Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

50 Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 www.suvecevre.com Atıksu Arıtma Tes sler Tekn k Usuller Tebl ğ (ÇŞB, 2010): Tebl ğ, yerleş m b r mler nden kaynaklanan atıksuların arıtılması le lg l arıtma tes sler n n teknoloj seç m , tasarım kr terler , arıtılmış atıksuların dezenfek- s yonu, yen den kullanımı ve der n den z deşarjı le arıtma faal yetler esnasında ortaya çıkan çamurun bertarafı ç n kullanılacak tekn k esasları kapsamak- tadır. Bu tebl ğde arıtma çamurların şlenmes , ger kazanımı ve bertarafı le lg l genel b lg ler, arıtma yöntem tanımları, arıtma teknoloj ler uygula- maları ve hesapları yer almaktadır. Türk ye’dek atık yönet m ne l şk n ulusal mevzuatın AB D rekt fler yle kıyaslaması Tablo 4’te topluca ver l- m şt r. 3. KENTSEL ATIKSU ARITMA ÇAMURLARININ YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVCUT DURUM VE PLANLAMA ÇALIŞMALARI 3.1. AB Ülkeler n n Çamur Yönet m Stratej ler Son yıllarda, kentsel AAT çamuru bertarafı konusunda büyük gel şme- ler yaşanmıştır. AB Kentsel Atıksu D rekt f ’n n (91/271/EEC) yürürlüğe g rd ğ 1998 yılı önces nde, kentsel AAT çamurları genell kle den ze boşaltıl- mış veya doğrudan tarım araz ler nde gübre olarak kullanılmıştır. Bu tar hten (1998) t baren se, AB müktesebatı (Kentsel Atıksu Arıtımı D rekt f ) den z ve kıyı sularını korumak amacıyla, kent- sel AAT çamurlarının den ze boşaltı- mını tümüyle yasaklamış, ayrıca düzenl depolamaya gönder leb lecek çamur m ktarını da kademel olarak kısıtlamış- tır. Ancak mevcut durumda dah AB’de oluşan çamurun % 35-41’ n n halen ara- z ye uygulandığı tahm n ed lmekted r. Buna göre AB’de, 2005 yılı t bar yle arıtılmış çamurun düzenl depolanması %17, tarımda kullanımı %41, yakılması %19, kompostlaştırılması %12, orman- cılık, araz ıslahı vb. d ğer alanlarda kullanımı se %11 mertebeler nde sey- retmekted r (Keless d s ve Stas nak s, larda, çamurun fosfor ve potasyum çer ğ b tk ht yacını karşılayamaya- cak kadar az olab l r. Çamurdak z ele- mentler, norgan k k myasal elementler olup, b tk ve hayvanlar ç n gerekl veya zararlı olab l r. Arıtma çamurlarının t p k ağır metal çer kler Tablo 6’da ver l- mekted r. Çamurun araz de kullanım m ktarı, yapısındak ağır metal konsant- rasyonuna bağlıdır. Çamurun Ayrı Yakılması Yakma (termal bertaraf), özell kle AB15 (2004 yılı önces üyeler), ABD ve Japonya g b zeng n ülkelerde g de- rek en yaygın çamur bertaraf yöntem olma yolundadır. B yobozunur atıkların Düzenl Depolama Alanları’na kabulü le lg l kısıtlar, kentsel katı atıklarla b rl kte arıtma çamurlarının da termal berta- 2012). Son dönemde çamur yönet m alanında, doğrudan yakma, d ğer malzemelerle b rl kte yakma ve ıslak oks dasyon g b enerj ger kazanım seçenekler g derek daha caz p hale gelmekted r. Araz ye (Toprağa) Uygulama Çamurun araz de bertarafı ve faydalı kullanımını etk leyen başlıca özell kler , organ k çer ğ (uçucu katı olarak ölçü- lür), bes maddeler , patojenler, metal- ler ve toks k organ klerd r. Çamurun araz ye uygulanması durumunda, gübre özell ğ (azot, fosfor ve potas- yum çer ğ ) önem kazanır. T car k m- yasal gübre le çamurun karşılaştırması Tablo 5’te ver lmekted r. Araz ye ver len çamur, b tk büyümes ç n gereken bes maddeler n karşılar. Bazı uygulama- Tablo 5. Havasız çamur çürütücü çıkış suyu özellikleri (Qasim, 1999) Besi maddesi % Azot Fosfor Potasyum Tarımda kullanılan gübre 1 Stabilize aktif çamur tipik değeri (KM’in %’si olarak) 5 3,3 10 2,3 10 0,3 (1) Besi maddesi konsantrasyonu toprak ve bitki özelliğine göre değişir. Tablo 6. Kentsel atıksu arıtma tesisi çamurlarındaki metal içerikleri (Metcalf&Eddy, 2014) Metal mg/kg KM Aralık Arsenik Kadmiyum Krom Kobalt Bakır Demir Kurşun Manganez Cıva Molibden Nikel Selenyum Kalay Çinko 1,1-230 1-3.410 10-99.000 11,3-2.490 84-17.000 1,000-154.000 13-26.000 32-9.870 0,6-56 0.1-214 2-5.300 1,7-17.2 2,6-329 101-49.000 MAKALE