Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 39. Sayı (Temmuz-Ağustos 2011)

Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz - Ağustos 2011 25 Bu üç soruna teker teker deği - neceğiz. Ancak, öncelikle üzerinde durmak istediğimiz bir işletme hatası var ve bu hata sebebiyle işletmeler çok zarar ediyor: Çok sık yapılan bir işletme hatası: T.O. cihazı belli bir basınç altında çalışmak üzere tasarlanır ve bu tasarımda T.O. mambranlarının giriş-çıkış basınç farkı da bellidir. T.O. mambranları tıkanmaya baş - ladığında cihaz az su üretir, bunu gören işletmeci, T.O. pompasının basıncını arttırır. Bunun sonucunda mambranlarının giriş-çıkış basınç farkı anormal yükselir, mambranlar deforme olur ve mambranın iyi su tarafına ham su karışmaya başlar. Sonuçta mambran yıkaması yapılsa da T.O. mambranları kurtarılamaz ve mambranların hepsinin yenilen - mesi gerekir. Su ile gelen katıların T.O. mambranlarını tıkaması: “Mekanik Tıkanma” olarak da adlandırabileceğimiz bu tıkanmayı özet olarak şöyle tarif edebiliriz: T.O. cihazına gelmeden önce ham su bazı filtrelerden geçse dahi içinde suda “çözünmemiş” olan katı maddeler bulunur. Bu katı madde - ler T.O. mambranları içinde çöker ve sonunda mambran içindeki ham su dolaşım kanalları daralır. Bunun sonucunda T.O. mambranları tıkanır. Ham su ile gelen katıların mey - dana getirdiği tıkanma çoğu zaman T.O. cihazına ham suyun ilk girdiği taraftaki mambranlarda oluşur. T.O. öncesi konulan ön filtre - lerden geçebilen katılar olan silt, organik ve koloidal silikat gibi maddeler mekanik tıkanmanın ana sebepleridir. Bu maddeler T.O. mambranı içindeki su geçiş yolunda “takılır” veya “çöker”, T.O. mamb - ranı içinde ham su hızı düştüğü için T.O. üretim kapasitesi de düşer. Neden katılar mambran içinde takılır ve çöker Sebep 1: T.O. cihazı tasarımı sırasında, gene “UCUZ” kelimesi sebebiyle mambran üreticilerinin ana kurallarına uyulmadan cihaz tasarlanıyor. Örneğin 3 m 3 /h su üretecek olan bir T.O. cihazı üzerinde yaklaşık 14-15 adet 4” mambran bulunması gerekirken, UCUZ fikri ile 3 m 3 /h kapasiteli T.O. cihazı 3 adet 8”lik mambran ile imal ediliyor! Sebep 2: Özellikle “UCUZ” kelimesinin çok telaffuz edildiği devrimizde bir metre uzunluğun - daki T.O. mambranının yüzeyini çok arttırdılar ve mambran içinde su geçişine kalan aralık çok azaldı. Klasik mambranlar 365 sq.ft. alana sahipken, yeni mambranlar 400 veya 440 sq.ft alana sahip. Buna rağmen eski adetler devam ediyor ve T.O. ön filtresi olarak gene 5 mikronluk filtre kullanılıyor. Yüzey miktarı yüksek olan mambranlardan önce, BİR MİKRONLUK kartuş kulla - nılması tıkanmayı biraz azaltır. Sebep 3: Gene “UCUZ” kelimesi sebebi ile piyasadan “güvenilir olmayan” filtre kartuşları satın alınıp T.O. ön filtresi olarak kullanılıyor ve bu UCUZ filtrelerin “az tıkanması - nın” geçerli bir kalite olduğu savu - nuluyor. Aslında bu UCUZ filtreler katıları tutamadığı için az tıkanıyor, fakat sonuçta çok daha kötü bir durum oluşuyor: kartuş filtre tarafından tutulmayan katılar çok daha pahalı olan T.O. mambranları tarafından tutuluyor ve mambranlar sık sık tıkanıyor, sonuçta işletme zarar ediyor. Sebep 4: Ham su ile gelen ve filtrelerden geçen çok küçük boyutlu katıların çokluğu mambran tıkanmasına sebeptir. Filtrelerden kaçan katıların boyutları 3-5 mikron, hatta daha da küçük olabilir. Ters Ozmoz öncesi kullanılan son filtre - den sonra yapılan özel bir ölçüm ile ham sudaki katı miktarı ölçülme - lidir. Bu miktar yüksek ise, kartuş filtre öncesi tedbirler alınarak sudaki katı miktarı azaltılır. Bugün en çok yaygın olan katı miktarı ölçümü, (henüz Türkçeleşmemiş olan) İngilizce olarak “SDI-Silt Density Index” olarak adlandırılan ölçümdür. Aşağıda tarif edeceğimiz bu ölçüm sonucunda elde edilen SDI değeri 3 (ÜÇ) ve altında ise, T.O. mambranlarının mekanik tıkanması az olur. Suyun “SDI” sayısını bulmak için yapılacak test işlemi • Maksat, ham suyu 0,45 mikronluk bir test filtresinden 2,1 bar basınçta geçirmek ve mikron filtreden geçen suyun 0,5 litrelik bir kabı (iki kez) kaç saniyede doldurduğunu tespit etmektir. • 2,1 bar basınç altında filtreden geçen suyu 0,5 litre işaretli kaba doldurun. 0,5 litrenin tamamlandığı anı “ T 1“ zamanı olarak kaydedin. MUSLUĞU KAPATMAYIN, ÇÜNKÜ TEST DEVAM EDİYOR. Musluğu açtığınız zamandan tam 15 dakika sonra 0,5 litrelik kabın kaç saniyede dolacağı tekrar ölçülecektir, bu sebeple kabı boşaltın ve bekleyin. Bu geçen 15 dakika içinde sudaki katılar 0,45 mikronluk filtreyi kısmen tıkayacak ve “T 2“ zamanını belirleyecek olan ikinci ölçüm T.O. Mambranlar