Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 114. Sayı (Ocak 2018)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2018 23 suvecevre.com Su ve Çevre: Ergene Havzası Koruma Eylem Planı, Ergene’deki son gelişme- ler ve yürüttüğünüz Havza Bilgi Sistemi Geliştirilmesi Projesi hakkında bilgi ala- bilir miyiz? Prof. Dr. Güleda Engin: Türkiye’de su kütlelerinin havza bazında değerlen- dirilmesinin önemi anlaşılıyor. Çünkü iklim değişikliği, plansız şehirleşme ve sanayileşme neticesinde su kaynakları gittikçe azalıyor. Kişi başına düşen su miktarı bakımından Türkiye artık su stresi yaşayan ülkeler sınıfında değerlendirili- yor. Dolayısıyla su kaynaklarımızın korun- ması ile ilgili ciddi hamleler yapılması lazım. Ergene Havzası özelinde yeraltı suyunun aşırı kullanılması da bölge için farklı problemler ortaya çıkarıyor. Mesela Ergene Havzası’nda yeraltı su seviyesinin yer yer 300 metrelere düştüğü biliniyor. Buna ilave olarak da yeraltı suyu rasat istasyonlarından elde edilen verilerde yıllık olarak yaklaşık 1 metrelik azalma tespit edildiği de bildiriliyor. Bu çok ciddi bir alarmdır. Dolayısıyla bölgede yapıl- ması gereken ciddi işler var. Bakanlık da bunun farkında. Bu adımlar da atılmaya başlandı. Bildiğiniz gibi Orman ve Su İşleri Bakanlığı Ergene Havzası’nı 2011 yılında öncelikli 6 havza listesi içerisine almıştı. Bu konuda oldukça detaylı çalışmalar yapılıyor. Hem Bakan, hem ilgili birimler konu üzerinde hassasiyetle duruyorlar. Çünkü Ergene Nehri plansız sanayileşme neticesinde ciddi problemler yaşıyor. Nehirdeki su kalitesi dördüncü sınıf; yani çok çok kötü. Neredeyse açık atıksu kanalı niteliğinde. Ayrıca bölgeye plansız bir şekilde gelen sanayi kuruluşları artık kendi su ihtiyaçlarını karşılayamaz hale düştüler. Nüfus inanılmaz derecede arttı. İstanbul’u kurtarmak adına bölgeye kay- dırılan sanayi kuruluşları, maalesef o böl- gede hem ciddi bir nüfus oluşturdu, hem de kontrolsüz bir şekilde çevreye ciddi zarar verdiler. Bölge, Türkiye’nin en çok göç alan bölgesi haline geldi. Eskiden ihtiyaç duyduğu suyu Ergene’den temin eden sanayi kuruluşları artık Ergene’den yararlanamıyorlar. Dolayısıyla yeraltı suyuna yoğun yönelim sonucu bölgedeki yeraltı suları da ciddi bir şekilde azaldı. Bakanlık artık kuyu açılmasına izin ver- miyor. Sanayi tesisleri, kapasite artışına gitseler bile mevcut su tüketimleriyle idare etmek zorunda kalıyorlar ya da suyun yeniden kullanımına yönelik yeni- likçi arıtma yöntemlerini kullanıyorlar. Ergene Havzası’nda Bakanlık uhde- sinde çok çeşitli çalışmalar yürütülüyor. Bunlardan bir tanesi de özel bir işletme tarafından yürütülen bir proje. Bu proje kapsamında, sanayi atıksularının bir kolektör sistemiyle toplanıp derin deniz deşarjı ile Marmara’ya verilmesi. Ergene Nehri’nin normal debisi saniyede 5 metreküpken bu debi yoğun atıksu nedeniyle şu anda 25 metreküpe çıktı. Atıksuyun kolektörlerle toplanması neticesinden nehrin debisinin yeniden 5 metreküpe düşürülmesi hedefleniyor. Ama su kalitesinin artması için bu yeterli olacak mı, olmayacak mı, işte biz bu pro- jede iki farklı model çıktısıyla, senaryo analizleriyle görmeyi hedefliyoruz. Diğer bir çalışma da Ergene’deki suyun kali- tesini artırmak için Meriç Nehri’nden Ergene’ye su transferi. Ama hepsinin sonucunun ne olduğunu ancak model- lemeler yardımıyla görebileceğiz. Bizim projede bir havza bilgi sistemi kurulacak fakat amaç sadece herhangi bir nok- tada durum nedir görmek değil; verilerin analizi, geçmişte durum neydi, şu anda ne, gelecekte ne olacak gibi anlık bilgi verebilecek bir sistem olacak. Bu da su yöneticileri diye adlandırdığımız karar vericilere çok ciddi bir imkan sağlayacak. Tabii bu sistemlerin havzaya özgü sis- temler olarak tasarlanması gerekiyor. Bu, il bazlı, siyasi sınırlara göre yapılabilecek bir şey değil. Her nehir ağı bir havzayı temsil ediyor ve o havzaya özgü sistem- lerin geliştirilmesi lazım. Yine Bakanlık bununla ilgili pek çok çalışma yürütü- yor. Bunlardan birisi de “Ulusal Su Bilgi Sistemi”. Fakat tabii bu kapsamda farklı kurumlar tarafından toplanan bilgilerin koordinasyon içinde toplanması, değer- lendirilmesi de büyük önem taşıyor. Proje’nin Yürütücüsü Yıldız Teknik Üniversitesi Kontrol ve Otomasyon Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şeref Naci Engin ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Güleda Engin