YÃœK.MÃœH. ENÄ°S BURKUT
enis@burkut.com.tr

Son yıllarda sanayimiz artık el vanalı su arıtım cihazları kullanımından vazgeçiyor ve otomatik ters yıkamalı kum filtreleri ve otomatik rejenerasyonlu su yumuÅŸatıcıları tercih ediyor. Bu kapsamda da ÅŸu soru ortaya çıkıyor: "Ne tür otomasyon vanası sanayi için daha uygundur?"

Kum filtrelerinde ve yumuÅŸatıcılarda, filtrasyon ve sertlik giderimi sırasında “açık olan vana” boru görevi yapar ve bu sırada vanaların tek önemi az basınç kaybı yapmasıdır. Kum filtresinin ters yıkaması sırasında ve yumuÅŸatıcının doyuma ulaşıp rejenerasyona geçtiÄŸi zaman otomasyon vanaları önem kazanır: açma/ kapama hızı, koç darbesini önlemesi, vana kapandığında hiç su kaçırmaması, arıza yapmaması, arızanın hızlı giderimi gibi birçok özellik vanadan istenir.

Kum filtrelerinde vanalar yalnızca suyun yönünü deÄŸiÅŸtirmeye yarıyorsa da, su yumuÅŸatıcıda otomasyon vanalarının, tuzlu su emiÅŸini saÄŸlayan ve rejenerasyon hızının yavaÅŸ olmasını da ayarlayan özelliklerde seçimi gerekir.

Bir iÅŸletmede günün 24 saati sürekli yumuÅŸak su istendiÄŸinde reçine tanklarının sayısı birden fazla olur, bir reçine tankı rejenerasyondayken diÄŸer reçine tankı (veya tankları) hizmet verir. Bu durumda, en az 12 vananın hatasız görev yapması gerekir. Yanlış seçilmiÅŸ veya yanlış satın alınmış otomasyon vanası sistemi iÅŸletmeye sert su veya tuzlu su kaçırdığı için iÅŸletmeyi büyük zarara sokar ve bu zarar genelde otomasyon vanaları ücretinden çok daha yüksektir.

ÖrneÄŸin, doÄŸru çalışmayan otomasyon vanaları ile imal edilmiÅŸ bir su yumuÅŸatıcıda ÅŸu sorunlar yaÅŸanabilir:

1. Reçinelerin ters yıkaması sırasında reçineler kanala kaçabilir.

2. Ä°ÅŸletmeye sert su ve tuzlu su kaçabilir.

3. Tuzlu su ile rejenerasyon süresinde reçinelere aynı konsantrasyonda ve aynı debide tuzlu su gitmesi istenir. Bu yapılamazsa, tuzun bir miktarı kanala atılır, tuz israfı olur ve reçineler tam olarak rejenere edilmez.

4. Rejenerasyon sonunda reçine içinde kalmış olan fazla tuz çok iyi durulanmazsa iÅŸletmeye tuzlu su gidebilir.

Otomasyon vanalarını iki ana grupta toplamak mümkün:

1. TEK YOLLU OTOMASYON VANALARI:

Genelde kelebek veya diyaframlı olan bu vanaların kumandası basınçlı hava, basınçlı su veya elektrik ile yapılır. Bu vanalar ile tasarlanmış bir kum filtresinin (Resim 1) ve su yumuÅŸatıcının (Resim 2) otomasyon kontrolü elektro-mekanik kontrol panoları veya PLC tabir edilen programlanabilir elektronik beyinlerle olur.

2. ÇOK YOLLU OTOMASYON VANALARI:

Bu vanalar tek gövde içinde bulunan pistonlu veya kamalı bir aparat ile birçok deliÄŸin açılıp kapanması ÅŸeklinde görev yaparlar. Pistonların kumandası elektronik veya elektro-mekanik beyinler tarafından yapılır (Resim 3).

Bu iki grup vana dünyada birçok su arıtım cihazında kullanılmaktadır. Bu vanaların özellikleri aÅŸağıda özetlenmiÅŸtir.

TEK YOLLU VANALARIN ÖZELLÄ°KLERÄ°

Tek yollu vanalar ile donatılmış kum filtresinin ve su yumuÅŸatıcının uzaktan görünüÅŸü (Resim 1 ve 2) el vanalı arıtma cihazlarını andırır. Tek yollu vanalar ile imal edilmiÅŸ arıtma cihazları aÅŸağıdaki nedenlerle tercih edilirler:

1. Vanalar bireysel olarak seçilebildiÄŸinden düÅŸük veya yüksek basınçlı su sistemlerine göre vana grubu tasarlanabilir. Bu vanalar ile yapılmış bir kum filtresi veya bir yumuÅŸatıcı 0,5 Bar gibi düÅŸük bir basınçta dahi rahat çalıştırılabilir.

2. Filtrelenecek suyun (göl suyu gibi) mevsimsel kirliliÄŸine göre kum filtresinin ters yıkama süreleri ayarlanabilir; ham suyun mevsimsel sertliÄŸine göre yumuÅŸatıcının rejenerasyon periyodu ve diÄŸer özellikleri ve vanaların açık kalma süreleri ayarlanabilir. Bireysel vanalar ile 4000 litreden daha fazla yumuÅŸatma reçinesi içeren yumuÅŸatıcılar dahi donatılabilir.

3. Her iÅŸletmede yüzlerce tek yollu vana bulunur ve tek yollu vanalarda sorun çıksa dahi iÅŸletmenin kendi teknisyenleri tarafından vana sorunu kolayca giderilir, vana tamiri için özel eÄŸitim görmüÅŸ bir servis teknisyenini iÅŸletmeye davet etmek gerekmez.

4. Tek yollu vanalarla donatılmış bir yumuÅŸatıcıda görev yapan ve “su geçiÅŸi geniÅŸ olan ventüri-tuzlu su emicisi” bulunur. Bu nedenle, bu tür cihazların rejenerasyonunda çok temiz özel tuzlara gerek duyulmaz, ülkemizde bulunan ucuz ham tuzlar rejenerasyonda kullanılır.

ÇOK YOLLU VANALARIN ÖZELLÄ°KLERÄ°

Çok yollu vanaların avantajları ÅŸunlardır:

1. Tek yollu vanalar ile imal edilen arıtma cihazı tankının üzerinde “Yüzey borulama” bulunur (Resim 4) ve cihaz maliyetini etkiler, çok yollu vana tankın tam üzerine monte edildiÄŸi için (Resim 3) cihaz maliyeti daha düÅŸük olur.

2. Çok yollu vana ile imal edilen arıtma cihazının ayrı bir iÅŸletme panosuna ihtiyacı yoktur.

3. Çok yollu vanası olan bir arıtma cihazı tek yollu vanalar ile imal edilmiÅŸ bir cihaza göre daha az yer kaplar.

Yukarıdaki avantajlar yanında ÇOK YOLLU vanalar ile imal edilmiÅŸ bir arıtma cihazının ÅŸu “EKSÄ°” tarafları da gözönünde bulundurulmalıdır:

• Çok yollu vana “kompakt” bir cihaz olduÄŸu için gövde içindeki kanallar ve vana görevi yapan ve suya yön veren yerler “dar”dır; bu sebeple, tek yollu vanalara kıyasla çok yollu vanaların basınç kaybı çok yüksektir, fazla elektrik sarfiyatı yaratırlar.

• Tek yollu vanada oluÅŸan bir sorunu iÅŸletmeci çok kısa zamanda hallederken, bir makinaya benzeyen çok yollu vanayı, iÅŸletmenin teknisyeni genelde tamir edemez, bilgili teknik servis davet etmek gerekir. OluÅŸan vana arızasına müdahale zorluÄŸu, yedek parça temini ve yedek termini bakımlarından çok yollu vana kullanmak sıkıntılıdır. Tek yollu vanalar ile imal edilen bir cihaza kıyasla çok yollu vanalarda yaÅŸanabilecek problemler iÅŸletmenin uzun süreli duruÅŸuna sebep olabilirler. 

• Ülkemizin bazı bölgelerinde çok yaÅŸanan elektrik kesilmeleri ve elektrik ÅŸokları, voltaj dalgalanmaları çok yollu vanalarda sorun yaratabilir. Elektrik arızası sebebiyle su arıtma cihazı uzun süre çalışamayabilir; oysa elektrik arızası olsa dahi tek yollu vanalar ile su arıtma cihazı çalıştırılabilir.

• Çok yollu vana içine giren sert cisimler, bu cihaz içinde bulunan piston türü vanaların aşınmasına ve sıkışmasına sebep olurlar. Bu sebeple çok yollu vanaların öncesinde kesinlikle sular filtrelenmelidir. Oysa, iç geniÅŸliÄŸi büyük olan tek yollu vanalar öncesinde suyun filtrelenmesi gerekmez.

• Ülkemizde yumuÅŸatıcı için rejenerasyon tuzu olarak iÅŸlenmemiÅŸ ham tuz kullanılır. Bu tuzlar içinde midye kabuÄŸu, taÅŸ gibi katı cisimler bulunur ve bu sert cisimler çok yollu vana içindeki küçük delikli ventürilere veya pistonlara zarar verir. Oysa, tek yollu vanalar ile imal edilmiÅŸ bir yumuÅŸatıcıya aynı katı cisimler zarar vermez.

• Çok yollu vanalar 2 Bar’dan daha düÅŸük basınçlı su sistemlerinde çalıştırılırlarsa iÅŸletme sorunları çıkar. Tek yollu vanalar ile imal edilen bir arıtma cihazı düÅŸük basınçlarda dahi görev yapar.

Sonuç olarak

GörüÅŸümüz ÅŸudur: Ä°lk yatırım sırasında “ekonomik sebepler”le çok yollu vanalar kullanılmak istendiÄŸinde yukarıda deÄŸinilen sorunlar için önlemler alınmalıdır, bu önlemler alındığında çok yollu vanalar da uzun yıllar görev yapabilirler. Ancak, sanayinin arıza sebebi ile duruÅŸlarının bedeli yüksekse, “Resim 4”te görülen cihaz gibi, tek yollu vanalar ile imal edilmiÅŸ su arıtma cihazları tercih edilmelidir.

E-Dergi üzerinde okumak için lütfen tıklayınız...