Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 99. Sayı (Ekim 2016)

60 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2016 www.suvecevre.com Atıksu Debisinin Belirlenmesi Yıllık ortalama atıksu debisinin (Q ww,aM, L/s) hesabı iki farklı yönteme dayalı olarak yapılmaktadır; Gece ölçümlerine dayalı hesaplanan yıllık ortalama sızma debisi (QInf,aM), yıllık kurak dönem debisinden çıkarı- larak yıllık ortalama atıksu debisi elde edilir: Q ww,aM = Q DW,aM – Q Inf,aM Yıllık ortalama atıksu debisi (Q ww,aM, L/s), su tüketimine dayalı olarak hesap- lanır. Su tüketim değerleri mevsimsel değişiklikler gösteriyorsa, anlık kurak dönem debilerine dayalı hesaplama yapılır. Su tüketim verilerinin mevcut olduğu durumlarda, yıllık evsel (Q DW,aM ) ve endüstriyel (Q Ind,aM ) su kullanımları toplanarak ya da birim su tüketimi üzerinden yıllık ortalama atıksu debisi (Q ww,aM, L/s) hesaplamaları yapılabilir: Q ww,aM = Q D,aM – Q Ind,aM Burada, P= Nüfusu, N A C,End = Endüstriyel alanı, ha Q End = Birim endüstriyel alanda oluşan atıksu miktarını, L /s.ha ifade etmektedir. Hesaplanan bu değerle kıyaslan- mak üzere, atıksu arıtma tesisinin yıllık ortalama debisinin raporlanması öneril- mektedir. Böylece, gerekirse, tasarım ile ilgili hesaplamalar bir düzeltme faktörü kullanılarak rahatlıkla yeniden gözden geçirilebilecektir. Sızma Debisinin Belirlenmesi Sızma debisi ( QInf,aM, L/s) hesabı gece yapılan ölçümlerin analizine ya da atıksu debisi ile kurak dönem debisi arasındaki farka dayalı olarak hesapla- nabilmektedir. Gece ölçümlerine dayalı yapılan hesaplamalarda iki husus öne çıkmaktadır: • Sızma debisi ölçümleri, cumartesiyi pazara bağlayan gecenin son dörtte birlik dilimi içinde (su tüketiminin minimum olduğu zaman dilimi) yapıldığında en gerçekçi neticeleri vermektedir. • Gece ölçümleri ile belirlenen sızma debisi hesaplamalarında, her yıla ait en az 6 ayın değerlendirildiği 3 yıllık bir veri setine ihtiyaç duyulmaktadır. Günlük Pik ve Gecelik (saatlik) Minimum Debilerin Belirlenmesi Günlük pik ve saatlik minimum debi- lerin (Q WW,max , Q WW,min - Q WW,h,max, Q WW,h,min ) belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dik- kate alınır: Kısa aralıklarla (5 dk, 1 sa vb.) alınan kurak dönem debilerinden oluşturulan seriler kullanılmaktadır. Akım hızının pompa istasyonu çalışmalarından etkilenmediği kabulü yapılır. Anlık sızma debisi değerleri kullanıl- dığı takdirde, söz konusu sızma debi- sinin yeterli sayıda veri analizi ile tayin edilmiş olması gerekmektedir. AAT ile Sonlanan Birleşik Kanalizasyon Sistemlerinin Tasarımı Birleşik sistem debisi, atıksu debisi- nin iki katına sızma debisi ilave edilerek hesaplanır. Q Birleşik = 2. QWW + Q Inf,aM Buradaki atıksu debisi (QWW), kurak dönem debisinin (Q DW,d, m 3 /gün) % 85’lik değerine karşı gelmektedir. Küçük yerleşim yerleri için %85’lik değerin yıllık ortalamaya oranı Q WW,d,85 / Q WW,aM = p. 1,5 olup pik değeri bölen, x Qmaks =8’dir. Q WW /Q WW,maks,85 = (1,5x 24/8) Q WW,aM = 4,5 Q WW,aM ve 2 Q WW,maks,85 = 9 Q WW,aM ’dir. Büyük yerleşimler için p ≈ 1,15 ve x Qmaks =16 için Q WW,d,85 /QWW,aM oranı uygulanabilir. Buna göre, 2 Q WW,maks,85 = 3,5 Q WW,aM olur. Birleşik atıksular (atıksu+sızma debileri) için; Q Birleşik = 6 x Q WW,aM + Q Sızma,aM [Q Sızma,pM düzeltme faktörü] Yukarıdaki denklemdeki 6 sabiti yerine, hesaplamalarda atıksu akımı fWW,QWC kullanılacaktır (Şekil.1). Grafikten sabit değer okunarak çıkarı- lan birleşik atıksu akımı QCW formülü aşağıdaki gibidir: Q Birleşik = f WW,QWC x Q WW,aM + Q Sızma,aM Ampirik Değerlere Dayanan Akım Verisi Yıllık atıksu akışı olan l/s birimli QWW, bölgede ikamet edenlere özgü atıksu debisi olan I(L/gün) birimli WWW,d’ye dayandırılarak tahmin edi- lebileceği gibi, alana özgü ticari ve/veya endüstriyel atıksu deşarj oranını ifade eden I (s.ha ) birimli qEnd’ye göre de hesaplanabilir: Su tüketimine ilişkin herhangi bir veri mevcut değil ise, bölgede ika- met edenlere özgü birim atıksu debisi WWW,d=100-150 I(N.d) olarak kabul edilebilir. Alana özgü endüstriyel/ticari atıksu deşarj miktarı ise, düşük mik- tarda atıksu üreten firmalar için çalı- şan sayısı baz alınarak, gerektiğinde bu değere turist (hareketli nüfus) sayısı da REHBER Şekil 1: Yıllık ortalama atıksu akımına göre atıksu arıtma tesisine gelen optimum birleşik atıksu akımı hesaplamaları için fWW,QWC faktörünün aralığı