Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 164. Sayı (Mart 2022)

50 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Mart / 2022 Günümüzde hala en yaygın olarak kullanılan biyolojik arıtma sistemi aktif çamur ünitesidir. Aktif çamur ünite- sinde toz aktif karbon ilavesiyle renk fenol krezol gibi klasik aktif çamur sistemlerinde giderimi zor olan maddelerin arıtımında oldukça olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Toz aktif karbon aktif çamur olarak isimlendirilen bu sistemde toz aktif karbon ilavesi ile toksik olan biyolojik parçala- nabilirliği az olan organik maddeler aktif karbon üzerine kullanarak biyolojik sistemi etkilemeden giderilmekte, sis- tem performansında artış meydana gelmektedir. Ayrıca toplanan maddenin sistem içerisindeki kalış süresi artarak bakteri tarafından biyodegradasyonu da sağlanmaktadır. Ancak toz aktif karbon maliyetinin yüksek olmasından dolayı, toz aktif karbon-aktif çamur sistemlerin uygula- nabilirliği tartışma konusudur. Toz aktif karbondan daha ucuz adsorbanlar bulunması, bu sistemlerin gelişmesini sağlayacaktır. Adsorbsiyonun ve Ozonun Birlikte Kullanımı Ozonlama ve granül aktif karbon metodlarının tek bir proseste kullanılması iki sistemin dezavantajlarını gidermek için oldukça çekici bir alternatif olarak düşünülmektedir. Yapılan çalışmalar da birleşik arıtım prosesinin tek başına ünitelerin sağlayamadığı verimi gerçekleştirdiğini kanıtla- mıştır. Tabi her iki prosesin diğer proseslerin tamamlayıcısı olduğu ve mevcut duruma göre tasarımın uygunluğu ilk adımdan itibaren değerlendirilmelidir. TEKSTIL ATIKSUYUNDA RENK GIDERIMI Tekstil atık suyunun arıtılarak yeniden kullanılma- sında en önemli parametrelerden birisi renktir. Tekstil atık suyunda renk oluşumu ve yapısını anlamak için litera- türde kısa bir sörf yapalım. Tekstil endüstrisinde boyama işlemi kumaşa renk vermek için yapılır. Boyalı atık suların karakterizasyonu , boyaların kimyasal yapısındaki farklı- lıklardan ve boyama prosesinin değişim göstermesinden dolayı oldukça zordur (Correia ve diğ.,1994). Parlak renkli olan ve suda çözünebilen reaktif ve asit boyar madde- ler konvansiyonel arıtma sistemlerinden etkilenmeden çıktıkları için çevresel açıdan en sorunlu boyalar olarak kabul edilirler. Bu boyaların belediye arıtma sistemlerindeki aerobik gideriminin yetersiz kaldığı bilinmektedir (Correia ve diğ.,1994). Boyalar genel olarak aerobik koşullarda parçalanmaya karşı direnç gösterirler. Geleneksel aerobik sistemlerde ana giderim mekanizması biyolojik çamura absorbsiyon yoluyladır. Bununla birlikte reaktif boyaların çamura adsorbsiyonu oldukça azdır ve bu deşarj suyundaki renk sorunuyla ilişkili olarak soruna neden olmaktadır. (Delee W. Ve diğ, 1998). Azo boyalar reaktif kırmızı ve reaktif mavi anaerobik koşullar altında renksizleştirilebilir. Kırmızı boyada %75 KOİ ve %99 renk giderimi başarıl- mıştır. Mavi boyada KOİ giderimi %80 ve reaktörün 50 günlük çalışmasından sonra %90’dan fazla renk giderimi sağlanmıştır. İndigo boya içeren bir reaktörde %95’e kadar renk giderimi ve %90’a kadar KOİ giderimi başarılmıştır. (Manu B., Chaudhari S.,2003). PAC ve DEC içeren bazı maddelerin Aktif çamur sürecine ilavesiyle tekstil endüstrisi atık suyundan etkili bir biçimde renk giderimi sağlanmakla beraber bentonit aktif kil, makrosorblar vs ilavesiyle etkin renk giderimi sağlanamadığı yapılan çalışmalarla görül- müştür. (Pala A. ve Tokat E.,2002). Tekstil endüstrisi atık suları, pH değişimlerine duyarlılığı yüksek olan konvansi- yonel biyolojik arıtma tesislerinde önemli zorluklara sebep olmaktadır. Endüstriyel atık suların arıtılmasında yaygın olarak kullanılan konvansiyonel aktif çamur sistemleri için tekstil endüstrisindeki birçok boya bileşiği ya biyolojik olarak çok zor indirgenebilmekte ya da inert kalmaktadır. Suda iyi çözünen bazik, direkt ve bazı azo boya atıklarının olması durumunda mikroorganizmalar bu tür bileşikleri biyolojik olarak indirgeyememekle birlikte boyanın bir kısmını adsorbe ederek atık suyun rengini almakta ve renk giderimi sağlanabilmektedir. (Kocaer F.O. ve Alkan,2002) ATIKSU GERI KAZANIMINDA MEMBRAN KULLANIMI Tekstil atık suyunu arıtarak yeniden kullanmak için tüm konvansiyonel ve yenilikçi yöntemlerin sonunda gelip daya- nacağı konu membran proseslerdir. Membran proseslerin tasarımı doğru şekilde yapılırsa sonuç almak ve arıtılan suyu verimli şekilde tekrar kullanmak mümkündür. Ancak doğru tasarımlanan bir membran prosesinde bile konsantre akımların ve neden olabileceği sorunların iyi düşünülmesi gereklidir. Bu nedenle membran sistemlerinden önce yer alacak proses ve ünitelerin çok iyi tasarlanmaları gerek- mektedir. Membran proseslerinde en sık yaşanan sorun membranların tıkanması ve atıksuyun içeriğine uygun olmayan malzemede membranların seçimidir. Bu amaçla sıkça kullanılan MBR membran biyo reaktör ya da UF yani ultra filtrasyon ve RO ters ozmos kombinasyonları, membranların malzemesi gözenek çapı hidrolik basınç MAKALE