Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 81. Sayı (Nisan 2015)

52 Su ve Çevre Teknolojileri / Nisan 2015 www.suvecevre.com tıkları ve halen devam eden yatırımlarla atık sektörünün en önemlaktörü halne gelmeler çok da uzun sürmeyecekt. 2003 yılında Çevre Bakanlığı atıkla- rın klnker üretm prosesnde kullanıl- masıyla lgl lk yasal metn çıkarmıştı. Bu teblğde, atıkları ek yakıt olarak kul- lanacak çmento fabrkalarının uymak zorunda olduğu teknk ve dar şartlar belrtlmşt. Demek k yaklaşık 13 yıldır yasal zemnde çmento frmaları atıklarla ştgal halndeler. Halen ülkemzde faalyet gösteren 49 çmento fabr- kasının 35’nde Çevre ve Şehrclk Bakanlığı’ndan alınan znler kapsa- mında, endüstryel ve evsel atıklar, alternatf yakıt ve alternatf hammadde olarak değere dönüştürüleblmektedr. Atıkların çmento sektöründe kul- lanılması, brncl yakıt ve hammadde- lern, kabul krterlerne uygun atıklar le kame edlmes şlemdr. Alternatf yakıt ve/veya hammadde olarak kabul edlen atıkların organk kısmına at ısıl değer veya mneral kısmına at mal- zeme değer, çmento fırınlarında ger kazanılır. Yne blndğ üzere Avrupa Adalet Dvanı, atıkların çmento fırın- larında alternatf yakıt olarak kullanıl- masını “yakma” değl, “ger kazanım” olarak sınıflandırmıştır. ATY (Atıktan Türetlmş Yakıt) tess- ler atıkları, br tür ön şlemden geç- rlerek atık besleme teknk şartlarına uygun hale getrmektedrler. Ülkemzdekçmento fabrkaları asıl amaçları olan çmento üretmnn yanı sıra endüstryel ve evsel atıkların yöne- tmnde brer çözüm ortağı olmak üzere çaba sarf etmektedr. Sektör büyürken yanal destekçlernn de büyümeye zorlanması kaçınılmaz olmaktadır. Lsanslı araç kıtlığının yaşandığı süreç- ler, sektörü takp edenler çok yblrler. Yetşmş personel, lsanslı araç, büyük mktarlı atıklara yönelk operasyon tec- rübes zamanla arttı. Gördük k, bunca yatırımı emeblecek atık var ve hç umulmadık alanlarda daha da çıkmakta ve yen talepler ufukta görülmektedr. Atık yönetm -aslında atık kaynak yönetmdemek daha doğrudur- sektö- rünün, epey mesafe aldığını bldğmz ambalaj atıkları ve hurda metal ger kazanım sektörünün ardından ATY (Atıktan Türetlmş Yakıt) frmalarının sektörün hassas karnı olmak yolunda sayı ve kapaste olarak artışlarını doğru etüt etmelyz. ATY frmaları çevre mevzuatında tanımlı 839 kalem atığın, yaklaşık 250- 300 atık kodunu kabul edeblmektedr- ler. Atıkları alternatf yakıt ve alternatf hammadde olarak ger kazanmakta olan çmento fabrkalarının, atık berta- rafına yönelk toplam tonajın da ekse- ryetn kabul edeblecek kapasteye sahp olmaları, konvansyonel bertaraf tesslernn önündek en büyük pazar daralması nedendr. Halen faalyette bulunan çamur kurutma, ATY, ara depolama tesslernn br şeklde son muhatapları tüm bertaraf /ger kaza- nım tessler olmakta, ancak atığın yönetlmesnn fnansmanı bakımından çmento frmaları daha avantajlı oldu- ğunu ve henüz kullanableceklerkapa- stenn yüzde 3’ünü kullanabldklern hesaba katarsak, eksk kapastenn atık sektörünü nasıl zorlayableceğn tah- mn etmekte zorlanmayız. Türkye’dek çmento fabrkaları 2013 yılında htyaç duydukları ısıl gücün yaklaşık yüzde 3’ünü alternatf yakıtlardan sağlarken, alternatf yakıt- ları yüzde 20-25 oranlarında kullanan çmento fabrkaları da bulunmaktadır. Türkye çmento sektörü 2013 yılında yaklaşık 1.15 mlyon ton atığı yakıt ve hammadde olarak ekonomk değere dönüştürerek sanayve çevrenn çözüm ortağı oldu. Bu malzemelerden 500 bn ton atık enerj kaynağı olarak, 650 bn ton atık se hammadde alternatfolarak değere dönüştürüldü. Atık ger kazanım/bertarafı sektö- ründe alınan mesafelern ve gdşatın bze gösterdğ, atıkların çmento frma- larına verlmesnn br öncek aşaması olan ATY tesslernn, mevcut kapaste- lernn yanı sıra yenyatırımlarla brlkte en az br 10 yıl daha atık yönetmnn merkeznde olacağı yönündedr. Türkye’de yönetleblr atığın daha yüzde 10’unun yönetldğnden ble emn değlken, denetm mekanzması- nın mktarını artıracağı atıkların malyet uygunluğu nedenyle ATY frmaları üze- rnden çmento fabrkalarına aktığını ve akacağını göreblyoruz. Şüphesz bazı çmento fabrkaları kendATY tesslern kurdu, br kısmı da dğer ATY frmala- rından atık alıyorlar. Sonuçta atığın, üretldğ atık üretcsnden ger kaza- nım/bertarafına gden yol üzerndek ara depolama ve/veya ATY tesslern- den geçeceğortadadır. Yen ve konvansyonel bertaraf tesslernn yatırım ve şletm gderler düşünüldüğünde, ATY frmaları karşı- sında ekonomk olamayacağı ve kr- lettğ çn ödemek durumunda kalan sanayclere cazp olmayacakları açık- tır. Bununla brlkte tehlkellk dereces yüksek, yönetm zor ve rskl atıkların halen son adres, nhabertaraf tessler olmaktadır. Ucu ekonomklğe dayanan her- şeyde olduğu gb, daha yen kaynak ger kazanımı teknolojler bulunana kadar atıktan türetlmş yakıt sektörü- nün, atık üretcleryle çmento frmaları arasındak roller önümüzdek yıllara damga vuracak gbgörülmektedr. l YORUM