Dilek AÅŸan

Taksim Danışmanlık Hizmetleri Kurucu Genel Müdürü / Global Raporlama Uzmanı

Su ayak izi, bir ürünün (veya hizmetin) üretilmesi için ihtiyaçduyulan toplam su miktarıdır. Sürdürülebilir kalkınma yolunda karbon ayak izi ve ekolojik ayak izi ile beraber hesaplanan temel bir göstergedir. Ürünlerin daha hammadde aÅŸamasından baÅŸlayarak iÅŸleme, üretim, depolama, dağıtım, satış vb gibi adımlarını da kapsayacak ÅŸekilde hesaplanıyor. Yani bir ürünün su ayak izi denildiÄŸi zaman tüm bu süreçlerde doÄŸrudan veya dolaylı olarak kullanılan su miktarı kastediliyor. Bu su, yaÄŸmur suyu, bir göl ya da deniz suyu, bir yeraltı su kaynağı olabilir veya bu süreçlerde kirletilen su miktarı olabilir. Yani suyu kullanmasanız bile eÄŸer kirletiyorsanız da ortaya yine bir su ayak izi çıkıyor. 

Ä°lk defa 2000’li yıllarda ortaya atılan su ayak izi kavramı günümüzde kurumların sürdürülebilir kalkınma politikalarını yakından etkiliyor. Bunun için çeÅŸitli standartlar, hesaplama araçları ve metodolojiler geliÅŸtirildi. ISO 14046 standardı bunlardan biri örneÄŸin. Kurumlar su ayak izini bu standartlara uygun ÅŸekilde hesaplıyor, raporluyor ve azaltmak için düzeltici ve önleyici eylemler geliÅŸtirmeye çalışıyor. Bireyler de aynı ÅŸekilde sorumlu ve bilinçli vatandaÅŸ olabilmek için su ayak izini, internet üzerinden bulabilecekleri çeÅŸitli uygulamalarla hesaplayabilir ve düÅŸürmek için giriÅŸimlerde bulunabilir.

Su, kuÅŸkusuz gezegenimizdeki en önemli maddelerden biri. Hatta bir adım ileriye giderek en önemli madde diyebiliriz belki de. Canlılığın, tarım ve hayvancılığın, endüstriyel uygulamaların devamlılığı için su olmazsa olmaz, buna ÅŸüphe yok. Nüfusun artması ve buna baÄŸlı olarak tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin geliÅŸmesi ve ölçeÄŸinin büyümesi su kullanımını da artırdı haliyle. Bunun yanında teknolojik geliÅŸmelerle birlikte sanayide kullanılan su miktarı da çok ciddi ÅŸekilde arttı.

Suya olan ihtiyaç artıyor fakat gezegenimizdeki toplam su miktarı sabit. Bu su sadece form deÄŸiÅŸtiriyor, miktarı hep aynı. Dünyanın dörtte üçü su olsa da bunun çok az bir kısmı tatlı su ve bunun da yine çok az bir bölümüne eriÅŸebiliyoruz. Su ayak izimizi düÅŸürmezsek gelecek nesillere kullanabilecekleri temiz su kaynakları bırakmamız ne yazık ki pek mümkün deÄŸil. Bu noktada uluslararası politikalar geliÅŸtirmek hükümetlerin, sektörel politikalar geliÅŸtirmek kurum ve kuruluÅŸların görevi. Bizlerin bireysel anlamda su ayak izimizi düÅŸürmemeiz gerekiyor.

Su Ayak Ä°zi Türleri

Literatürde üç farklı su ayak izi türü mevcut. Bunlar özetle ÅŸu ÅŸekilde: 

• YeÅŸil su ayak izi; kullanılan yaÄŸmur suyunu ifade eder. Özellikle tarım faaliyetlerinde bu ayak izinin yüksek olduÄŸunu söyleyebiliriz.

• Mavi su ayak izi; bir proseste kullanılan deniz, göl, akarsu gibi su kaynaklarını veya yeraltı sularını ifade eder

• Gri su ayak izi; kullanılan deÄŸil kirletilen su miktarını ifade eder. Nüfusun artması ve sanayileÅŸmenin hızlanmasına paralel olarak gri su ayak izinin giderek büyüdüÄŸünü söyleyebiliriz.

SürdürülebilirliÄŸe ket vuran her türlü faaliyetin ve durumun su ayak izini büyüttüÄŸünü söylemek mümkün. Küresel ısınma deniz ve okyanuslardaki suların daha fazla buharlaÅŸmasına neden oluyor örneÄŸin. Ya da doÄŸrudan denizlere gitmediÄŸi düÅŸünülen atıkların,kimyasalların zamanla yeraltına sızarak buradaki temiz su kaynaklarını, daha sonra ise büyük su kütlelerini kirlettiÄŸini söyleyebiliriz. Sürdürülebilirlik yolculuÄŸunda artık kendilerine yer olmayan fosil yakıtlı termik santraller de yine çok büyük oranda su kirliliÄŸine neden oluyor. Kirlenen su kaynakları deniz yaÅŸamını olumsuz etkiliyor, su ekosistemini bozuyor. Buradaki bozulmalar zamanla kara ve hava ekosistemine yansıyor ve ortaya çıkan olumsuz etkiler silsile halinde büyüyor.Su ayak iziyle ilgili birkaç somut örnek vererek devam edelim.

Her gün sıklıkla tükettiÄŸimiz kahve ve çay, su ayak izinin ne denli önemli ve dikkate alınması gereken bir parametre olduÄŸunu gösteriyor. Zira, bir bardak çay yaklaşık 30, kahve ise 200 litrelik su kullanımı demek. Bir porsiyon pilavın 150, 200 gramlık beyaz etin yaklaşık 800, 200 gramlık kırmızı etin ise - sıkı durun - 3000 litreden fazla su ayak izi bulunuyor . Tabii kırmızı et kaynağı hayvanların su tüketimini ve pirincin çok sulak ortamda yetiÅŸtiÄŸini göz önüne alırsak bu deÄŸerlerin neden bu kadar yüksek olduÄŸunu anlıyoruz.

Yazının devamı için tıklayın