Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 99. Sayı (Ekim 2016)

62 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2016 www.suvecevre.com dahil edilerek, hesaplanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, aynı yörede ikamet eden çalışanların hem firma görevlisi hem de yöre sakini olarak iki defa sayılma hatasına düşülmemesidir. Yoğun su kullanılan tesisler de (örne- ğin yiyecek işleme tesisleri) yerleşim alanında mevut ise, su tüketim verileri ve/veya atıksu debi değerleri dikkate alınmalıdır. Toplam debi, sızma debisi de ayrıca dikkate alınmalıdır. Ölçüm verisi mevcut değil ise, atıksu akımı xQmaks (debi faktörü) yardımıyla Şekil 2 kullanılarak hesaplanabilir. Alt çizgi Q WW,maks veya Q WW,h,maks’ a, üst çizgi ise Q WW,2h,maks ’a tekabül eder. Kuru hava şartlarında günlük pik değer aşağıdaki gibi olmaktadır: Daha detaylı bilgi ile boyutlandırma için kullanılabilecek uygulama örnek- leri, ATV- DVWK standartlarında yer almaktadır. Ampirik değerlere dayanan kirlilik yükü ve konsantrasyonların tahmini %85’lik değerin dahi tahmin edil- mesine imkan vermeyen veri eksikliği ve ilave yeni veri temininin güç/pahalı olduğu durumlarda, kirlilik yüklerinin tahmini için aşağıdaki yaklaşımlar uygulanabilir: Benzer şehir metodu (nüfus veya yapı bakımından) kullanılarak, elde mevcut benzer kirlilik yükü değerleri- nin yöreye adapte edilmesi, Yörede ikamet eden kişi sayısına bağlı olarak kişi başına düşen kirlilik yükleri ile birleşik ticari ve/veya endüst- riyel alanların üretime özgü değerleri yardımıyla tahkik. Burada en kullanışlı metot, kişi başına düşen yük hesabıyla kirlilik yükünün kontrolü olup, önerilen birim yük değerleri Tablo 1’de de özetlen- miştir. BOİ5, KOİ, AKM, azot, fosfor ve gerekirse diğer parametreler için, boyutlandırmaya özgü değerlerin ayrı ayrı tahkiki büyük önem taşır (örn: ENKOİ,120 = 25.000, ENBOİ5,60 = 15,000). Ticari/endüstriyel bölgelerde kanalizasyon sisteminin boyutlandır- ması aşamasında, alana özgü atıksu akımı debisi çoğunlukla qEnd = 0,5 l/ (s.ha) olarak alınır. Bu, kanalizasyon ve drenaj sistemlerinin boyutlandırması için saatlik pik değerleri temsil eder. Burada önemli olan, bu değerlerin yıllık atıksu akımının tahkikine elverişli olmayışı ve uygun şekilde azaltılmaları gerekliliğidir. Ayrıca, ticari alanlar için nüfus eşdeğerlerinin tahmini atıksu akımı üzerinden hesaplanması ve bura- dan yük tahkikine geçilmesi yapılamaz. Yol göstermesi açısından, bölgede çalı- şan tahmini kişi sayısı kullanılarak bir minimum değere ulaşılabilir. Uygun yöntemlerle hesaplanan kir- letici konsantrasyonları, kuru hava şart- larındaki ölçüm değerleri ile mukayese edilmeli ve büyük sapmaların gözlen- mesi durumunda, uygun bir Qd, kons değeri seçilmelidir. Hesaplanan KOİ ve BOİ5 konsantrasyonlarının, ölçü- len konsantrasyonlardan daha yük- sek olacağı dikkate alınmalıdır. Bunun sebebi, Tablo 1’deki kişi başına düşen kirlilik yükleri ile yapılan hesaplama- larda, ortalama değerler yerine %85’lik değerlerin kullanılmasıdır. Tahmin Verisi Mevcut durumda, özgül su tüke- timi genel olarak sabit kalmakta olup, genelde ileriki yıllarda azalmaktadır. Kurum ve kuruluşlar, artan oranlarda su sarfiyatını azaltan önlemler almak- tadır. Dolayısıyla, bu tarz tesislerden oluşan atıksu miktarı ve kirlilik yükleri- nin artması genelde ancak yeni üretim hatlarının ilavesi ile mümkündür İmar planlarında çoğunlukla, yeni kurulacak iskân ve ticari alanlar için önceden tahsis veya tanımlamalar yapılmış bulunmaktadır. Bu noktada imar planı doygunluk değeri önem kazanır. Ticari alanlar için de, su tüke- timleri düşük ve yüksek olan tesisler ayrıştırılarak, atıksu hesabı her birinin özelinde yapılmalıdır. Yeni kurulacak endüstriyel tesisler için önceden kayıtlı veri mevcut değil ise, atıksu arıtma tesislerinin boyutlandırılmasında temel bir kural olarak orta derecede tipik su tüketimi esas alınarak hesap yapılır. Atıksu arıtma tesisleri ve ayrıca bir- leşik kanalizasyon sistemlerinin boyut- landırmasında esas alınan veriler, büyük su havzalarında birbirinden farklılık gösterebilmektedir. l REHBER Tablo 1: Kişi başına kirlilik yükleri g(N.d), %85’in altında kalan günler için Parametre Ham Atıksu Birincil Çökeltim Sonrası Q DW,2h,maks bekletme süresi ile BOİs 60 45 40 KOİ 120 90 80 AKM 70 35 25 TKN 11 10 10 P 1,8 1,6 1,6 Şekil 2: Yerleşim alanının büyüklüğüne (ikamet edenlerin sayısına) bağlı olarak x Qmaks (debi faktörü) Devamını gelecek sayımızda okuyabilirsiniz.