Emin Calbay / Çevre Y. Mühendisi
ecalbay@inevaturkiye.com.tr

Atıksu arıtma proseslerinden çıkan arıtma çamurlarının güvenli ve faydalı bir ÅŸekilde bertaraf edilmesi, çevre sektörünün en önemli konularından biridir. Çöp sahalarında çamur depolama veya tarımsal alanda çamuru gübre olarak kullanma gibi uygulamalar, çevreye ve insana zarar verme riski yüksek uygulamalardır. Özellikle çamurun gübre olarak kullanılması, henüz etkilerini bilemediÄŸimiz kirleticilerin doÄŸa ile temas etmesine sebep olur. Bu uygulamalar biyoçeÅŸitlilik, canlıların gıda zincirinin sürdürülebilirliÄŸi ve çevrenin korunması açısından büyük risk taşır.

Problemli bir atık olan arıtma çamuru aynı zamanda alternatif bir enerji kaynağıdır. Kuru bazda linyit kömürü 5,5-21,6 MJ/kg alt ısıl deÄŸere sahipken, kuru bazda arıtma çamurları (arıtma prosesine ve atık su kaynağına baÄŸlı olarak) 10-28 MJ/kg alt ısıl deÄŸere sahiptir. Buna ek olarak, evsel arıtma çamurları ve tehlikesiz endüstriyel arıtma çamurları, ülkemizdeki mevzuata göre “Biyokütle” olarak tanımlanır ve çamurdan üretilen elektrik enerjisi, yenilenebilir enerji tarifelerinden iÅŸlem görür. Arıtma çamurunun enerji üretiminde kullanımının yaygınlaÅŸması için çamur içeriÄŸinin anlaşılması çok önemlidir. Enerji deÄŸerlerinin artması için içindeki su oranının azaltılması gerekir. Kurutma yöntemi iyi bir hacim azaltma yöntemidir; ancak sanılanın aksine bir bertaraf yöntemi deÄŸildir. Mekanik olarak susuzlaÅŸtırılmış bir arıtma çamuru genelde yüzde 25 katı madde oranına sahiptir. Çamurun kendi kendine yanabilmesi, katı madde oranı ve ısıl deÄŸerine baÄŸlıdır. Yasal mevzuat gereÄŸi atık yakma tesislerinde halihazırda kontrol amaçlı bulundurulması gereken doÄŸalgaz brülörleri veya benzer ekipmanlar ile ek yakıt (doÄŸalgaz vb.) temini sayesinde yakma iÅŸlemi hiçbir ön iÅŸleme ihtiyaç duymadan gerçekleÅŸtirilir. Yine de yüksek ısıl deÄŸere sahip çamurlar yüzde 25 kurulukta da ek yakıt gerektirmeden kendi kendine yanabilir.

Çamur yakma uygulamaları için akışkan yatak, ızgaralı ocak, döner fırın, çok tabanlı fırın gibi çeÅŸitli teknolojiler mevcuttur. Çamurun mekanik susuzlaÅŸtırmadan sonra doÄŸrudan yakılması için en uygun teknoloji, akışkan yatak teknolojisidir. Ayrıca, Avrupa Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Bürosu’nun Atık Yakma konulu Mevcut En Ä°yi Teknikler ReferansDokümanı (BAT-BREF)’na göre, yüksek yanma verimi ve düÅŸük miktarda baca gazı oluÅŸumu sayesinde arıtma çamuru yakma için mevcut en iyi teknoloji akışkan yataklı reaktörlerdir. GeliÅŸmeye açık ve yenilikçi bir yaklaşım olarak akışkan yatak teknolojisi, çamur yakma iÅŸlemi için son yıllarda dünyada uygulanan en yaygın teknolojidir.

Arıtma çamurlarının günümüzde bir atık yerine enerji kaynağı olarak deÄŸerlendirildiÄŸi çamur yakma tesislerinin sayısı her geçen gün artış gösteriyor. Çamurların akışkan yataklı reaktörlerde yakılması ve bu yolla elektrik enerjisi üretilmesi, ulusal çapta hem arıtma çamuru problemini çözecektir, hem de enerjide yerel kaynak kullanımı, dolayısıyla dışa bağımlılık ve enerji açığı gibi sorunların çözümüne katkı saÄŸlayacaktır. Aynı zamanda çamurdan elektrik üretimi sayesinde, karşı karşıya olduÄŸumuz global bir tehdit olan iklim deÄŸiÅŸikliÄŸiyle mücadelede, arıtma çamurları bir atıktan ziyade fosil olmayan alternatif enerji kaynağı olarak deÄŸerlendirilecektir.