12 Haziran 2013 | TESİS 58. Sayı (Mayıs 2013)

GASKİ'nin Merkez Biyolojik Atık Su Arıtma, Kızılhisar İleri Biyolojik Atık Su Arıtma ve Oğuzeli İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisleri'nden gelen arıtma çamurunun bertarafına yönelik tasarlanan GASKİ Atık Su Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tesisi, 2012 yılı Ekim ayında devreye alındı?
Gaziantep Su ve Kanalizasyon İdaresi (GASKİ) Atık Su Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tesisi, GASKİ’nin 3 farklı arıtma tesisinden gelen arıtma çamurunun bertarafına yönelik tasarlandı. Yapım işi 2011 yılında 8 milyon 900 bin TL bedelle ihale edilen tesis, 18 aylık proje ve yapım süreci sonunda 2012 yılının Ekim ayında devreye alındı.
Tamamen GASKİ özkaynakları ile yaptırılan tesisin tüm tasarım, imalat ve işletme işleri Türk mühendis ve firmaları tarafından yapıldı. Tesisin işletmesi ise 2 yıl süreyle ihale bedeli dahilinde yüklenici firma tarafından yapılacak.
Bölgesel ihtiyaçları da göz önünde bulundurarak, 300 ton/gün arıtma çamurunun bertarafına yönelik olarak tasarlanan tesiste, GASKİ Genel Müdürlüğü’ne bağlı 260.000 m³/gün debi, 160 ton/gün biokatı kapasiteli Merkez Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi; 30.000 m³/gün debi, 15 ton/gün biokatı kapasiteli Kızılhisar İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ve 7.000 m³/ gün debi, 5 ton/gün biokatı kapasiteli  Oğuzeli İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi’nden gelen arıtma çamuru bertaraf edilecek.
GASKİ Atık Su Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tesisi’nde, Türkiye’de ilk defa yapılan prosesle, arıtma çamurları kurutma fırınında ön kurutmadan geçirildikten sonra, akışkan yataklı kazanda % 99 KM oranına kadar yakılarak, kül elde ediliyor.
Çalışma Prensibi
GASKİ’ye bağlı atık su arıtma tesislerinden çıkmakta olan % 27 KM oranında 170 ton/gün arıtma çamuru, çamur deposunda toplanarak iletim ekipmanları yardımıyla termal kurutmaya sevk ediliyor. Sistemde paletli tip olarak adlandırılan kurutma fırını kullanılıyor. Termal kurutucunun ısı kaynağı, akışkan yataklı kazanın eşanjör sistemiyle 200 dereceye kadar ısıtılan kızgın yağ. Termal kurutucuda % 40 KM oranına kadar kurutulan çamur, iletim sistemiyle akışkan yataklı kazana alınarak, 850 derecede yakma işlemi gerçekleştiriliyor.
Yapısı gereği kazan ısısı, halojen gazlar dikkate alınarak 1100 dereceye kadar çıkarılabiliyor. Akışkan yataklı kazan, cidarında eşanjör sistemiyle birlikte tasarlanmış. Kazandan atık olarak çıkan kül, buhar ve gazlar, ekonomizere alınıyor. Ekonomizer, kazanın sıcak hava sirkülasyonunu sağlıyor. İri boyutta ilk kül partikülleri bu üniteden çıkıyor.
Ekonomizerden sonra gelen siklon ünitesinde, gaz ve kül tanecikleri siklona teğetsel olarak giriş yaparak, siklon filtrenin silindirik duvarı boyunca merkezkaç etkiye maruz kalıyor. Özgül kütle farklarından dolayı katı maddeler aşağı düşüyor. Kül ve varsa uçan kum tanecikleri siklonun alt çıkışından alınarak kül silolarına gönderiliyor. Siklondan çıkan proses gazı, içinde bulunan ince partiküllerin temizlenmesi için toz filtreden geçiriliyor. Toz filtresi basınçlı hava püskürtülmesi sonucu tozu yakalayarak bastıran bir sistem. Taneciklerden arındırılmış egzoz gazları bacadan yaklaşık 110 derecede atmosfere atılıyor.
Sistemde bulunan ıslak baca, emisyon değerlerine bağlı olarak, kimyasal yıkama işlemi yapmaya uygun olarak tasarlanmış. Sistemin Toz, NOx, SOx, CO, HCL ve HF değerleri online olarak takip ediliyor. Ekonomizer, siklon ve toz filtresinden, yakma işlemi sonucunda elde edilen kuru ve depolanabilir, %99 km oranına sahip kül silolara alınıyor. Elde edilen külün asfalt, çimento ya da plastik sanayiinde değerlendirilmesiyle ilgili fizibilite çalışmaları devam ediyor. Girişte 170 ton olan arıtma çamurları 15 ton kül olarak sistemden çıkıyor.
Projenin ikinci etabında enerji eldesi planlanıyor. Sistemden elde edilen ve bir kısmı termal kurutmada kullanılan ısının kalan kısmından elektrik üretilmesi planlanıyor. Yapılan fizibilite çalışmalarında yaklaşık 500-1000 kw/saat elektrik üretilmesi öngörülüyor. Arıtma tesisinde, 2006 yılında devreye alınan ve 26 ayda yatırım maliyetini amorti eden biogaz kojenerasyon ünitesinde, halihazırda saatte 1100 kw elektrik üretiliyor. Arıtma Çamuru Kurutma ve Yakma Tesisi çıkışı elektrik santralinde üretilecek elektrikle birlikte, tesisin ihtiyacı olan elektriğin yaklaşık yüzde 90’ı tesiste üretilmiş olacak. Bu oranın Türkiye’deki en yüksek geri kazanım oranı olacağı belirtiliyor.