinin sıfırlanması hedef olarak seçilmelidir.

Böylelikle gönüllük esaslı çalışmalarda temel hedef, sürdürülebilir ÅŸirket yapılanmalarında faaliyetin sosyal ve çevresel etkilerinin en aza indirilmesi ve kaynak kullanımının azaltımı hedeflenmektedir.

Ä°ÅŸletmelerde geleneksel yönetim bakış açısı temel zorluk olarak karşımızdadır. Rekabet edilebilirliÄŸi zorlaÅŸtırıcı diÄŸer bir unsur ise yönetim süreçleri ve insan kaynağındaki yetkinlikler, yine zorluklar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gelecekte rekabet edilebilirliÄŸinin kritik baÅŸarı faktörleri, havaya, suya ve topraÄŸa bırakılan izlerin en aza indirgenmesi olacaktır. Bu olguyu tüm iÅŸ süreçlerine entegre edecek bir liderlik iÅŸletmelerin yararına olacaktır. Temel dinamiklerin süratle deÄŸiÅŸikliÄŸi, hızlı karar verme süreçlerine entegre bir alıcı kitlesi karşında sosyal medyanın baÄŸlayıcı ve yakınlaÅŸtırıcı gücü ile klasik süreç ve süreç yönetiminin etkili olacağı mümkün deÄŸildir.