Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 99. Sayı (Ekim 2016)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2016 55 www.suvecevre.com ilave ölçümlerle tamamlanmalı ya da ampirik hesap yöntemleri ile tahmin yoluna gidilmelidir. Ampirik yöntemlerle hesaplanan değerler, sınırlı sayıda bile olsa, ölçüm sonuçları ile kıyaslanıp düzeltilerek kullanılmalıdır. Atıksu debileri olabil- diğince ölçüm verilerine dayalı olarak belirlenmelidir. Kirletici konsantrasyonları değişimi atıksu akımındaki saatlik salınımları yansıtır. Ayrıca, yağmur suları ve/veya sızma suları ile seyrelme ve kanalda önceden çökelen maddelerin yeniden askıda hale gelmesi vb. sebepler dola- yısıyla konsantrasyon değerlerinde önemli değişimler gözlenebilir. Dolayı- sıyla ortalama konsantrasyonlar, ilgili debilerin geçtiği zaman aralıklarında alınmış temsili kompozit numunelerde yapılmış ölçümlere dayanmalıdır. 1.1.1. Veri Toplama a) Debi Ölçümü Debi ölçümleri öncesi ölçüm cihazı- nın son kalibrasyon tarihi kontrol edil- melidir. Gerektiğinde yeni kalibrasyon yapılmalıdır. Mevcut veri seti gerek- tiğinde uygun biçimde düzeltilerek, yeni verilerle uyumlu (homojen) hale getirilmelidir. Günlük debi ile birlikte gün içi akım salınımları da otomatik debi ölçer kayıt- ları ile 5 dakika veya 1 saatlik ortalama ölçümler halinde elde edilmelidir. 1 ve 2 saatlik ortalama debiler arıtma tesisle- rine gelen atıksu akımının gün içindeki salınımlarının ortaya konması bakımın- dan anlamlıdır. b) Kirlilik Yüklerini Belirlemek için Numune Alma Atıksu arıtma tesislerinin herhangi bir noktasında atıksuların tipik para- metrelerinin sürekli ölçümü günümüz imkânları ile pek mümkün değildir. Günlük kirlilik yükü, herhangi bir kirleticinin (örneğin CKOİ) 24 saatlik kompozit numunede ölçülmüş değeri ile aynı günün atıksu debisi Qd (m 3 / gün)’nin çarpımıdır. Günlük kirlilik yük- lerinin hesabında tekil/anlık numune- lerde ölçülmüş kirletici konsantrasyon- ları esas alınmamalıdır. Gün içindeki saatlik debi değişimle- rini de karakterize etmek üzere atıksu numuneleri hacim veya debi ile orantılı, zaman orantılı otomatik numune alma cihazları veya elle alınan eşit hacimli numunelerle oluşturulan 2 saatlik kom- pozit numuneler olarak hazırlanarak günlük ortalama değerler söz konusu 12 adet ölçümün ortalaması ile elde edilmelidir. Tekil/anlık numuneler genelde çamur akımları için kullanılır. Gün içinde alınmış birkaç tekil numuneden elde edilecek ölçümlerin ortalaması alınarak çamur yoğunlaştırma/susuzlaştırma birimlerinden gelen geri dönüş akımla- rının kirlilik yükleri karakterize edilebilir. Atıksu arıtma tesisi ile ilgili ölçüm ve numune alma noktaları, tesisin akım şeması üzerinde açıkça işaretlenmelidir. c) Tasarım için Gerekli Veriler Debiler Atıksu arıtma tesisi tasarımı için ortalama ve pik debilerin belirlen- mesi gerekir. Ortalama debiler belli bir zaman aralığı esas alınarak (gün- lük kurak dönem debisi QDW,d (m 3 / gün) veya yıllık ortalama kurak dönem debisi QDW,aM (L/s) gibi) ifade edilir. Pik debiler ise 1 veya 2 saatlik maksi- mum akım değerleri olarak verilir. Prensip olarak atıksu arıtma tesisi veya kanalizasyon şebekesinde aşa- ğıdaki debilerin ölçülerek belirlenmesi gerekir: - Yıllık ortalama kurak dönem debisi, Q DW,d,am (m 3 /gün) veya Q DW,am (L/s) - Maksimum aylık ortalama infiltras- yon (sızma) debisi, Q inf,Mm,max (L/s) ve yıllık ortalama sızma debisi, Qinf,am (L/s) - Gece ölçümleri ile belirlenmiş orta- lama sızma debisi, Q inf,am (L/s), mev- cut ise yıllık ortalama atıksu debisi, Q WW,am (L/s) - Maksimum 1 veya 2 saatlik debiler, Q h,max veya q 2h,max (L/s) - Maksimum veya minimum ortalama saatlik kurak dönem debileri (1 veya 2 saatlik), Q DW,h,max veya Q DW,2h,max ve Q DW,h,min veya QDW,2h,min (L/s). Ayrık sistem kanalizasyon sistemleri sonundaki arıtma tesislerinin hidrolik tasarımında aşağıdaki debileri esas alınır: - Maksimum kurak dönem debisi: Q DW,h,max (L/s) - 1~3 yıllık bir dönemde ölçülmüş mak- simum saatlik ayrık sistem debisi: Q sep,h,max (L/s) - Minimum kurak dönem debisi: Q DW,2h,min (L/s) Burada QWW, günlük kurak dönem akımları Q DW,d (m 3 /gün) serisinden hesaplanan %85’lik akım değeridir. Ön (ilk) çökeltim havuzlarının tasa- rımında aşağıdaki debiler dikkate alınır: - Maksimum 2 saatlik ortalama kurak dönem debisi: Q DW,2h,max (m 3 /sa) - Maksimum yağışlı dönem debisi: Q comb (m 3 /sa) - Maksimum ayrık sistem debisi: Q sep,h,max (m 3 /sa) d) Konsantrasyon ve Kirlilik Yükünün Belirlenmesi Kirlilik yükü ve kirletici konsant- rasyonları çeşitli maksatlarda kulla- nılabilecek verileri oluşturmak üzere gerçekleştirilir. Atıksu Arıtma Tesisi Tasarım Kapasitesini Belirlemek için Atıksu arıtma tesisi tasarım kapa- sitesi, arıtma tesisi girişindeki kurak dönem BOİ 5 (veya KOİ) konsantrasyonu değerleri serisindeki %85’lik değer ile kurak dönem debisinin çarpımı sonucu bulunacak kirlilik yükü ( B d,BOİ in , kg/gün) ile ifade edilir. Tasarım kapasitesi, arıtma tesisi içindeki bazı birimlerden tesis başına verilen geri dönüş akımlarının kirlilik yüklerini içermez.