Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 99. Sayı (Ekim 2016)

58 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2016 www.suvecevre.com rılarak hesaplanabilmektedir. Birleşik kanalizasyon sistemleri sonunda yer alan atıksu arıtma tesislerinde ise söz konusu madde miktarları büyük deği- şimler gösterebilmektedir. Mevcut Duruma İlişkin Verilerin Belirlenmesi Genel Bilgiler Atıksu arıtma tesislerinin tasarı- mında, boyutlandırmanın yanı sıra, tesise gelecek kirletici yükünü karakte- rize eden bilgiler de önem taşımaktadır. Bu bilgileri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür; • İlgili mevzuatta yer alan çıkış suyu kalitesi • Bölgeye ait bilgiler (toprak ve yeraltı suyu durumu, yüzey sularının seviyeleri, imar/çevre düzeni planları ve ilgili diğer envanter) • Tesis alanına dair bilgiler (borulama/kablolama vb. için) Deşarj Verilerinin Belirlenmesi Su Tüketim Verileri Tüketilen içme/kullanma ve proses suları ile sanayice kuyulardan temin edilen toplam su miktarı, yaklaşık olarak oluşan atıksu miktarına denk gelmek- tedir. Fakat bir kütle dengesi oluşturul- duğunda, tüketilen tüm suyun atıksuya dönüşmediği net bir şekilde görülür. Bazı arıtılmış atıksular tarımda kullanı- labilmektedir ve bu yönlü bir kullanım suyu atıksu (deşarj edilen su) olmaktan çıkarır. Yağış ve sızma debilerinin dahil edil- diği, yıllık su tüketim verilerine dayalı bir hesap yaklaşımı, yıllık kurak dönem debisi serilerinin kullanıldığı bir tasarım debisi hesabından daha emniyetli neti- celer verebilmektedir. Bu noktada dik- kat edilmesi gereken önemli bir husus, havzada, kanalizasyona (AAT’ye) bağlı nüfus ile su hizmeti alan nüfusun örtüş- mesidir. Bu iki hizmet alanının farklı olması durumunda, tüketilen su miktarı hesabında, kanalizasyona bağlı nüfusa, haricen su hizmeti alan nüfus da dahi edilmelidir. Su hizmet alanı ve atıksu havzasının farklı olması durumunda; • Olası seriyi belirlemek için son 5 (iyi ihtimalle 10) yıla ait, sanayilerin kuyulardan temin ettiği suyun da dahil edildiği, su temini miktarları • Sanayice kuyulardan temin edilen suyu da içeren, günlük su tüketiminin mevsimsel değişimi bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Su tüketim verileri zamana göre çok faklılık göstermemekle birlikte, mevcut veri olmadığında, önceki yıla ait değer üzerinden, sanayi kullanımına yönelik bir azaltımda bulunularak mevcut tüke- tim için bir tahmin yapılabilir. Su tüketi- minin (Wd,aM) 100-150 L/gün normal aralığını aştığı değerler için ise bunun sebepleri belirtilmelidir. Kanalizasyon Debisi Verisi Tasarım Debisinin Hesabı Kanalizasyon debisi hesabı bir (az miktarda sızma debisi ile) ya da daha iyi ihtimalle 3~5 yıllık (yüksek miktarda sızma debisi ile) veri serilerine dayan- dırılmalıdır. Sadece bir yıla ait yağış değerleri gibi genel durumu yansıt- maktan uzak veriler hatalı sonuçlara yol açabilir. İlk olarak aşağıdaki veriler hesaplanmalı/temin edilmelidir: Kurak dönem gün sayısı; havzaya ait kayıtlı yağış verileri içerisinden, 1 (büyük havzalarda 2) gün süreyle görülen ve 1 mm/gün yağış yüksek- liği altında kalan yağışların görüldüğü günler dikkate alınarak oluşturulmuş bir veri serisi kullanılmalıdır. Kar erime dönemleri ve büyük su havzalarında yer altı suyu akışının gözlendiği yağışsız günler, kurak dönem olarak nitelendi- rilmemektedir. Günlük kanalizasyon (atıksu) debisi, Q gün (m 3 /gün) Günlük kurak dönem debisi, Q DW,d (m 3 /gün) Kurak döneme ait en az 21 günlük debi verisi; söz konusu dönem (21 gün) verilerinden ± %20 farklılık gösteren değerler de dahil edilerek bir veri serisi oluşturulur. Maksimum ve minimum kurak dönem pik ya da saatlik debileri (Q DW,max , Q DW,min (L/s) - Q DW,h,max, Q DW,h,min (L/s, m 3 /sa)) Maksimum ve minimum orta- lama 2-saatlik kurak dönem debileri (Q DW,2h,max, Q DW,2h,min (m 3 /sa)) Tasarım kolaylığı açısından (salınım- ların rahatça gözlemlenebilmesi için), ayrıca, zamana bağlı günlük atıksu debi ve zamana bağlı kurak dönem atıksu debi ölçüm grafiklerinin hazırlanması önerilmektedir. Yıllık Ortalama Kurak Dönem Debisinin Belirlenmesi Kirlilik yüklerinin belirlenmesinde kullanılan yıllık ortalama kurak dönem debisi, Q DW, aM (L/s), günlük kurak dönem debilerinin, QDW, d, aM arit- metik ortalaması alınarak hesaplanır. REHBER