Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 99. Sayı (Ekim 2016)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2016 51 www.suvecevre.com den fazla bir gerilim uygulanırsa bobin yanar; eğer olması gerekenden az bir gerilim uygulanırsa da yeterli enerji sağlanamadığı için ya kontaklar çok kısa sürede sürekli titreşimli bir çek- bırak yapar ya da hiç çekmez. 4. Uygulama (Kullanım kategorileri) Yükün karakteristiği, kontaktör seçi- minde oldukça önemlidir. Kontaktörle- rin kullanım kategorileri IEC 60947-4-1 standardında verilmiştir. Öncelikle kon- taktörün hangi uygulamada kullanıla- cağı bilinmeli ve bu yükün özelliklerine göre uygun kontaktör belirlenmelidir. Örneğin motor devreleri kalkış anında demeraj akımı çektiğinden kontaktör, kapama sırasında nominal akımın katları şeklinde oluşan akım- ları taşımak zorundadır. Bu nedenle asenkron motor anahtarlamasında kullanılacak bir kontaktör AC-3 akım sınıfına göre seçilmelidir. Eğer ürün resistif özellikli bir ısıtıcı devresinde kullanılacaksa AC-1 akım sınıfına göre seçilmelidir; aydınlatma devrelerinde kullanılacaksa AC-5 kullanım sınıfı göz önünde bulundurulmalıdır gibi... 5. Dahili yardımcı kontak sayısı Kontaktörlerin üzerinde kontaktör ana kontaklarıyla beraber senkronize çalışan dahili yardımcı kontaklar bulu- nur. Bu kontaktörün ana kontaklarının açık ya da kapalı bilgisinin alınmasını sağlar. Bu yardımcı kontaklar 1NA, 1NK, 1NA+1NK...vs.. şeklinde kontaktörler üzerinde dahili olarak bulunabilir. Pro- jenin ihtiyacına göre uygun yardımcı kontaklı kontaktör belirlenmelidir. Ayrıca yardımcı kontaklar harici olarak da kontaktör üzerine takılabilir. Burada da dikkat edilecek husus, bir kontak- tör üzerine veya yanına maksimum kaç adet yardımcı kontak eklenebileceğidir. 6. Aksesuar seçeneği Aksesuarlar sadece yardımcı kontak ile sınırlı değildir. İhtiyaca göre meka- nik kilit, zaman rölesi, varistör, terminal koruyucu, terminal genişletici, bağlantı baraları gibi aksesuarlar da mevcuttur. Ürüne ne kadar fazla aksesuar eklene- bilirse kullanıcı bir o kadar fazla opsiyon sahibi olur ve ürünün kabiliyeti o derece artırılabilir. Kullanılacak aksesuarların seçilen kontaktörle uyumlu olması gerekmektedir. 7. Boyut Şalt malzemelerin boyutları günden güne kompakt hale getirilmektedir. Bir ürünün boyutu, kablo girişinde sıkıntı yaşanmadığı takdirde ne kadar küçük olursa, kullanıcı için o kadar iyidir. Ürünün boyutu küçüldükçe kullanılan panonun boyutları küçülecek ve kablo, kablo kanalı gibi sarf malzemenin uzunlukları da azalacaktır. Dolayısıyla maliyet azalacaktır. Ayrıca yukarıda saydığım aksesuarlar ürün üzerine veya yanına eklendiğinde malzemenin boyutlarında mümkün olduğunca artışa sebep olmamalıdır. 8. Montaj Kontaktörlerin genellikle düşük güçlü olanları Din Rayına montaja müsait olur. Taban sacı montajlı model- lerde ise montaj ve kablo bağlantısı sırasında vidalar ürün üzerinde belir- tilen tork değerlerine göre sıkılmalıdır. Aksi halde ürünler garanti kapsamından çıkabilir. Ayrıca kontaktörlerin katalog- larında hangi montaj açılarıyla panoya yerleştirileceği bilgileri bulunmaktadır. Eğer 90°C, baş aşağı ya da baş yukarı montaj yapılması gerekiyorsa tasarım sırasında ürünün bu montaj şekillerine uygunluğu kontrol edilmelidir. 9. Bağlantı tipi Kontaktörler, bağlantı tiplerine göre vidalı ve yaylı olarak üretilebilirler. Kablo girişi sırasında vidalı modelleri tornavida ile sıkmak, yaylı modelleri ise yaylı klemenslerde olduğu gibi sıkma- dan montaj yapabilmek mümkün olur. Eğer seri üretim yapılması gerekiyor ve montaj süresi kritik önem taşıyorsa yaylı modeller tercih edilebilir. 10. DC’de kullanım Normalde ana kontakları AC bes- leme yapılabilen bir kontaktör belli bir gerilime kadar DC’de de beslenebilir (Kontaktör tipine ve markaya göre değişkenlik gösterebilir). Ana kontaklar DC ile beslenecekse kontaktörün hangi montaj şeklinde, istenen gerilimde, kaç amper DC’yi taşıyabileceği katalogla- rından kontrol edilmelidir. Örneğin AF09 kontaktörün bir kontağından DC-1 kullanım kategorisinde 72VDC’de 10A geçirilebilir. 11. Standartlar ve sertifikalar Kontaktörlerin hangi standartları sağladığı ve hangi sertifikalara sahip olduğu oldukça önemlidir. Özellikle UL standardına uyumlu bir kontaktör farklı teknik özelliklere sahip olabilir. Bir ürün hem IEC hem de UL standartlarına da sahip olabilir. UL’de teknik özellikler ve nominal değerler IEC’ye göre oldukça farklılık gösterebilir. Global ve lokal sertifikalara sahip bir kontaktör serisi de ithalat-ihracat operasyonlarınızda işlerinizi kolaylaştırır. 12. Nominal çalışma gerilimi (Ue), Delinme Gerilimi (Ui), Darbe Gerilimi (Uimp) Nominal çalışma gerilimi, kontaktö- rün nominalde maksimum kaç voltta beslenebileceğini gösterir. 3 faz uygu- lamada faz-faz arası gerilimdir. Delinme gerilimi dielektrik tesler ve kaçak mesa- fesi için referans bir gerilimdir. Darbe gerilimi ise kısa süreli darbelere bozul- madan dayanabilecek maksimum geri- lim değerini gösterir. Kontaktör tipine göre bu değerler faklılık gösterebilmek- tedir. Üretici kataloglarında bu değerler belirtilmiştir. 13. Kısa devre dayanım kapasitesi (Icw) Belli bir ortam sıcaklığında, kon- taklar kapalı ve soğuk durumdayken herhangi bir kısa devre oluşması duru- munda kontaktörün kontaklarının kısa devrenin süresine göre maksimum kaç amperi taşıyabileceğini göste- ren değerdir. Örneğin 40°C ortam sıcaklığında ABB AF12 kontaktör 1 sn.