Dilek Aşan

Taksim Danışmanlık Hizmetleri Kurucu Genel Müdürü Global Raporlama Uzmanı

Beslenme, insanların en temel ihtiyaçlarından biridir. Bu ihtiyacın karşılanması için bitkisel ve hayvansal ürünler üretilir, muhafaza edilir, işlenir ve satılır. İnsanlar da bu gıdalar ile hayatını devam ettirir. Bu faaliyetlerin sistematik biçimde sürdürülmesi ise tarım dediğimiz bilim dalı ile mümkün olmaktadır. Gelişen teknoloji ve artan nüfus, bu tarımsal faaliyetlerin ticari kaygılar sebebiyle sadece daha fazla ürün arzına odaklanmasına neden olmuştur. Bu da ne yazık ki doğa ile uyumsuz, çevreye zararlı, sağlıksız, güvensiz ve adaletsiz gıda üretim ve tüketim sistemleri ortaya çıkarmıştır. İşte bu noktada, tarımda ezberleri bozacak ve tüm bu uygunsuzlukları bertaraf edecek bir kavram ortaya atılmıştır: Agroekoloji. Kelime olarak tarım (agro - agriculture) ve çevre bilimi (ekoloji) ifadelerinden oluşan bu kavram, organik tarım veya doğal tarım ile karıştırılabilmektedir. Fakat agroekoloji bunları da kapsar ve sadece teknik bir süreç değil, ekonomik, sosyal, finansal ve toplumsal bir harekettir aynı zamanda.

Agroekoloji esaslarına dayalı olarak kurulan bir tarım sisteminin öne çıkan en büyük özelliği tedarik zincirlerinin daha kısa olmasıdır. Bu hareket aynı zamanda gıda sisteminin büyük kurumsal firmaların faaliyetleriyle değil de çok daha küçük ölçekli ve çevreye dost girişimlerde bulunan çiftlikler aracılığıyla yürütülmesini savunmaktadır. Çevreyi koruyan, geliri adil bir şekilde paylaştıran, insanları açlık ve yetersiz beslenme gibi durumlarla karşı karşıya bırakmayan, sosyal adaleti destekleyen her türlü tarımsal girdi veya çıktı agroekolojinin kapsamı dahilindedir.

Agroekoloji yerelliği destekler. Yani yerel halkın bölgenin tarımıyla ilgili yürütülen karar alma süreçlerine katılmasını, gıda kooperatiflerinin kurulmasını, üreticiyle tüketicinin aracısız bir şekilde buluşmasını ister. Bu bağlamda, şehir merkezlerinden uzak genellikle köylerde yaşayan tarım işçilerinin örgütlenmelerini ve bu konuda yürütülen sivil toplum girişimlerini savunur.

Agroekolojinin bir diğer temel prensibi de tarımsal kaynakların korunması ve güvenliğinin sağlanmasıdır. Bu bağlamda su, toprak, hava, biyoçeşitlilik, tohum, gübre, enerji ve tarımsal iş gücü kaynakların ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirlikle uyumlu olması gerekmektedir. Bu sayede, sera gazı emisyonları azaltılabilir, iklim değişikliğiyle mücadele edilebilir, kimyasal gübrelerden kaynaklanan azot-fosfor dengesindeki bozulmaların önüne geçilebilir. Böylelikle, sadece insan sağlığı değil, bitki ve hayvan sağlığı da korunmuş olur ve biyoçeşitliliğin azalması engellenebilir.

İçinde bulunduğumuz zamanla ilgili birçok küresel problem sayılabilir. Fakat bu sorunların ortak noktası sürdürülebilir olamamaktır. Yaşam kalitemizi artırmak ve gelecek nesillere daha temiz bir düya bırakabilmek için hayatın her alanında sürdürülebilirliği özümseyen uygulamalara, yaklaşımlara ve girişimlere ihtiyaç var. Agroekoloji de tarımdaki bu büyük boşluğu her yönüyle doldurmak için geliştirildi ve son derece kapsayıcı, güvenli, çevreci ve adaletli bir gıda üretim ve tüketim sistemi vaadediyor. Dünyanın her yerindeki kültürel kimlikleri ve mirasları korumayı ve kırsal yaşamı hak ettiğini değere kavuşturmayı amaçlıyor.