Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 162. Sayı (Ocak 2022)

50 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ocak / 2022 MAKALE Örneğin kış mevsiminde NAO(-) ve NAO(+) dönemle- rinde hesaplanan ortalama akımların arasındaki farkı gös- termektedir, Q_ort ise o mevsimin ortalama akım değerini ifade etmektedir. R değerinin pozitif(negatif) olması pozitif NAO indeksinin etkilediği akım değerlerinin daha yüksek (düşük) olduğu anlamına gelmektedir. Bu ilişki NAO ve AO indeksleri için ayrı ayrı hesaplanmıştır. 3. BULGULAR Yıllık ve mevsimlik NAO indeksleri ve akım verileri arasındaki korelasyon katsayıları Çizelge 4’ de gösteril- miştir. Çizelge 4 ’de ki sonuçlar incelendiğinde, özellikle kış mevsiminde Kızılırmak Havzasında NAO indeksi ile akım arasında güçlü bir negatif korelasyonun olduğu görülmektedir. Kış mevsiminde 3 istasyon (Söğütlühan, Çeltikbaşı, Bulakbaşı) için istatistiksel anlamlı negatif kore- lasyon bulunmuştur. Yıllık verilerde ise 2 istasyon (Ahmethacı ve Bulakbaşı) için 0,05 ve 0,1 anlamlılık seviyesinde negatif korelasyon bulunmuştur. Kızılırmak Havzası için yaz mevsiminde de negatif korelasyonlar (Ahmethacı ve Bulakbaşı) vardır. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri için anlamlı korelas- yonlar bulunamamıştır. Yeşilırmak havzası için ise hiçbir mevsimde anlamlı korelasyon bulunamamıştır. Yıllık ve mevsimlik AO indeksleri ve akım verileri arasındaki korelasyon katsayıları Çizelge 5’te gösteril- miştir. Kızılırmak Havzası için tüm mevsimlerde önemli negatif korelasyonlar vardır. İki havza birlikte değerlen- dirildiğinde, kış mevsiminde 3 istasyonda (Söğütlühan, Çeltikbaşı, Bulakbaşı), ilkbaharda 3 istasyonda (Çiçekbükü, Ahmethacı, Bulakbaşı) ve yaz mevsiminde ise Yeşilhisar, Çırdak ve Çeltikbaşı hariç tüm istasyonlar da anlamlı kore- lasyonlar bulunduğu görülmüştür. Çizelge 5 ’teki sonuçlar, NAO indeksinin etkilerine benzer olmakla birlikte AO indeksinin, NAO’ ya göre Kızılırmak havzası akımları ile de daha fazla ilişkili olduğu ve bazı anlamlı korelas- yonlar gösterdiği görülmektedir. Ayrıca kıyıya yakın olan D14A014 akım istasyonunun tüm dönemlerinde ölçülen akım değerleri ile NAO ve AO salınımları arasında pozitif bir ilişki görülmüştür. NAO indeksinin, akım istasyonla- rında ölçülen akım değerleri üzerindeki etkisi denklem (2) kullanılarak bulunmuş ve Şekil 2 ’de gösterilmiştir. Çizelge 6’daki değerler ve Şekil 2 birlikte incelendiğinde kış mevsimi için; korelasyonu 0,24 ile 0,49 arasında değişen E15A035, E15A038 ve E15A039 istasyonlarında %30’ dan büyük NAO(-) etkisi olduğu, korelasyonu 0,15 ile 0,20 arasında değişen E14A012, D15A010 ve D15A117 istas- yonlarında NAO(-) etkisinin %10 ile %30 arasında olduğu ve korelasyonları düşük diğer istasyonlarda ise NAO(-) etkisinin %10’ dan az olduğunu anlaşılmaktadır. Yani bu istasyonlarda NAO negatif iken ölçülen akım değerleri NAO pozitif iken ölçülen akım değerlerinden çok daha fazladır. Sonbahar mevsiminde ise pozitif korelasyonu 0,11 ile 0,16 arasında değişen D14A014, E14A024 ve D15A010 istasyonlarında %10 dan küçük NAO(+) etkisi olduğu, negatif korelasyonu 0,11 ile 0,21 arasında değişen diğer istasyonlarda ise NAO(-) etkisinin %10 ile %30 arasında olduğu görülmektedir. AO indeksinin etkilerini gösteren Şekil 3 incelen- diğinde; kış mevsimi için negatif korelasyonu Çizelge 5 ’e göre 0,45 olan E15A038 istasyonunda ve E14A012 istasyonunda %30’un üzerinde AO(-) etkisi varken, kore- lasyonu 0 civarında olan D14A014 ve E14A024 istasyon- larında %10’dan küçük AO(+) etkisi diğer istasyonlarda ise %30’dan küçük AO(-) etkisi olduğu görülmektedir. AO indeksinin sonbahar mevsimindeki etkisi için sırasıyla Çizelge 5’e göre korelasyonu 0,33 ile 0,03 olan D14A014 ve D15A117 istasyonlarında %10 ile %30 arasında AO(+) etkisi, E14A022 ve E15A039 istasyonlarında %10’un altında AO(+) etkisi varken diğer istasyonlarda ise AO(-) etkisinin %10 ile %30 arasında olduğu anlaşılmaktadır. Çizelge 3: NAO ve AO indekslerinin istatistiksel bilgileri Çizelge 4: NAO ve Akım verileri arasındaki korelasyon katsayıları Çizelge 5: AO ve akım verileri arasındaki korelasyon katsayıları