I 11 % 80 ,1 70 I 60 50 / I .ı 40 1 30 • I ı I I 20 / .r 10 ) o-ı---""---L-f------'.....__ı..._-----,: _ __._~L---r---------"'---1----""--...ı...-;.-___, __ ı...__, Serbest geçişli Kapalı tek-kanallı Açık tek-kanallı Kapalı iki-kanallı Açık iki-kanallı Çok kanallı kart çark çark çark çark çark Şekil 4: Farklı çark tiplerinin verimliliklerinin kıyaslanması nallı ve iki kanallı çarklar gibi diğer bütün çark çeşitleri çok benzer verimlilik değerleri sağlamaktadırlar. Fakat düşük kapasitedeki verimlilik eğrisi ele aynı derecede önem taşımaktadır. Burada çark şeklinin ele önemli bir etkisi olduğu görülmektedir. Kapalı çarkların açık çarklardan daha yatay bir verimlilik eğrileri vardır ve bu nedenden kapalı çarklar düşük kapasitelerde daha iyi bir verimlilik sağlamaktadırlar. Örneğin, en verimli noktada biri diğeri kadar verimli olsa ela, tek kanallı kapalı çark ile tek kanallı açık çark arasındaki verim farkı yüzde lO'a kadar çıkmaktadır. Bundan dolayı verimlilik kavramı her zaman en verimli noktadaki verim değeri olarak değil ele, çoğunlukla düşük kapasite değerindeki verimlilik olarak düşünülmelidir. Çünkü bu aynı zamanda atıksu pompalarının hizmet ettiği alana bağlı olarak ela değişmektedir. Atıksu pompa istasyonlarının planlanmasında bu nokta kesinlikle göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun yanında sürekli aşınma 48 Su ve Çevre Teknolojileri• Marı -Nisan/ 2010 ela basınç eğrisini değiştirmektedir. Pompa istasyonlarının çoğunda akış ölçer bulunmaclığınclan, yaşanan bu değişimi çalışan biç kimse fark edememektedir. Özellikle tek veya çift kanallı çarkların boşluklarının olduğu bölgeler çok sert malzemeden ya pılmalıclır. Optimum Çark Geometrisinin Seçimindeki Kriterler Bugün, ömür boyu maliyet, atıksu pompası satın almak isteyen işletmeler için önemli bir seçim kriteridir. Atıksu pompa istasyonlarında en çok kullanılan kesikli işletme modellerinde bile tüketilen enerji miktarı, hesaplanan ömür boyu maliyetin yüzde 50'sini oluşturmaktadır. Tıkanma söz konusu olursa, problemi çözmedeki maliyet, ki buna pompanın arıza giderleri de dahildir, pompanın satın alma değerinden daha fazla olmaktadır. Bundan dolayı atıksu arıtma tesisi operatörleri işletme güvenliğine maksimum önem verirler. Verimlilik ise karar verme kriterleri arasında genellikle ikinci sırada yer almaktadır. Atıksu pompalarının çarkının seçimi daima tıkanmanın önlenmesi, verimlilik ve aşınımı durumu ile bir bütünlük içerisinde olmalıdır. Özet Verimlilikleri düşük olmasına rağmen, düşük kapasite değerinin kullanılması gerektiğinde, yüksek işletim güvenilirliğinden dolayı serbest geçişli çarklar en iyi seçim olmaktadır. Açık çarklar genellikle katı, lifli maddelere ve gaza karşı daha az duyarlıdır. Her ne kadar geometrileri belirli tip atıksu hizmetleri için kullanılmaya elverişli olmasa da, yüksek verimlere kapalı çok kanallı çarklar ile ulaşılabilmektedir. Verimin yüksek bir seviyede sürekliliğini sağlayabilmek için, gövde ve çark arasındaki boşluğu oluşturan bileşenler veya parçalar çok sert bir malzemeden yapılmış olmalıdır. Atıksu uygulamaları için hidrolik sistemlerin geliştirilmesinde yoğun çalışmalar yapılmasına rağmen, yukarıda özetlenen faydaların tümünü içeren bir çark geometrisi bugüne kadar dizayn edilememiştir. •
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=